مراسم بزرگداشت روز جهانی صلح عصر روز یکشنبه در مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی در دارآباد تهران برگزار شد.در این مراسم که با شرکت چهره های سیاسی و فرهنگی از جمله محمد هاشمی، آیت‌الله محمد موسوی بجنوردی، محمد مجتهد شبستری، محمد عطریانفر، علی یونسی… برگزار شد، برخی از رایزنان فرهنگی خارجی مقیم ایران نیز حضور داشتند.
در ابتدای این مراسم سید صادق سجادی، معاون پژوهشی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی پیام کاظم موسوی بجنوردی، رییس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی را قرائت کرد.
در این پیام آمده بود: “گرچه غالب ادیان بنا بر طبیعت آموزه‌های خود و مخصوصا بدان سبب که قتل عمد یا سلب حیات عمدی از انسان را حرام می‌دانند از مدافعان صلح و آرامش بوده‌اند، اما اصحاب ادیان و مذاهب همه وقت به آن تعالیم عمل نکرده‌اند و قسمتی از طولانی‌ترین و خونین‌ترین پیکارهای بشر جنبه‌های دینی و مذهبی داشته است”.
در بخش دیگری از این پیام آمده بود: “مردم جهان باید بدانند که جنگ و کشمکش به هر شکلی و به هر بهانه‌ای خلاف عقلانیتی است که بشر خود را بدان آراسته می‌داند و نتیجه‌ای جز افزایش خشونت و خونریزی و سرانجام ویرانی جهان نخواهد داشت. نشست‌هایی که درباره و برای صلح در هر جای دنیا برگزار می‌شود گرچه فاقد قدرت اجرایی است اما این فایده از آن متصور است که توجه مردم و مخصوصاً زمامداران را تا اندازه‌ای به خطری که بشریت را مورد تهدید جدی قرار داده است متوجه گرداند”.
سخنران بعدی این نشست گری لوئیس، نماینده سازمان ملل در ایران بود. او طی سخنانی گفت: “درگیری مسلحانه موجب اندوه همه خانواده‌ها می‌شود. امروز بسیاری از مردم از دست تروریست‌ها در رنج به سر می‌برند، تروریست‌هایی که امروز به وفور در نقاط مختلف جهان وجود دارند. سازمان ملل سعی می‌کند با ابزارهایی که در دست دارد به سوی صلح حرکت کند”.
گری لوئیس سپس پیام بان‌کی مون، دبیرکل سازمان ملل را خواند و گفت: “بان‌کی مون معتقد است که باید حق مردم را برای ایجاد صلح محترم بداریم. حقی که محترم است و نگه‌داشتن آن با تعهد همراه است. اگر توازن بین صلح و تعهد برقرار کنیم صلح مسأله‌ای قابل احیا می‌شود.بند نخست تعهد این است که فقر را کاهش دهیم، فقری که موجب نزاع و درگیری می‌شود”.
در ادامه، مراسمی نمادین برگزار شد که طی آن زنگ صلح نواخته شود. اما از آنجا که بسیاری از جنگ‌ها در جهان به نام دین انجام می‌شود، برای این منظور از آیت‌الله سید محمد موسوی بجنوردی که به نوعی کهنسال‌ترین عضو حاضر بود و همچنین به دلیل معمم بودن به صورت نمادین نمادیندگی یکی از ادیان( اسلام) را بر عهده داشت خواسته شد که زنگ صلح را به صدا در آورد. زنگ صلح، زنگی قدیمی و میله‌ای بود که برای به صدا درآمدن، چکشی بر میله‌ای سه‌گوش نواخته می‌شد.
آیت‌الله محمد موسوی بجنوردی که برای نواختن زنگ صلح روی سن قرار گرفته بود در ادامه سخنرانی خود را شروع کرد.
سخنرانی او اشاره‌هایی به جنبه‌های فقهی نیز داشت.او از جمله گفت: “خداوند از جمله در سوره نساء درباره صلح صحبت می کند. به عنوان یک کبری کلی ذات باری تعالی صلح را خیر می داند. یعنی صلح همیشه خیر است، صلح هیچ وقت نمی تواند امری ناپسند باشد. ما پیروان پیامبری هستیم که منادی صلح جهانی بود و ما نیز که پیرو او هستیم مدافع صلح جهانی هستیم و شیعه معتقد است صلح جهانی یک امری واجب و نیکوست و همه باید به دنبال این صلح باشند”.
