سرمقاله چند روز پیش توماس فریدمن در نیویورک تایمز، تحولات هولناکی را برای منطقه خاورمیانه پیش بینی می کند که گوشه آن آینده ایران را نیز درگیر می کند. فرید من می نویسد اگر جنگ شیعه سنی و داعش و درگیری اعراب و کردها همچنین بحران با اسراییل، خاورمیانه را نابود نکند خاورمیانه با خشکسالی و بی آبی مفرط بزودی و خود به خود نابود می شود و چیزی از آن باقی نخواهد ماند.
یک استناد فریدمن گرمای ماه پیش بندر ماهشهردر خوزستان است که کسی آن را در ایران جدی نگرفت.شاید هم شهروندان ایران خیلی به حساب نمی آیند تا دولت یا مسئولان رسما اعلام کنند که چه اتفاقی در ماهشهر افتاده و موضوع ماهشهر ایران به چه دلیل با امنیت ملی کشور مرتبط است. روزنامه USA Today اعلام کرد که یک رکورد باورنکردنی در ماهشهر اتفاق افتاده و این بندر ایرانی گرم ترین نقطه کره زمین شده است. درواقع چون ماهشهر با ۴۳ درجه گرما ۳۲ درجه رطوبت داشته، گرمای آن ۶۸ درجه محاسبه می شود. به عبارت دیگر، توضیح کارشناسی و علمی قضیه این است که هرقدر میزان رطوبت بالا می رود چون تعریق بدن انسان هم کاهش می یابد گرما غیر قابل تحمل تر می شود.
کمی آن طرف تر در عراق دمای هوا در بغداد ۵۰ درجه بود اما به دلیل رطویت بسیار پایین از ماهشهر قابل تحمل تر بوده است. برای اولین بار عراق تظاهرات مردمی را تجربه کرد که هیچ حزبی آن را سازماندهی نکرده بود و مردم به فساد دولتی و نفوذ ایران و قطع برق اعتراض کردند. گرمای بی سابقه هوا حتی جنگ با داعش را نیز تحت تاثیر قرار داد و دولت برای مقابله با بحران، چهار روز تعطیلی اعلام کرد. به عبارت دیگر، آثاری از تغییر ماهوی جنس بحران در عراق در حال آشکار شدن است.
موسسه مطالعاتی امنیت و آب و هوا ( Center for Climate) در واشنگتن نیزاخیرا اعلام کرده است که برای اولین بار در پاکستان آمار تلفات مردم از آمار مرگ و میر در اثر تروریسم پیشی گرفته و این حاکی از تغییر جنس بحران در منطقه جنوب آسیاست.
تاثیر خشکسالی سوریه بر جنگ داخلی
بسیاری از مطالعات کارشناسی تاکید دارند که دروازه های جهنم قبل از داعش با خشکسالی در سوریه دهان بازکرده بود. طبق برآورد هولناک موسسات مطالعه امنیت و آب و هوا، سوریه بین سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ بزرکترین خشکسالی که تاریخ هزار ساله منطقه به خود دیده تجربه کرده است. در حالی که همه تصور می کنند مشکل مردم در سوریه مشارکت سیاسی یا دیکتاتوری بشار اسد است، طبق گزارش سازمان ملل در اثر خشکسالی تولید محصول کشاورزی در سوریه۷۵ درصد و کل دامداری ۸۵ درصد کاهش داشته است. حدود ۸۰۰۰۰۰ دامدار نیز در سوریه قبل از جنگ همه دام خود را از دست داده بودند. یعنی بحرانی که قبل از جنگ داخلی، سوریه را تکاند و زمینه ساز رشد تروریسم در این منطقه شد در اصل بی آبی بوده است.
آمار هولناک دیگری از ارتباط قیمت مواد غذایی در خاورمیانه و بهار عربی حکایت می کند.در حالی که خاورمیانه از قبل به دلیل خشکسالی با کاهش شدید تولید گندم مواجه بود کاهش برداشت گندم در بسیاری از کشورهای اصلی تولیدکننده گندم مانند کانادا روسیه و حتی اوکراین باعث شد قیمت جهانی گندم از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۱ دو برابر شود و از چهار دلار در سال ۲۰۱۰ به ۹ دلار در سال ۲۰۱۱ که اوج بهار عربی بود برسد. این در حالی است که برداشت گندم در کانادا طی این مدت یک چهارم کاهش یافت.
اما خاورمیانه از یک جهت دیگر در آستانه نابودی قرار گرفته و آن اینکه اگر قرار است با بحران خشکسالی و بی آبی ویرانگر مقابله شود لازم است گرایش های ملی محیط زیستی در روندهای اداری اهمیت یابد و حاکمیت های سیاسی این کشورها با مردم خود آشتی کنند. همه شواهد حاکی از این است که کل خاورمیانه یا در حال جنگ گرم است مانند عراق و سوریه، و یا اینکه مانند ایران در گیر جنگ سردی است بین دولت و ملت.
بهاره هدایت عاشق ترین زندانی سیاسی که زندان های ایران به خود تجربه کرده است بعد از پایان دوران یک محکومیت دهساله، ماه گذشته امکان آزاد شدن را داشت. اما دیروز با دریافت دوسال محکومیت اضافه قرار است همچنان در زندان باقی بماند. در یادداشت قبلی با تیتر بهاره هدایت و ابر ها با هم رفتند به ارتباط خطر خشکسالی و زندانیان سیاسی، به ویژه بهاره هدایت اشاره کردم. بار دیگر تاکید می کنم مساله خشکسالی در ایران از این نگاه دارد به مرزهای فاجعه نزدیک می شود که برای چاره جویی نیاز به وحدت و وفاق ملی و کمک همه اقشار ایرانیان دارد. بدون باز کردن فضای سیاسی اجتماعی در ایران برای به کنترل درآوردن فساد فراگیر، موضوع خشکسالی سراسری اقلیم ایران بزودی به یک بمب ویرانگر وغیر قابل کنترل تبدیل می شود که باید زنگ های خطر را برایش به صدا درآورد.
بدترین اتفاق درآینده ایران سرگرفتن شورشی عمومی و کور در تعداد قابل توجهی از شهرهای مرکزی است که نبودن آب شرب و نابودی کشاورزی علت و منشا آن باشد( مانند شورشی که چند ماه پیش در یکی از شهر های اصفهان رخ داد ). هرماه که می گذرد خطر غیر قابل کنترل شده بحران در سال بعد شدت می گیرد.
باید از تجربه سوریه عبرت گرفت.کارشناسان سازمان ملل معتقدند که این فقط داعش یا سرکوب های بشار اسد نبود که سوریه را ویران کرد. سوری ها خشکسالی و نابودی کشاورزی و دامداری را جدی نگرفتند. به همین دلیل، داعش و اسلام گرایی خشن مانند ویروسی خطرناک در بدن ضعیف مردم فقیر و مستاصل این کشور نفوذ کرد.