”ما ایرانیان به خوبی به مشکلاتی چون نقض حقوق بشر، تبعیض و… که در ایران وجود دارد، واقف هستیم اما مطمئنیم که حل مشکلات ایرانیان فقط به ما ایرانیان ربط دارد و ربطی به سربازان خارجی ندارد.“
”شیرین عبادی” وکیل دادگستری و برنده نوبل صلح سال 2003، روز گذشته در دانشگاه مریلند آمریکا با بیان جملات فوق به وضعیت حقوق بشر در ایران در دهه های اخیر اشاره کرد. وی در این سخنرانی که به دعوت مرکز “ایرانشناسی انیستیتو روشن” برگزار شد، گفت: “در سی سال گذشته رژیم جمهوری اسلامی ایران بر کشور حکومت می کند، و ما در این مدت شاهد موارد زیاد نقض حقوق بشر در ایران بوده ایم. متاسفانه در قوانین جمهوری اسلامی ایران تبعیض هایی براساس جنسیت، مذهب و عقیده وجود دارد.“
وی خاطرنشان کرد: “در این سه دهه آزادی بیان خیلی محدود شده است و بسیاری از خبرنگاران و روزنامه نگاران با تحدید و زندان مواجه شده اند. در سالهای اخیر نه تنها با این قشر بلکه با نویسندگان، فعالان سیاسی و حتی وکلا نیز برخورد شده و آنها را به زندان انداخته اند.“
عبادی با اشاره به وضعیت دموکراسی در ایران گفت: “هر چند چندین دهه است که ما بدنبال دموکراسی هستیم اما دموکراسی ایرانی کامل نیست چرا که هرکسی نمی تواند در انتخابات کاندیدا شود و کاندیداهای مجلس و ریاست جمهوری یکبار توسط شورای نگهبان گزینش می شوند که پس از این تعداد کمی این فرصت را می یابند که خود را برای دریافت آرای مردم کاندیدا کنند.“
وی در ادامه همچنین با اشاره به مشکلات اقتصادی امروز ایران گفت: “با اینکه کشور ایران یکی از کشورهایی است که از منابع غنی نفت و معدنی برخوردار است اما عملا امروز در ایران فقر حاکم است و بسیاری از مردم با مشکلات اقتصادی دست بگریبان هستند”.
وی همچنین یادآور شد: “ما ایرانیان به خوبی به مشکلاتی چون نقض حقوق بشر، تبعیض و… که در ایران وجود دارد، واقف هستیم اما مطمئنیم که حل مشکلات ایرانیان فقط به ما ایرانیان ربط دارد و ربطی به سربازان خارجی ندارد. ما با حمله و تهدید نظامی بر علیه ایران مخالفیم چرا که به عقیده ما هرگونه تهدید و حمله نظامی باعث می شود که اوضاع حقوق بشر از این نیز بدتر شود.“
عبادی افزود: “هر تهدید و حمله می تواند باعث شود که حکومت جمهوری اسلامی به بهانه حفظ امنیت، فشار را افزایش دهد و با مخالفان داخلی برخورد شدید تری بکند. از طرف دیگر، حمله به ایران، خاورمیانه را به آشوب می کشد و این به نفع هیچکس نیست.“
عبادی که در بخشی از مراسم معرفی فرهنگ “ایرانیکا” در سالن ”هاوارد فرانک” دانشکده مدیریت بازرگانی در دانشگاه مریلند سخن می گفت، در ادامه به اهمیت تحقیق در مورد میراث ایران پرداخت و در این باره گفت: “ امروز زمانی است که مرزهای بین المللی اهمیت گذشته خود را ندارند و کشوری مانند ایران باید در این دنیای مدرن تلاش کند با دفاع از فرهنگ و ادبیات خود به حیات ادامه بدهد. میراث فرهنگی ما از گذشتگان به دست ما رسیده و ما نیز مسوولیم که آن را به دست نسل بعد برسانیم.“
