سید محمد مهدی شهیدی
اجرای واگذاری شرکت های مخابرات ایران پس از ابلاغیه رهبری در مورد اصل 44 قانون اساسی فراز و نشیب های بسیاری را به خود دید که موجب شد تاریخ عرضه سهام در بورس چند بار تغییر کند و در آخرین مرحله به اول دی ماه سال جاری موکول شود.
با توجه به اهمیت خصوصی سازی در مخابرات که از لحاظ ارزش یکی از بزرگترین موارد خصوصی سازی محسوب می شود، با مهندس حیدر پشمی معاونت واگذاری و امور سهام شرکت مخابرات ایران گفت و گویی انجام داده ایم که در ادامه می خوانید:
لطفا سابقه ای اجمالی از روند خصوصی سازی در شرکت مخابرات ایران را بیان فرمائید.
ابتدا خدمت جنابعالی عرض ادب دارم و خوشامد می گویم. در رابطه با موضوع خصوصی سازی درشرکت مخابرات ایران همانگونه که مستحضرید، خصوصی سازی از برنامه اول توسعه به نوعی شروع شد ولی فراز و نشیب های زیادی در کار وجود داشت. یکسری از قوانین یا اصول قانون اساسی مخصوصا اصل 44 به عنوان سدی شده بود در جهت اجرای اصل خصوصی سازی. تا اینکه مقام معظم رهبری در دو مرحله یکی در 1/3/84 و دیگری در 11/4/85، ابلاغیه اصل 44 را به سران سه قوه ابلاغ فرمودند و موضوع خصوصی سازی شکل جدی تری گرفت و در جهت اجرایی شدن گام هایی برداشته شد. شرکت مخابرات ایران قبل از ابلاغیه اصل 44 در رابطه با خصوصی سازی قدم هایی برداشته بود، مانندواگذاری بهره برداری و نگهداری تلفن ثابت، توسعه و تأسیس مراکز مخابراتی و همچنین امور مربوط به نگهداری و بهره برداری از مراکز مخابراتی. مورد دیگر انعقاد قرارداد واگذاری 2 میلیون تلفن همراه و اعتباری از طریق بخش خصوصی بود که در سال 80 حالت اجرائی پیدا کرد. موضوع دوم واگذاری بخش” پی جو” به طور کامل به بخش خصوصی است. مورد بعدی که مهمتر از همه است و همه اثرات آن را در جامعه می بینیم، موضوع اپراتور دوم یا ایرانسل است که به صورت رقیبی برای شرکت مخابرات ایران ایجاد شده است. در کنار این موضوع واگذاری امور خدماتی شرکت به بخش خصوصی، واگذاری امور مربوط به خدمات اطلاع رسانی و اینترنت به ISP ها و ICP ها در سطح وسیع، واگذاری امور طراحی، نصب و راه اندازی شبکه تلفن همراه و ثابت، پیگیری و اجرای قراردادهای GC، پیگیری و ایجاد دفاتر خدمات ارتباطی و امور مشترکین تلفن همراه، و فراهم آوردن زمینه های حضور کارخانجات وابسته در بورس است. بعد ازابلاغیه اجرایی بند “ج” اصل 44 موضوع سرعت گرفته و باید بر اساس ابلاغیه، 80 درصد سهام شرکت های دولتی و مخابرات به جز شبکه فرکانس و زیر ساخت به بخش خصوصی واگذار شود. بدین ترتیب شرکت مخابرات ایران در ساختار جدید خود بخشی به اسم معاونت سهام و واگذاری شرکت ها تأ سیس و ایجاد کرد. این معاونت که اکنون ما در خدمت شما هستیم با همکارانمان قبل از موضوع بند “ج” که بندهای “الف”، “ ب”، ”د”، و “ه” ابلاغ شده بود تشکیل شد و ما کارهای مقدماتی خصوصی سازی را به نوعی در مخابرات، شروع کردیم. همکاران ما تعدادی جزوه را تهیه کرده بودند و در سطح شرکت توزیع شد تا برای دیگر همکاران زمینه سازی فرهنگی صورت بگیرد. بعد از این که بند “ج” ابلاغ شد، شرایط واقعا صورت ملموس تری به خود گرفت.
