روز جهانی فلسفه و اندیشه‌هایی که در ایران مجازات می‌شوند
“مراسم روز جهانی فلسفه در ایران ؟” انتشار این خبر از دو سال قبل تعجب بسیاری را برانگیخت.
منتقدان با طرح این سوال که چگونه یونسکو با برگزاری روز جهانی فلسفه در ایران موافقت کرده وقتی اجازه‌ی طرح سوال آزادانه در جامعه به طور کلی و به طور اخص در محافل آکادمیک وجود ندارد یادآور می‌شدند که مقامات ارشد ایران همواره خواستار محدود شدن تدریس فلسفه در دانشگاهها هستند. و بعد از روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد، تعداد زیادی از اساتید دانشگاه در این کشور اخراج و نظریه‌پردازان زیادی هم روانه‌ی زندان شده و عده‌‌ای هم مجبور به ترک خاک ایران شده‌اند.
نامه‌ی اعتراضی 50 روشنفکر به یونسکو
اعتراضات بعضی از استادان شناخته شده‌ی فلسفه در نهایت منجر به انتشار نامه‌ای با امضای بیش از ۵۰ تن از روشنفکران، از جمله یورگن هابرماس شد که طی آن به یونسکو یادآوری شد “در کشوری که فیلسوفان‌اش را به‌خاطر عقایدی که دارند زندانی می‌کند و زندگی‌شان را در خطر قرار می‌دهد” نمی‌توان تبادلات فلسفی کرد.
این اعتراضات در نهایت هفتهی قبل به اعلام نظر رییس یونسکو انجامید که طی آن از لغو برگزاری مراسم روز جهانی فلسفه در ایران خبر داد.
تسلیم یونسکو
وی بعنوان مدیر عمومی یونسکو پس از آنکه برخی محافل آکادمیک مراسم را بایکوت کردند و اتحادیه اروپایی نیز با این موضوع همگام شد، یکجانبه و بدون مشورت با برد اجرایی یونسکو خبر از لغو مراسم در ایران و برگزاری آن در پاریس داد.
این در حالی بود که این نهاد در سال 2008 به پیشنهاد برگزاری کنگره روز جهانی فلسفه 2010 در ایران پاسخ مثبت داده بود .
مراسم برگزار می‌شود،حتا بدون حضور یونسکو
با این حال دبیر اجرایی همایش روز جهانی فلسفه در ایران اوایل هفتهی گذشته از ورود نخستین مهمان خارجی همایش روز جهانی فلسفه به ایران خبر داد و حضور یک‌صد مهمان خارجی همایش در کشور را قطعی اعلام کرد.
به گفته‌ی محمدحسین ایمانی خوشخو، دبیر اجرایی همایش روز جهانی فلسفه پس از اعلام تصمیم یونسکو تنها دو نفر از حضور در همایش سر باز زده‌اند و دلیل یک مورد از آنها نیز بیماری است و این شخص حتی تصویر تأییدیه پزشکی خود را نیز ایمیل کرده است تا سوءتفاهم پیش نیاید.
جغرافیای مهمانان
ایمانی در مورد ترکیب جغرافیایی مهمانان حاضر در روز جهانی فلسفه هم گفته است: “مقالات اندیشمندانی از جمله 10 نفر از آلمان، 10 نفر از آمریکا، 5 نفر از نیجریه، 4 نفر از استرالیا، 4 نفر از ترکیه، 7 نفر از لبنان، و اساتید از هند، روسیه، مالزی، آفریقای جنوبی، انگلستان، مکزیک، تاجیکستان، اندونزی، چک، قزاقستان، برزیل، سوئد، اتریش، مجارستان، اردن، سوئیس و گامبیا، تأیید شده است و در کنگره فلسفه حضور خواهند داشت.”
به گفته‌ی دبیر اجرایی همایش روز جهانی فلسفه، ساعت 9 صبح یکشنبه 30 آبان‌ماه، کنگره بین‌المللی فلسفه افتتاح می‌شود و تا ظهر، مراسم و آیین گشایش اجرا خواهد شد. سخنرانی آقایان “رضا داوری اردکانی” و “غلامرضا اعوانی” از ایران و یک استاد خارجی نیز از دیگر برنامه‌های مراسم افتتاحیه است.
سیدحسین نصر هم می‌تواند بیاید
نکته‌ی جالب در اظهارات این مقام، تاکید بر عدم وجود مانع برای حضور اندیشمندانی مانند “سیدحسین نصر” در ایران است و این که “برخی از اساتیدی که از آمریکا در این مراسم شرکت خواهند کرد، عنوان کرده‌اند که به توصیه پروفسور نصر در همایش حاضر می‌شوند.”
