تغییر در ایران؛ بازگشت شمس با اقبال

بهروز صمدبیگی
بهروز صمدبیگی

» آیا فضای رسانه‌ای در دولت جدید گشوده می‌شود؟

در همان روزی که روزنامه ایران با تغییراتی اندک در آرایش صفحه یک، نخستین بار عکس بزرگ حسن روحانی را منتشر کرد تا تغییرات مدیریتی در این روزنامه، شکل اجرایی به خود بگیرد، خبرگزاری فارس هم از “بازگشت” شمس‌الواعظین با روزنامه اقبال خبر داد.

از سوی دیگر خبرگزاری تدبیر کار آزمایشی خود را آغاز کرده و از وبسایت‌های حامی دولت جدید خواهد بود. روزنامه توسعه هم در تدارک انتشار مجدد است تا این امیدواری به وجود بیاید که دولت جدید، فضای مسدود رسانه‌ای را اندکی خواهد گشود.

ماشاالله شمس‌الواعظین، سردبیر روزنامه های توقیف شده جامعه، توس، نشاط و عصر آزادگان سال‌هاست که فعالیت مستمر مطبوعاتی نداشته و اخبار تایید نشده حاکی از منع نهادهای امنیتی برای حضور او در تحریریه‌ها بوده است. اما او در پاسخ به خبرنگار فارس که از ممنوعیت فعالیت مطبوعاتی شمس و محمد عطریانفر ‌پرسیده، تاکید کرده: “هیچکدام از ما منع قانونی نداریم و باید در چارچوب قانون و آزادی، فرصت‌هایی که جزو حقوق ملت می‌شود را فراهم کنیم.”

آن گونه که این روزنامه‌نگار پرسابقه گفته است، روزنامه اقبال با سردبیری او، عطریانفر در نقش رئیس شورای راهبردی، احمد ستاری به عنوان مدیرعامل منتشر می‌شود و مرتضی فلاح صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول این روزنامه خواهد بود.

شمس‌الواعظین همچنین عنوان کرده که روزنامه اقبال با ۳۸۰ هزار کلمه تولیدی در روز حداقل در ۳۲ صفحه قطع مترویی بزرگ منتشر خواهد شد و برنامه‌ریزی اولیه برای انتشار آن در مهر ماه است. او گفته است‌: “ما با تیم قبلی خود که حدود ۸۰ درصد آن حضور دارند همکاری کرده و کمبودها را نیز از روزنامه‌نگاران جدید که علوم ارتباطات خوانده و توان کار روزنامه‌نگاری مسئول را دارند، تأمین می‌کنیم.”

یک روزنامه‌نگار قدیمی که سابقه همکاری با شمس‌الواعظین را به عنوان دبیر سرویس در کارنامه دارد، در گفت‌وگو با “روز” از جمع شدن تیم قبلی جامعه، توس، نشاط و ابراز بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید: اگر منظور شمس از «تیم ما»، همین تحریریه باشد، من یکی که لااقل دعوت به کار نشده‌ام. ضمن اینکه فکر می‌کنم رقم ۸۰ درصدی که او عنوان کرده اصلا صحیح نیست و جمع زیادی از همکاران قبلی یا کار حرفه‌ای را ترک کرده و یا اینکه در ایران نیستند.

او همچنین رقم مطرح شده برای حجم تولید را زیر سئوال می‌برد و می‌گوید: اساسا امکان ندارد چنین حجم تولید محتوایی در ۳۲ صفحه منتشر شود، یعنی صفحه‌ای نزدیک به ۱۲ هزار کلمه! یا خبرگزاری فارس اشتباه کرده یا شمس‌الواعظین.

ماشاالله شمس‌الواعظین که از سوی فارس “روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب” معرفی شده گفته است: “روزنامه‌نگاری حزبی خط قرمز ماست. روزنامه‌نگاری غیر حزبی حرفه‌ای است چرا که نیروهای اجتماعی، سیاسی و نخبگان را با یک مسافت مشخص دید نگاه می‌‌کند و تفاوتی برای گروه‌های اجتماعی قائل نیست. “

او با بیان اینکه «این نوع روزنامه‌نگاری، مخاطبان مطبوعات را که سال‌های اخیر با مطبوعات دچار بحران و مشکل شده بودند، آشتی می‌دهد»، اضافه کرده است: “رویگردانی مردم از رسانه‌های داخلی و اقبالشان به روزنامه‌های خارجی باید معکوس شده و به رسانه‌های بومی توجه شود.”

شمس از تیراژ دو هزار نسخه در روز برای روزنامه‌ها ابراز نگرانی کرده و گفته است: “ما فرزند[ان] کشور، مدعی حل‌و‌فصل این ماجرا و دارای سابقه مشخصی در مطبوعات هستیم که از این رو وظیفه سنگینی بر دوش ماست.”

روزنامه اقبال، در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ پس از چاپ نامه مهدی کروبی به رهبر جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تخلف در انتخابات ریاست‌جمهوری، با دستور سعید مرتضوی، دادستان وقت تهران توقیف شد. ۶ سال بعد به اتهامات این روزنامه در شعبه ۷۶ دادگاه کیفری استان تهران به ریاست قاضی سیامک مدیرخراسانی رسیدگی شد. دادگاه، مدیرمسئول روزنامه اقبال را به اتهام نشر مطالب خلاف واقع به ۵ سال محرومیت از مسئولیت‌های مطبوعاتی بدل از حبس محکوم کرد. همچنین او به اتهام تبلیغ علیه نظام به پرداخت ۲۰ میلیون ریال جزای نقدی بدل از حبس محکوم ولی در سایر اتهامات تبرئه شد.