وضعیت قوانین برای اجرای واگذاری ها چگونه بود؟
یک زمانی این کار جدید بود و سابقه دیگری در این سطح در زمینه خصوصی سازی در کشور صورت نگرفته بود. من به صراحت می گویم که قوانینی در رابطه با موضوع خصوصی سازی در کشور تدوین نشده بود. درست است که مسایل خصوصی سازی در کشور مطرح بود ولی به این صورت ملموس و اجرایی نشده بود. با این اوصاف که اولین قانون خصوصی سازی یعنی لایحه اصل 44 توسط مجلس تصویب شد و جهت بررسی نهائی و ابلاغ به شورای محترم نگهبان رفته است. ما منتظر هستیم که ان شاء اله آن هم بیاید، اما منتظر بودن برای قانون این نیست که ما برای خصوصی سازی کاری انجام ندهیم. ما در معاونت امورسهام از 1/2/86 در خصوص تدوین اساسنامه برای شرکت مخابرات عام، جلساتی تشکیل دادیم با حضور سازمان بورس، سازمان خصوصی سازی، وزارتخانه و شرکت مخابرات ایران. نهایتا اساسنامه جدید شرکت مخابرات ایران به تصویب هیأت مدیره و مجمع مخابرات رسید و نهایتا در تاریخ 24/5/86 به تصویب هیأت دولت رسیده است، از جهت مراحل بعدی به بخش حقوقی یا معاونت حقوقی ریاست محترم جمهوری مربوط هست که ان شاء اله هر موقع ابلاغ شد ما بر اساس آن ابلاغیه وظایف خود را انجام می دهیم. به طور موازی با این مسأله با سازمان بورس و سازمان خصوصی سازی صورت های مالی تلفیقی سال های 83و 84 را خواسته بودند که ما فرستادیم. آنها بعد از بررسی گفتند شما صورت های مالی تلفیقی 85 را هم ارایه دهید. صورت های مالی تلفیقی 85 را براساس برنامه زمانمندی با سازمان بورس وبا شرکت واگذاری بورس یا شرکت پذیرش بورس انجام دادیم و مقرر شد مستندات را بر اساس برنامه زمانبندی که داشتیم به شرکت مذکور ارایه دهیم. این قسمت در رابطه با موضوع منفک شدن شرکت زیر ساخت و شرکت ارتباطات و فناوری اطلاعات از شرکت های قابل واگذاری بود که مستندات آن را فرستادیم. موضوع بعدی که می بایستی امروز یا فردا به شرکت بورس بفرستیم موضوع صورت های مالی تلفیقی 85 است که آماده شده که اگر تا امروز و فردا ندهیم روز شنبه (12/7/86) آن را می فرستیم.
این صورت ها به تایید مجمع رسیده است؟
خیر. این صورت ها با گزارش حسابرسی ان شاء اله هفته آینده با مصوبه مجمع برای سازمان بورس فرستاده می شود.
مجمع فوق العاده تشکیل می شود؟
بله مجمع فوق العاده باید تشکیل شود که آن را بفرستیم که برود.
چه زمانی را برای عرضه سهام پیش بینی کرده اید؟
بر اساس برنامه زمانبندی شده پیش بینی ما این است که 1/10/ 86 بتوانیم سهام خود را عرضه کنیم.
به شرط آنکه ابلاغیه دولت برای شما آمده باشد؟
بلی ابلاغیه دولت در مورد اساسنامه که ان شاءاله تا آن موقع می آید و ما مطمئن هستیم که تا آن موقع صد درصد به دست ما می رسد.