برنده جایزه صلح نوبل همچنین یادآور شد: “در رهگذر زمان بسیاری از تمدن ها و فرهنگ ها به دلیل بی توجهی مردمانش، امروز در گوشه کتابخانه ها محدود شده اند و حال آنکه فرهنگ ایرانی نباید فراموش شود. اگر ما فرهنگ و میراث مان را از دست بدهیم به انسانهایی بی اساس تبدیل می شویم. در قرن های گذشته اقوام زیادی همچون مغول ها، تاتار ها و عرب ها به ایران حمله کردند اما علیرغم همه خرابی های این حملات، ما هویت مان را حفظ کردیم. ما دین اسلام را پذیرفتیم اما هویت ایرانی مان را از دست ندادیم.“
عبادی همچنین با اشاره به بحث فرار مغز ها گفت: “براساس آمار یونسکو متاسفانه ایران از جمله کشورهایی است که بیشترین آمار فرار مغزها را دارد. در این میان، مهاجرت تعداد زیادی از ایرانیان نباید منجر به این مشکل شود که نسل دوم ایرانیان خارج از کشور با فرهنگ خود بیگانه شود. به همین دلیل است که حفظ زبان و فرهنگ ایرانی اهمیت زیادی دارد.“
عبادی همچنین با اشاره به جمعیت ایرانیان آمریکا به حاضران آمریکایی گفت: “ در آمریکا بیش از دو میلیون ایرانی حضور دارد که شما مردم مهمانپذیر آمریکا برای آنها فرصت کار و زندگی فراهم کرده اید. در مقابل آنها نیز برای شما دوستان و هموطنانی موفق در زمینه های تجاری وعلمی بوده اند. اگر این دو میلیون ایرانی هر کدام تنها پنج فامیل در ایران داشته باشند حداقل ده میلیون ایرانی در ایران خواهان رابطه دو ملت با یکدیگر هستند. پس بیاییم حکومت های خود را فراموش کنیم و به دوستی خودمان ادمه بدهیم. پاینده باد دوستی مردم ایران و آمریکا”.
وضعیت بد حقوق بشر در ایران
پس از سخنان عبادی، چند تن از حاضران سوالات خود را مطرح کردند که عبادی در پاسخ به سوالی پیرامون بهبود وضع حقوق بشر در ایران گفت: “هفت، هشت سال پیش وضع حقوق بشر در ایران کمی بهتر شده بود اما امروز همچنان وضع حقوق بشر در ایران بد است. متاسفانه در سالهای 60 و 61 وضعیت حقوق بشر در ایران بسیار بد بود. حتی در سال 1367 بیش از سه هزار نفر مخالف سیاسی در ایران تیرباران شدند با این حال در اواخر دهه هفتاد و ابتدای دهه هشتاد وضع کمی بهتر شده بود اما الان باز وضع حقوق بشر در ایران بد است.“
جنبش بی رهبر زنان
این فعال حقوق بشر همچنین در پاسخ به سوالی درباره کمپین یک میلیون امضای زنان در ایران گفت: “بیش از شصت درصد دانشجویان فعلی دانشگاه های ایران دختران هستند و در بسیاری از حرفه ها از جمله کرسی های اساتید دانشگاه ها، پزشکان و مهندسان، زنان ایرانی حضور چشمگیری دارند.اما علیرغم این حضور ما شاهد تبعیض های زیادی بر علیه آنها هستیم.“
وی افزود: “براساس قانون جمهوری اسلامی، ارزش قانونی زن نصف مرد است. یعنی اگر یک زن و مرد در تصادفی جان بسپارند هر مبلغی به بازماندگان مرد داده شود، نیمی از آن به بازماندگان زن داده خواهد شد.در محاکم نیز شهادت دو زن به اندازه شهادت یک مرد است.همچنین براساس قوانین یک مرد می تواند همزمان چهار زن داشته باشد و هر گاه بخواهد همسر خود را طلاق بدهد اما زنان حتی اگر دلایل موجه داشته باشند، نمی توانند از همسرشان جدا شوند.“
به گفته عبادی، “زنان نمی توانند این وضعیت تبعیض آمیز را تحمل کنند. به همین دلیل است که کمپین یک میلیون امضا راه افتاده است تا بتواند یک میلیون امضا از خانم ها و آقایان ایرانی جمع کند که خواستار تغییر این قوانین باشند. بر این اساس این کمپین نه دفتری دارد و نه رییس و رهبری بلکه جایگاه این کمپین در منزل همه انسان های ایرانی است که به تساوی حقوق زنان و مردان معتقدند”.