وی در ادامه اضافه کرد: “افرادی به نام دین و مذهب بزرگترین جنایت را به بشریت می کنند، در حالی که پیامبر اکرم هنگامی که وارد مکه شد فرمود: امروز روز رحمت است. القاعده و داعش، مسیحیان و برخی از پیروان ادیان را در شمال عراق کشتند و بنده معتقدم این گروه ها از اسلام بویی نبرده‌اند چون دین اسلام با مسیحیت و یهودیت دوست و برادر است”.
سپس حجت‌الاسلام علی یونسی، دستیار ویژه رییس‌جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های مذهبی طی سخنانی از صلح در جهان گفت: “صلح مظلوم است، برای همین مظلومیت، باید از صلح دم بزنیم اما صدای این زنگ صلح به پای صدای هجوم و کشتار در جهان نمی‌رسد.از آنجا که دین ملعبه دست جنگ‌افروزان برای جنگ‌افروزی و خشونت شد، علم و دانش و هنر به خدمت جنگ درآمد و آن را تئوریزه کرد اما پشت صحنه جنگ کسانی بودند که جنگ را توجیه شرعی و علمی کردند”.
وی افزود: خطر آنجاست که جنگ تقدیس و خشونت مقدس و جنایت توجیه شود. امروز شاهدیم به نام دین بدترین جنایت‌ها علیه بشریت صورت می‌گیرد؛ چه به وسیله اسراییل یا مسلمانان جاهل و چه در گذشته، در جنگ‌های صلیبی و جهان‌گشایی‌های بنی‌امیه و بنی‌عباس باشد. با کمال تأسف مدعیان دین پرونده‌های سنگینی در ارتکاب جنایت به نام دین و خدا دارند و امروز بشریت به این وسیله تهدید می شود”.
علی یونسی ادامه داد:“مردم خواهان صلح هستند.رییس‌جمهور امروز کشورمان نفی‌خشونت را پیشنهاد کرد و این پیشنهاد مورد توجه همه کشورها و اقوام قرار گرفت. همان‌طور که سال‌ها پیش رئیس جمهوری اسبق کشورمان سید محمد خاتمی گفت‌وگوی تمدن‌ها را پیشنهاد کرد، این استقبال از صلح‌خواهی و گفتگوی تمدن‌ها نشان می‌دهد که جهان خواهان آرامش و صلح است. آقای رئیس‌جمهوری در شعار نفی خشونت همچنان مصمم است و بنا دارد این شعار را در داخل کشور، منطقه و دنیای خارج تحقق بخشد”.
سخنران بعدی نشست آیت الله سید مصطفی محقق‌داماد، رئیس بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار بود که در بیانات کوتاه خود به نقش امانول کانت در پدیدآمدن صلح جهانی اشاره کرد: “در بین فیلسوفان کانت را پدر صلح جهانی می‌دانند و دلیل این امر مقاله‌ای است که کانت بنام صلح پایدار نوشته است. کانت در متن کتاب می‌نویسد سالهای پیش مهمان‌خانه‌دار هلندی این عبارت طنزآمیز را با تصویری از یک گورستان در بالای تابلویی بر سردر هتل خود نصب کرده بود که در بالای آن نوشته بود سرزمین آرامش ابدی یا صلح جاویدان. کانت ادامه می‌دهد که این عبارت درباره عموم مردم صادق است یا درباره کشورها و ملت‌ها در برابر جنگ؟ این عبارت نشان می‌دهد که کانت اسم کتابش را از این تابلو گرفته است”.
محقق‌داماد ادامه داد: “درست است که قبل از کانت بسیاری در مورد صلح صحبت کرده‌اند اما هیچ کدام به معرفی یک ساختار دست نزده بودند، یک نظام و تشکیلات را پیشنهاد نکرده بودند. آکوئیناس گفته بود اما پیشنهاد عملی نداده بود. اولین کسی که دم از تشکیلات زد این فیلسوف بود و او بود که کاری حقوقی کرد و سازمان ملل اندیشه‌اش از این کتاب گرفته شده است”.