تاریخ 1/10/86 عرضه سهام است؟
بله
در رابطه با شرکت هایی که منفک شدند از واگذاری، اخیرا گویا شرکت دیگری هم به آن اضافه شده است؟ یعنی یکدفعه تغییر کرد!
اضافه شدن شرکت ها یکی شرکت زیر ساخت بود که از اولین روز این برنامه قرار بود که به این صورت انجام شود. مورد بعدی شرکت فناوری اطلاعات بود که بر اساس اطلاعیه مصوبه دولت از مجموعه منفک شد، این یک تصمیم حاکمیتی و دولتی بود که تصمیم گرفتند این منفک شود و وظایفی که آنها در سطح استان ها داشتند به شرکت های مخابراتی استان ها داده شد. ولی به عنوان سازمان، در رابطه با مسایل تصمیم گیری، مسایل زیر بنایی به سازمان تبدیل می شود و در کنار وزارتخانه…
یعنی تقاضا از آنجا داده نشد و واقعا از بالا ابلاغ شد؟
اینها با مجموعه وزارتخانه هماهنگی شده بود والبته در خواستی هم از داخل وزارتخانه شد که نهایتا این انجام شد.
یعنی شرکت فناوری اطلاعات واگذار نمی شود؟
نه، این جزء شرکت های واگذار شده نخواهد بود. شرکت مخابرات ایران با 31 شرکت تابع اش که استان ها بوده است به اضافه شرکت ارتباطات سیار که می شود 32شرکت.
در رابطه با این بخش اپراتور دوم که طی گزارش خود فرمودید ایرانسل به عنوان یک رقیب برای شرکت مخابرات ایران است، با توجه به اینکه سهامداران ایرانسل نهاد های حاکمیتی هستند، یعنی بخش خصوصی نیستند، چگونه می تواند رقابت ایجاد کند؟ شما به عنوان یک کارشناس چه نظری در این زمینه دارید.
وقتی که شما وارد یک میدانی می شوید رقیبی برای شما پیدا می شود. حالا در این زمینه هم یکسری از این سازمان ها با این شرکت ایرانسل همکاری می کنند اینها یک کنسرسیوم هستند ولی امتیاز اصلی آن با شرکت MTN آفریقائی است. شما توجه کنید، اینهمه تبلیغاتی که شرکت ایرانسل در جهت بازاریابی می کند مطمئن باشید که به اندازه آن درآمد ندارد و علت آن این است که قیمت سهام MTN در بازار بورس اروپا با توجه به ورود شرکت مخابرات ایران کلی رفته بالا، حتی ما به روایتی شنیده ایم که هر سهم آن 8 یورو رفته بالا.
اطلاعی در دست است مبنی بر اینکه شرکت MTN یکی از شرکت های اقماری حزب الله لبنان است. این خبر تا چه اندازه صحت دارد؟
بنده هیچ اطلاعی در این زمینه ندارم و از طریق من این موضوع تکذیب می شود
سایت خبری بازتاب در ارتباط با بحث ترک سل این خبر را منعکس کرد.
من هیچ اطلاعی در این زمینه ندارم.
جناب پشمی اگر ممکن است در مورد بحث ودایع مشترکان تلفن ثابت و همراه یک سابقه ای ذکر کنید. و بفرمائید که وضعیت آن را در حال حاضر چگونه ارزیابی می کنید.