وی افزود: “با اینکه این کمپین مسالمت آمیز ترین نوع اعتراض بوده است اما دادگاه های انقلاب بیش از پنجاه نفر از فعالان این کمپین را احضار، بازداشت و یا زندانی کرده اند که من به همراه سایر همکارانم در کانون مدافعان حقوق بشر به دنبال کار آنها هستیم. “
عبادی با ذکر خاطره ای در این مورد گفت: “من در دادگاه یکی از این دختران حاضر شدم. قاضی گفت جرم ایشان اخلال در امنیت ملی است. من از قاضی پرسیدم اینکه زنان می خواهند همسرشان بر سر آنها هوو نیاورد یعنی اینکه آمریکا به ما حمله کند؟”
اسلام و تفسیرهای مختلف
شیرین عبادی همچنین در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه قوانین اسلامی ایران منبعث از قرآن است، گفت: “اسلام مانند هر دین دیگری تفاسیر مختلفی دارد چنانکه امروز در مسیحیت شاهدیم یک کلیسا دو همجنسگرا را به عقد هم در می آورد و کلیسای دیگر مخالف این است. اسلام نیز به همین گونه است چرا که وضعیت کشورهای مختلف این مساله را ثابت می کند. در کشوری مثل عربستان سعودی زنان حتی حق رانندگی با اتومبیل را ندارند اما در برخی از کشورهای اسلامی مثل اندونزی، بنگلادش و پاکستان، زنان می توانند نماینده مجلس، نخست وزیر و حتی رییس جمهور شوند. براساس یک تفسیر از قرآن، سنگسار و بریدن دست و پا در ایران و عربستان وجود دارد اما دربسیاری از کشورهای دیگر اسلامی مانند تونس، الجزایر و مالزی، این مجازات لغو شده است.“
این حقوقدان همچنین یادآور شد: “من هم معتقدم که باید مذهب از حکومت جدا باشد چرا که تجربه حکومت همراه با مذهب در قرون وسطی نشان داد که تجربه ای موفق نیست. من فکر می کنم وقتی ما با یک دولت اسلامی مواجهیم ابتدا باید یک تصویر سازگار با حقوق بشر از این دین ارایه بدهیم.“
شیرین عبادی در پاسخ به آخرین سوال مبنی بر آزادی زنان و بی بند باری، گفت: “آنچه من و دوستانم در ایران مدنظر داریم به هیچ وجه بی بند و باری نیست. من فقط به یک الگو برای زنان معتقدم و آن الگو بر مبنی هویت انسانی و برابر زنان است.براین اساس است که زنان ایرانی امروز از خود می پرسند که آیا بین چشم من و چشم یک مرد فرقی وجود دارد که وقتی حادثه ای را من و یک مرد می بینیم، من اگر در دادگاه شهادت دهم نصف حساب می شود اما شهادت یک مرد کامل است و کفایت می کند؟زنان ما می پرسند چرا باید تعدد زوجات وجود داشته باشد و همسرمان بر سر ما هوو بیاورد؟ آیا این سوالات به معنای بی بند و باری زنان ایرانی است ؟”