او افزود: “اگر کانت نظام تشکیلات پیش بینی کرده است فقط با دستگاه‌های نظامی نمی‌شود صلح را ایجاد کرد. ما باید ابتدا فرهنگ صلح را ایجاد کنیم که تنها راهش آموزش به بچه‌ها در مدرسه و دبستان و… است. یک پیام هم به رئیس‌جمهور بدهیم که به آموزش و پرورش دستور بدهند که به بچه‌ها یاد بدهند که عاشق صلح و آرامش باشند. آنها را عاشق صلح و آرامش تربیت کنیم. ایرانی را عاشق صلح و آرامش تربیت کنیم و انتقادی به صدا و سیما که وقتی برای آموزش صلح بگذارد و فقط خون و خونریزی به نمایش نگذارد”.
در ادامه این نشست نیز سید محمد هاشمی، استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی در موضوع جنبه اجتماعی حقوقی صلح صحبت کرد و گفت: “قرآن کریم و قانون اساسی ما به زیبایی به اهمیت جنبه اجتماعی صلح پرداخته است. این اصل عبارت از حقی است که افراد با استفاده از آن بتوانند استعدادهای خویش را بکار گیرند و البته در کنار آزادی، آزادگی لازم است. منشور ملل متحد و اعلامیه جهانی حقوق بشر به موضوع آزادی پرداخته است. قانون اساسی ما نیز تصریح دارد که هیچ مقامی حق ندارد آزادی‌های مشروع را حتی با وضع قانون سلب کند”.
هاشمی ادامه داد: “اقوام و قبایل همگی با یکدیگر برابرند و اگر این اصل را کنار بگذاریم صلحی وجود نخواهد داشت. یعنی هر چند یک صلح ظاهری وجود داشته باشد ولی این یک صلح ننگین است.اصل برادری یکی دیگر از اصول موثر در صلح است. گاهی این شبهه مطرح می‌شود که فقط مسلمانان با هم برادرند، در حالی که این موضوع با پیام دین سازگاری ندارد.انشعاب خانواده‌ها، گروه‌ها و افراد و قبایل دشمنی می‌آورد همچنان که در طول تاریخ و در جنگ‌های جهانی فجایعی به بار آورده است. جامعه بشری پس از مشاهده این مصیبت‌ها درک کرد که بهترین راه صلح است”.
سپس محمد مجتهد‌شبستری به عنوان مدیر بخش کلام و فرق مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به سخنرانی پرداخت و۱۰ اصل اولیه برای استقرار صلح جهانی را مطرح کرد.
محمد مجتهد شبستری با اشاره به ۱۰ اصلی که مبنای کنفرانسی در یکی از دانشگاههای اتریش در سالهای گذشته بوده گفت: “من می‌خواهم این ده اصل را مبنای صحبت‌هایم قرار دهم. اصل اول می‌گوید، صلح پایدار جهانی بدون عرضه عدالت و عدالت بدون عرضه صلح پایدار جهانی محقق نیست. آنجا تاکید شد که نمی شود صلح را بدون عدالت ایجاد کرد و همپنین از گروهی یا جامعه‌ای صلح خواست بدون اینکه عدالتی در کار باشد. اصل دوم می‌گوید: صلح پایدار جهانی در جهانی که ناپایداری‌های جهانی و گرسنگی و فقر وجود دارد محقق نمی‌شود مگر اینکه این مسائل به نوعی از بین برود. همچنین ممکن نیست که در سطح بین‌المللی دولت‌هایی در رفاه باشند و برخی در سطح پائین و از آنها خواسته شود که با هم با صلح رفتار کنند. اصل سوم می‌گوید: صلح پایدار جهانی بدون رد مطلق خشونت محقق نیست. خشونت مطلقاً با تحقق صلح در میان انسانها منافات دارد و بدترین نوع خشونت، خشونتی است که به نام دین اعمال شود”.