از اولین روزی که بحث خصوصی سازی در مخابرات مطرح شد، ما موضوع ودایع را مطرح کردیم. چون همیشه ودایع در حساب ها به عنوان حقوق عمومی و به عنوان بدهی شرکت محسوب می شود. با این اوصاف که به عنوان ودایع یا بدهی شرکت مخابرات ایران است، در خصوصی سازی اولین کاری که باید کرد، باید در واگذاری تکلیف بدهی ها مشخص شود، حتی ما این را در قبض های مشترکین ثابت و سیار به همه مشترکینمان در سه نوبت اعلام کردیم که هر کسی که نمی خواهد ودایعش به سهام تبدیل شود به مخابرات مراجعه کند. از بین 33 تا 34 میلیون مشترک، تقریبا حدود 18 هزار نفر آمدند یعنی در واقع2 درصد هم نبود زیر یک درصد بود. متولی این کار بنده بودم که تحلیل کردم و آمار آن را گرفتم و نهایتا گزارش دادم که کسانی که درخواست استرداد ودایع خود را دارند این تعداد هستند و در یکی از جلسات ویدئو کنفرانس آقای فیضی فرمودند. موضوع ودایع فراز و نشیب های خاصی داشت. عده ای که در مخابرات نبودند گفتند آقا شما ودایع را به قیمت روز حساب کنید. عده ای دیگر گفتند بر اساس قسمت هایی که دارید حساب کنید. خلاصه بحث ودایع فراز و نشیب های زیادی داشت واقعا خیلی زیاد. چون بنده هم درگیر کار بودم بیشتر در جریان هستم. ما در حال تصمیم گیری بودیم که نهایتا فهمیدیم که این موضوع به نهاد رهبری گزارش شده است که یک مبلغ کلانی در حدود 4 هزار میلیارد تومان از پول دولت می خواهد از بین برود. مقامات بالا دستور دادند که این مطلب باید بررسی شود. بعد آمدند گفتند که این موضوع اصلا باید به عنوان درآمد عمومی حساب شود و بعد بحث های کارشناسی شد.
این عمل حسابرسی های شما را تغییر می دهد؟
بله باید تغییر کند ولی این هم شرایط خاص خودش را دارد. گزارش های کارشناسی رفت پیش آن “آقا”یی که فرموده بودند و گفتند که ”آقا” مسأله به این صورت است. بعد ایشان دستور دادند که این مسأله را نمی توان به این صورت تصمیم گیری کرد که حقوق عمومی محسوب شود و یا حقوق دولتی باشد و باید بررسی گردد. الان هم دستوری که داده شده است واگذارکردن این موضوع به روسای سه قوه است که موضوع را مورد بررسی قرار دهند. یعنی تصمیم گیری در مورد ودایع مشترکان مخابرات از طرف مقام معظم رهبری به روسای سه قوه واگذار شده که این موضوع راحل و فصل کنند وما هم منتظریم که به ما ابلاغ کنند که ما چه کار باید بکنیم.
یک بحثی هم یک سری حقوقدان ها پیش کشیدند مبنی بر این که ودایع اصلا قابل تبدیل به سهام نیست. یعنی به جز اینکه حالا به روز محاسبه بشود یا نه.
حتی زمانی هم استفتاعاتی هم شد از جانب فاضل لنکرانی. من این موضوع را بیش از این نمی توانم توضیح بدهم زیرا حاکمیت و رهبری که حکم ولی فقیه ما است هر دستوری را که بفرمایند ما اطاعت می کنیم. ما نمی خواهیم بگوییم نظری را که ایشان می دهند درست است یا کارشناسان اقتصادی. ما مطیع مقام معظم رهبری هستیم.
اگر احیانا قرار باشد که ودایع به روز محاسبه شوند در تمام طرازهای مالی شما تغییر می کند؟
صد درصد دوباره بایستی محاسبه شوند.
آیا تکلیف ودایع تا 1/10/86 که زمان عرضه سهام است معلوم می شود؟
ما همه نظرمان این است که این مسأله تا آن موقع انجام شود اگر هم انجام نشود این ودایع به عنوان حقوق عمومی یا بدهی شرکت باقی می ماند. به هر کسی هم که واگذار شود می گوییم که ما با این وضعیت هم روبه رو هستیم. ما اعلام کرده ایم اگر تصمیم گرفتید ما آمادگی کامل داریم که این برنامه را انجام دهیم اگر این کار انجام نشد ما کار را پیش می بریم. چیزی متوقف نمی شود و کار پیش می رود.
