باربارا سلاوین
تصمیم رئیس جمهور آمریکا، باراک اوباما، برای تغییر رابطه آمریکا و کوبا تاثیر برجسته ای بر روابط این کشور با معدود کشورهایی که روابط دیپلماتیک عادی با آمریکا ندارند-ـ بطور خاص ایران-ـ می گذارد.
درحالیکه تفاوت های زیادی بین جزیره ۱۱ میلیون نفری که در فاصله نود مایلی فلوریدا قرار دارد و کشور بزرگ نفتخیز ایران با ۸۰ میلیون جمعیت که هزاران مایل با آمریکا فاصله دارد، وجود دارد اما حکومت های هر دوکشور مشروعیت ایدئولوژیک خود را از خصومت با آمریکا می گیرند.
اوباما، عدم تقارن و آسیب پذیری این حکومت های پوپولیستی را درک و در هر مورد اقداماتش را آغاز کرده است. در مورد کوبا این اقدام زودتر آغاز شد. در سال ۲۰۰۹، با آزاد کردن الن گروس این روند آغاز شد. آزادی گروس راه اوباما را باز کرد.
در مورد ایران او قدم های اولیه را برداشته است.به رهبر ایران، آیت الله خامنه ای، نامه ای نوشت. تحریم های چندجانبه سال ۲۰۰۹تاثیرش را گذاشته بود و ضربه هایش به کشور وارد می شد و در سال ۲۰۱۳، روحانی، رئیس جمهور عملگرا و توانا به جای احمدی نژاد که منکر هولوکاست بود، آمد.
برای دولتمردان ایران که تلاش می کنند با آمریکا به توافق اتمی دست پیدا کنند دیدن اینکه اوباما از اختیارات ریاست جمهوری اش با وجود اعتراضاتی که در کنگره وجود داشت، برای برداشتن تحریم های کوبا استفاده کرد این اعتماد بیشتر شده که او می تواند تحریم های ایران را نیز به همین طریق بردارد.
اوباما در آخرین کنفرانس خبری سال که روز جمعه برگزار شد مشخصا گفت که از همه قدرتش استفاده خواهد کرد تا نگرانی های داخلی و بین المللی را درجایی که منافع آمریکا در میان است، برطرف کند. توافقی که باعث شود ایران برای یک دهه دیگر نتواند به سلاح اتمی دست پیدا کند، شامل این بحث می شود.
برخلاف کوبا،آمریکا و ایران بعید است بخواهند روابطشان به سرعت عادی شود.
هیچ کس در دولت ایران علنی در مورد بازگشایی سفارت آمریکا در ایران حرفی نمی زند. سفارت آمریکا در ایران بعد از بحران گروگانگیری که از سال ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۱ طول کشید، بسته شد. در آمریکا بزرگترین مانع ادامه بازداشت گروگان های دیگر از جمله جیسون رضائیان، خبرنگار واشنگتن پست و امیر حکمتی، تفنگدار آمریکایی و سعید عابدینی کشیش مسیحی است.
اما با اینحال، تغییرات عظیمی در روابط دوکشور بوجود آمده است. روحانی با اوباما تلفنی حرف زد و جواد ظریف دائما با همتای آمریکایی اش، جان کری دیدار می کند.
آمریکا در کنار سایر اعضای شورای امنیت سازمان ملل و آلمان، سال گذشته به توافق اتمی دست یافت و پیشنهاد هایی برای برداشته شدن تحریم ها و ممانعت طولانی مدت از دستیابی ایران به سلاح اتمی، ادامه دارد.
مذاکره کنندگان ایرانی که هفته گذشته با همتایان آمریکایی خود در ژنو دیدار کرده بودند، گفتند که مذاکرات “فشرده” اما “بسیار مفید و امیدوار کننده” بود. هدف این افراد تعیین چارچوب های توافقنامه تا ماه مارس و نهایی کردن آن تا پایان ژوئن است.
اگر توافقی صورت بگیرد، رهبر ایران مانند رئیس جمهور کوبا، رائول کاسترو، اصرار خواهد کرد که جمهوری اسلامی بر سر اصول خود سازش نخواهد کرد. خامنه ای می گوید که “شیطان بزرگ” با پذیرفتن غنی سازی اورانیوم ایران، کوتاه آمده است.
مرضیه افخم، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران روز شنبه تحریم‌ها و سیاست‌های نیم قرن گذشته ایالات متحده علیه کوبا را “بی‌نتیجه و ناکارآمد” توصیف کرد.
رهبران ایران سی و پنج سال است که آمریکا را بازیگر “متکبر” منطقه و جهان خطاب می کنند. مقامات ایرانی بیشتر از حکومت کاسترو که تحریم های ۵۴ ساله آمریکا را مسبب فقر اقتصادی کوبا می داند، آمریکا را سرزنش می کنند و دولت آمریکا ایران را تحریم کرده است که این کشور را برای سیاست های “مستقل اش” و حمایت از فلسطین و سایر گروههای مورد اتهام آمریکا، تنبیه کند.
علامت ارتباط طولانی ایران و آمریکا به این معناست که ایران تصمیم گرفته است به کشوری که آن را دشمن می داند، اعتماد کند. پایان اختلافات اتمی منجر به باز شدن درهای بسته همکاری در حل بحران های منطقه، از جمله عراق و سوریه می شود.
از نظر اقتصادی، شرکت های آمریکا از این روند سود خواهند برد. تجار اروپایی اولین کسانی خواهند بود که به ایران برمی گردند اما برخی شرکت های آمریکایی مثل بوئینگ برای ترمیم هواپیماهای فرسوده ایران شانس بزرگی برای بازگشت دارند.
شرکت های الکترونیکی آمریکایی نیز با استقبال بازار ایران مواجه خواهند شد زیرا محصولات آمریکایی جایگاه ویژه ای دارد. توریست های آمریکایی بیشتری به ایران می روند و مجذوب هنر های قدیمی و فرهنگ مدرن ایران می شوند.
درحالیکه رسمی شدن روابط دیپلماتیک بسیار دور به نظر می رسد اما این امکان وجود دارد که دیپلمات های آمریکایی برای صدور روادید برای ایرانیان به دفتر حافظ منافع این کشور در ایران اعزام شوند.
بهبود روابط با آمریکا تضمین کننده این نیست که حکومت اقتدارگرا دچار فروپاشی یا اصلاحات عمیق سیاسی و اقتصادی شود. هم در ایران و هم در کوبا، تغییرات بصورت تدریجی صورت خواهد گرفت زیرا جامعه هر دو کشور طعم تجربه تلخ انقلاب های خشن را چشیده و نتوانسته اند به وعده ها عمل کنند و به آزادی و رفاه بیشتر برسند. اما برای این حکومت ها متهم کردن آمریکا برای تنگنایی که با آن روبرو هستند، سخت تر خواهد بود. همچنین مسدود کردن تاثیر آمریکا نیز بر روی جوامع، کار سخت تری خواهد بود.
درحال حاضر، این دلگرم کننده است که اوباما قواعد ژئوپولتیک را به هم زده و بجای وضعیت شکست خورده موجود، دست به ابتکار زده است.
همانطور که هفته قبل گفت: “ریاست جمهوری من وارد سه ماهه چهارم خود می شود و اتفاقات جالبی در این دوره می افتد.” بازگرداندن ایران به جامعه بین المللی قطعا جالب خواهد بود.
صدای آمریکا، ۲۳ دسامبر