محمد مجتهد شبستری در ادامه با اشاره به جمله ای در کتابی درباره دموکراسی، که طبع انسان را حسود دانسته، گفت: “انسانها نمی‌توانند انسان دیگری را ببینند که همه چیز دارد و او هیچ چیز ندارد. در آن کتاب نوشته بود که قدرت هم همین‌گونه است. یعنی حسد برانگیز است و این بسیار به دور از تدبیر است که گروهی همواره قدرت‌شان را به انسانها نشان بدهند”.
وی در ادامه به بررسی اصل‌های دیگر صلح پرداخت و توضیح داد: “اصل چهارم می‌گوید: مقاصد سیاسی را از راهی به غیر از خشونت باید دنبال کرد. صلح پایدار جهانی بدون به رسمیت شناختن ذاتی و درونی همه اعضای جامعه جهانی و بدون توجه به حرمت درونی و ذاتی انسان از آن جهت که انسان، انسان است میسر نیست. همچنین اصل پنجم که مبتنی بر کثرت گرایی است بوجود نمی‌آید مگر اینکه بنیادهای کثرت گرایی انسانی به رسمیت شناخته شوند. کثرت‌گرایی دینی و کثرت گرایی در تفکر، کثرت گرایی باید در همه زمینه ها به رسمیت شناخته شود و به رسمیت شناختن همه کثرت ها و بویژه کثرت گرایی دینی، آزادی دینی به معنی این است که من و شما به دیگران حق مشارکت سیاسی بدهیم”.
دکتر شبستری درباره اصل ششم گفت: “گفت‌و گو ضرورت صلح است. گفت‌وگو برای شناساندن مسائل و به منظور برطرف کردن مسائل مبتلا به بشریت است. گفت‌وگو برای این نیست که حقیقت را پیدا کنیم هدف گفت‌وگو چیز دیگری است. بنابراین اصل ششم می گوید باید گفتگو را و نه یکصدایی و منولوگ را ترویج کرد”.
این استاد دانشگاه درباره اصل هفتم گفت: “هیچ صلح پایداری بدون آمادگی برای حل مسالمت‌آمیز نزاع‌ها و جلوگیری از نزاع‌های آتی محقق نمی‌شود. همچنین اصل هشتم نیز مبتنی بر تعلیم و تربیت است.به دیگر سخن صلح پایدار جهانی به وجود نمی‌آید مگر اینکه تعلیم و تربیت بر اساس ارزش‌های عالی انسانی و دینی شکل گرفته باشد، نه بر اساس تقلید و سنت”.
دکتر محمد مجتهد شبستری در مورد اصل نهم چنین توضح داد: “اصل نهم صلح جهانی پایدار تحقق نمی‌یابد مگر زنان در تمام ساحت‌های زندگی انسانی حقوقی مساوی مردان داشته باشند. این تبعیضی که وجود دارد و مردسالاری که باقی مانده است باید از بین برود چرا که این موجب نزاع‌ها و حساسیت‌های این دو جنس نسبت به هم می‌شود”.
اصل دهم که آخرین اصل از اولویت‌های صلح جهانی است از نظر وی به این صورت است:“صلح پایدار جهانی به وجود نمی‌آید مگر اینکه به صورت مناسب و شایسته حقوق اقلیت‌ها به رسمیت شناخته شود. بویژه اقلیت‌های دینی که در این زمینه سوءتفاهمی وجود داد، سوءتفاهم این است که به اقلیت ها گفته می‌شود که شما هم حق حیات دارید، در صورتی‌که حفظ حقوق اقلیت‌ها اجازه دادن تکامل فرهنگی اقلیت‌ها است”.
محمود جعفری دهَقی،مدیر گروه ایران شناسی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی هم به عنوان سخنران پایانی مراسم در باب موضوع “آشتی و آشتی خواهی در فرهنگ ایران باستان” سخن گفت.
وی به مراسم‌های سنتی و جشن ها در ایران باستان اشاره و این جنش‌ها را بهانه‌ای برای آشتی مردم با یکدیگر عنوان کرد.
پایان بخش این مراسم موسیقی سنتی با عنوان موسیقی صلح بود که توسط یک گروه نوازنده اجرا شد.