نتایج خصوصی سازی در مخابرات را بر کل صنعت مخابرات کشور، ( بخش خصوصی، بخش دولتی) چگونه ارزیابی می کنید؟ لطفا این را به صورت یک بحث تحلیلی ارایه دهید.
در خصوص این که خصوصی سازی چه تاثیری بر صنعت مخابرات دارد. ما از نظر تکنولوژی بسیار وابسته به کشور های خارجی هستیم و این را همه می دانیم. قسمت هایی که مهندسان داخلی کشور در حال تولید و ورود به صنعت مخابرات هستند زحماتشان قابل تقدیر است. اما با توجه به اینکه تکنولوژی مخابرات خیلی سریع حرکت می کند، شما حساب کنید که ما به عنوان بخش خصوصی که انجام وظیفه می کنیم و شرکت ایرانسل که به عنوان بخش خصوصی انجام وظیفه می کند، ببینید که روی یک موبایل ایرانسل چه امکاناتی هست که یک موبایل دولتی ندارد. شرکت های دولتی باید حق دولت را با توجه به هزینه ای که برای آن متصور است از محل مالیات تامین کند و پرداخت نماید. ولی بخش خصوصی ابتدا سودش را کمتر می کند، بازاریابی می کند، همه را به سمت خود جذب می کند و نهایتا کار خود را انجام می دهد. هر صنعتی در ابتدا مجانی خدماتی را ارایه می دهد و زمانی که جای خودش را پیدا کرد بعد خدمات و تعرفه ها را بالا می برد. جالب است بدانید که در یک جلسه ای که در این اواخر داشتیم مطرح شد اوایل که مخابرات رادر کشور راه انداختند، هیچ کس دنبال این نمی رفت که از تلفن استفاده کند. اصلا قبول نمی کردند. بعد از یک زمان تلفن را مجانی به مردم می دادند و می گفتند که با آن صحبت کنید و زمانی که کاملا جایگاه خودش را پیدا کرد آمدند یک کاغذی را همه جا چسباندند و گفتند که” مفت صحبت کردن ممنوع”. یعنی اینکه مخابرات از امروز می خواهد پول بگیرد. اکنون ما هر کاری را که می خواهیم انجام دهیم همین طور است. جالب است که یک موضوعی که در ارتباط با اقتصاد ایران بود اینکه راهی به جز خصوصی سازی نداریم من یک مطلبی را از اینترنت پیدا کردم و مطالعه کردم و مطلب خوبی بود. اینکه در دولت های هفتم و هشتم موضوع اقتصاد دولتی مشکلاتی را برای اقتصاد کشور ایجاد کرده بود، به نحوی که بانک جهانی و صندوق اقتصادی بین المللی پول برای ارایه تسهیلات به ایران اشکال تراشی هایی را ایجاد کرده بود. اگر یادتان باشد ما یک زمانی از تجارت جهانی برای اقتصاد ایران حرف می زدیم ولی با توجه به اینکه اقتصاد ما بیشتر دولتی بود ما نتوانستیم آن را پیش ببریم و دیگر اصلا نتوانستیم کلمه ای را در ارتباط با اقتصاد جهانی بزنیم.