دفاع از آزادی بیان ؟
ادامه‌ی اظهارات ایمانی خوشخو کتمان وضعیت موجود در ایران است. آنجایی که مدعی می‌شود “ممنوعیت اندیشمندان برای حضور در یک همایش علمی به هیچ عنوان پذیرفته نیست و مانعی برای حضور هیچ فیلسوفی در کنگره وجود نداشته است.”
فلسفه وجود داشته حتا در زمان هیتلر
صحبت‌هایی از این دست چندی قبل مورد انتقاد رامین جهانبگلو، فیلسوف ایرانی،کانادایی،قرار گرفت.پژوهشگری که سال ۲۰۰۶ و قبل از وقایع انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته به اتهام تلاش برای فراهم ساختن زمینه‌های انقلاب مخملی، در ایران به حبس طولانی محکوم شد و بیش از چهار ماه در زندان اوین در انفرادی محبوس بود.
جهانبگلو با اعلام این که حتا در کشورهای کمونیستی و در زمان هیتلر نیز فلسفه‌ی رسمی وجود داشت اظهار داشت: “کسانی که در این فلسفه مشارکت می‌کنند یا از خود دولت هستند یا از افرادی هستند که بسیار به دولت نزدیک هستند و از خط اصلی این فلسفه پیروی می‌کنند.”
کدام فلسفه؟
به گفته‌ی این چهره‌ی شناخته شده‌ی ایرانی “در کشوری که علوم انسانی و اساتید علوم انسانی را از دانشگاهها بیرون می‌کنند، چگونه می‌توان درمورد روز جهانی فلسفه صحبت کرد؟”
نیویورک تایمز هم چندی پیش در گزارشی پیرامون برگزاری این روز در ایران نوشته بود” تصمیم در چنین سطحی در اختیارات قانونی مدیر یونسکو است و برد اجرایی یونسکو در این رابطه مورد مشاوره قرار نگرفته است.”
استفاده سیاسی از فلسفه
در نامه “دیوید کیلون” نماینده آمریکا در یونسکو که خطاب به “ایرینا” نوشته، آمده است که ایران قصد استفاده سیاسی از برگزاری این مراسم را دارد. چرا که مقامات دولتی ایران در ماه اکتبر جامعه غرب و علوم غربی را برای ایران خطرناک دانسته‌اند و وزیر علوم ایران خواستار تجدید نظر در علومی مانند فلسفه غرب در محافل آکادمیک شده است.
تنبیه ایران؟
یکی دیگر از دیپلماتهای غربی به نیویورک تایمز گفته اقدام خانم ایرینا درست بوده و البته وی باید زودتر این کار را انجام می‌داده است. به گفته این مقام، چنین اقدامی باعث متنبه شدن ایران در زمینه گفتگوهای هسته‌ای و امنیت منطقه‌ای می‌شود. این مقام افزود بعد از انتخابات 2009 در ایران برگزاری مراسم در ایران قابل درک نبود و با اهداف تعریف شده در یونسکو و اصل اساسی فلسفه که آزاد اندیشی است، مغایرت داشت.
انتقاد از محورهای روز جهانی فلسفه در تهران
با این حال در ایران و علی رغم اصرار مقامات دولتی برای برگزاری مراسم روز جهانی فلسفه به هر شکل ممکن، منتقدانی مانند دکتر اصغر واعظی، پژوهشگر و استاد فلسفه حضور دارند که معتقدند:” محورهای مرتبط با موضوع همایش به‌گونه‌ای تعیین‌شده که بیشتر به فلسفه غرب نزدیک است و همین میل به جانب فلسفه غرب سبب خواهد شد که همایش کمتر رنگ ایرانی- اسلامی داشته باشد.”
رویکردی تکراری در دولت احمدی‌نژاد
این که عدم حضور چهره‌های شناخته شده و در راس آن عدم مشارکت یونسکو در این مراسم چه تاثیری بر کیفیت آن خواهد گذاشت از اکنون مشخص است اما تبلیغات گسترده‌ی دولت پیرامون برگزاری روز جهانی فلسفه همچنان ادامه دارد و اشاره‌ای هم به کنار کشیدن یونسکو و برگزاری مراسم اصلی که 18 نوامبر در فرانسه است نمی‌شود. تنها صادق لاریجانی، رییس قوه قضاییه ایران اقدام سازمان یونسکو در لغو همایش روز فلسفه در ایران را اقدامی با بهانه‌های سیاسی دانست که حیثیت علمی و فرهنگی این سازمان را زیر سوال می‌برد.
رویکردی تکراری در دولت احمدی‌نژاد،همزمان با تحریم از سوی نهادهای بین‌المللی؛ یعنی افزایش تبلیغات و خزیدن در پوستین مظلومیت و نیندیشیدن به چرایی چنین رفتارهایی از سوی مجامع بین‌المللی در قبال این دولت.