زمانی یک موضوع اقتصادی مطرح بود و آقای میر حسین موسوی همراه با هیات دولت تشریف می برند نزد حضرت امام و به امام می فرمایند که تکلیف ما را در ارتباط با اقتصاد روشن بفرمایید. ایشان می فرمایند آنجا که کار می تواند شخصی شود یعنی مردم بتوانند انجام دهند کار را به مردم بسپارید. یعنی باید کار را واگذار کرد به آنها. ولی تا سال های اخیرا یعنی تا 2، 3 سال پیش، اقتصاد ما 80 درصدش دولتی بود، یعنی موقعی که مقام معظم رهبری با این صراحت یکی از اصول قانون اساسی را تفسیر می فرمایند و پشتیبانی برای اجرای آن می کنند ملاحظه می فرمایند که بخش دولتی پاسخگو نیست. اکنون دست دولت بسته است و نمی تواند به کسانی که کار می کنند اضافه پرداخت کند و با کسانی که کمتر کار می کنند نمی توانی برخورد کنی. سیستم بوروکراسی دست مدیر را می بندد و مدیر هم مجبور است طبق قانون سیستم پیش برود. حالا مقام معظم رهبری به این نتیجه رسیدند که بخش خصوصی سرحال تر کار را انجام دهد و اگر به این موضوع توجه کنید ایشان صراحتا در سیاست های ابلاغی فرمودند که 5 درصد سهام به کارکنان واگذار شود. یعنی اینکه دولت از حد خود بگذرد. یعنی دولت می گوید آقای کارگر یا کارمند شما در تصمیم گیری های ما وارد شوید و دخیل شوید. برو به جای اینکه فکر کنی داری برای کس دیگری کار می کنی فکر کن داری برای خودت کار می کنی.
در رابطه با موضوع 5 درصد سهام، فرم 5 درصد را تکثیر کردیم ودراختیار همکارانمان در کل کشور قرار دادیم.
این پنج درصد تمام کارمندان را دربرمی گیرد؟
چنانچه مشخص شده است و در آیین نامه نیز آمده است همه چیز روشن است. این اولا چیزی است که بنا به درخواست کارمند است. اجباری نیست که کارمند بگوید این را به من دادند و کاملا اختیاری است. مورد بعدی اینکه قیمت آن از محل سود پرداخت می شود، یعنی به هیچ وجه اجازه نداده که در حقوق و دستمزد کارمند وارد شود. مورد بعدی هم این است که اگر شما نرفتید دنبال این مسأله مثلا 6 ماه و احیانا ضرری کردید، سازمان خصوصی سازی خودش آن را می فروشد به کس دیگر. یعنی هیچ جا تهدیدی نکرده است که آقا شما این را پرداخت نکرده اید یک ریال از حقوق شما کسر می شود. ما این موضوع را طی کنفرانس های متعددی با جناب مهندس فیضی مدیر عامل و رئیس کمیسیون تخصصی در زیر بخش مخابرات در اصل 44، همه جا مطرح کردند. خوشبختانه طبق آمارهایی که ما داریم تا امروز نزدیک به 90 درصد کارمندان خواهان آن هستند عده ای هم که خواهان نیستند برداشت ها و القائات غلطی دارند. من گفتم روی همه فرم ها طبق مصوبه 12195 هیات دولت -یعنی حتی رفرنس هم دادیم-. اگر کسی کار نکرده می ترسد، چون سابقه خصوصی سازی در مملکت ما مثبت نبوده است. مردم همیشه می ترسند می گویند اگر من جذب شوم هر وقت نیازی به من نداشته باشند اخراجم می کنند.
عادت داریم به یک دایه نظیر مادر…
احسنت، جالب است بدانید کسانی که سهامدار می شوند می روند زیر نظرقانون کار… اگر وزارت کار تقویت نشود بازرسی وزارت کار تقویت نشود همکاران آسیب می بینند. ولی اگر نظارت قوی باشد من صراحتا عرض می کنم که قانون کار از قانون های موجود قوی تر است. حالا اون 5 تا 10 درصدی که فرم پر نکردند اشکال اینجاست که آنها بامساله آشنا نیستند و می گویند از حقوق ما کم می شود. ما هم همه جا گفتیم که در این مورد اصلا چیزی به نام دستمزد برای شما متصور نیست به نظر من این هدیه ای است از طرف مقام معظم رهبری به کارکنان و یک واقعیتی است. خصوصی سازی مانند قبل نیست. ما مجبوریم طبق مسأله پیش برویم و مقام معظم رهبری پشت ما ایستاده است اگر کار پیش نرود گلایه می فرمایند که چرا کار پیش نرفته است. ما تا به حال نظیر این مسأله را ندیده بودیم و برای ما مشخص نبود.