ماشاالله شمس‌الواعظین با نام مطبوعاتی محمود شمس، پس از انقلاب سال ۵۷ به روزنامه کیهان پیوست

و تا سردبیری این روزنامه پیشرفت کرد. با رفتن سید محمد خاتمی از موسسه کیهان و تغییر کادر مدیریتی، شمس هم کنار گذاشته شد و با همفکرانش دست به کار انتشار مجله کیان شد. اما شهرت عمومی او به دلیل سردبیری روزنامه جامعه است؛ روزنامه‌ای که پس از ریاست جمهوری خاتمی، با شعار “ اولین روزنامه جامعه مدنی” منتشر شد. پس از آن به ترتیب توس، نشاط و عصر آزادگان را سردبیری کرد و چند باری هم به زندان افتاد. همه این روزنامه‌ها نیز سرنوشت مشابهی داشتند و توقیف شدند. آخرین بازداشت او در ساعات اولیه ۸ دی ماه ۸۸ بود که دو ماه و نیم را در سلول انفرادی گذراند. پس از آن نیز از سوی دادگاه انقلاب تهران به تحمل ۱۶ ماه زندان محکوم شد.

او نایب رییس انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران است و سخنگویی انجمن دفاع از مطبوعات ایران را برعهده دارد.

 

ایران احمدی‌نژاد، ایران روحانی

روزنامه ایران چهارشنبه ۱۶ مرداد با سرمقاله سیدمجتبی ناوندی به عنوان سردبیر منتشر شد که از مجلس می‌خواست به وزرای پیشنهادی روحانی رای بدهند. او که خود را “احمدی‌نژادی” نامیده بود، اظهارنظرهای برخی مجلسیان را یادآور رویکرد مجلس نسبت به کابینه احمدی‌نژاد در سال ۸۴ دانسته که منجر به رای نیاوردن ۶ وزیر پیشنهادی شد.

روزنامه دولت، اما روز یکشنبه با عکس بزرگی از حسن روحانی و سرمقاله سرپرست جدیدش، از تغییر رویکرد خبر می‌داد. محمدتقی روغنی‌ها، سرپرست جدید مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی ایران نوشته بود: “تلاش می‌کنیم بیانگر مطالبات مردم باشیم، برنامه‌ها و عملکرد دولت تدبیر و امید را با مردم در میان بگذاریم و جایگاهی برای نقد و بررسی‌های عالمانه باشیم و بدین‌گونه با امید به آینده‌ای بهتر، با مخاطبان خویش همراه شویم. تدبیر ایجاب می‌کند تا در انجام رسالت مطبوعاتی خود، صداقت، روشنگری، پرهیز از شعارزدگی و اعتدال را به عنوان مشی خود برگزینیم.”

این عضو هیات علمی دانشکده خبر، روز ۱۶ مرداد حکم خود را از سید محمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرد و جای حنیف ستاریان را گرفت.

روزنامه ایران در دولت‌های احمدی‌نژاد دوران پرفراز و نشیبی را طی کرد و جنجال‌های بسیاری به خود دید، و حتی چند بار کار به حضور نیروهای امنیتی و مداخله نیروهای انتظامی هم کشید. این روزنامه ابتدا تحت نظارت و مدیریت وزیر ارشاد منتشر می‌شد اما در دولت دوم احمدی‌نژاد به زیر مجموعه دفتر ریاست‌جمهوری تبدیل شد تا شایعات در مورد نارضایتی اسفندیار رحیم مشایی از عملکرد این روزنامه جدی‌تر گرفته شود.

وبسایت مشرق نوشته بود که اسفندیار رحیم مشایی اوایل سال ۸۹ در یکی از سخنرانی های معروف خود که سی دی آن در سطح گسترده در کشور توزیع شد، گفته: “یک روزنامه ایران داریم که در ۴ سال گذشته جرات نداشته عکس من را در صفحه اول خود منتشر کند.”

در آن زمان کاوه اشتهاردی، از نزدیکان رییس دولت، مدیرعامل موسسه ایران بود. او اما در سال ۹۰ جای خود را به علی اکبر جوانفکر از حلقه مشایی-احمدی‌نژاد داد که در دوران حضور در این روزنامه با انتشار چند ویژه‌نامه جنجال بسیار به پا کرد. در هنگام بازداشت او، در روزنامه ایران درگیری به وجود آمد اما جوانفکر سرانجام به زندان افتاد.

روزنامه ایران پس از جوانفکر هم روی آرامش را به خود ندید، جانشین او حنیف حسین ستاریان بود که در بدو وورد تغییرات بسیار گسترده‌ای در سطح مدیران و مسوولان این موسسه بزرگ مطبوعاتی انجام داد. او که از حامیان اسفندیار رحیم مشایی به شمار می رفت، در دیگر طیف‌های حامی دولت مقبولیت نداشت و مخصوصا شعار دادنش در مراسم تقدیر از احمدی‌نژاد، انتقادهای بسیار به همراه داشت. او که با سابقه مدیر مسئولی سایت های حامی دولت مانند همت آنلاین و باکری آنلاین و فعالیت در ستادهای انتخاباتی احمدی‌نژاد به این مقام رسیده بود در روزهای آخر باعث جنجال بسیار شد و حتی وبسایت تحت مدیریت غلامحسین الهام در مورد او نوشت: “انتخاب مدیریت ارشد این روزنامه از ابتدا اشتباه بود اما کسانی که به انتخاب این مدیریت اصرار داشتند، خود با مشاهده آثار سوء مدیریتی این رسانه، نظر اولیه خود را تغییر داده و اصراری بر ادامه همکاری با این مدیریت حتی در یک ماه پایانی دولت ندارند. متاسفانه این روزنامه نه تنها وظیفه حرفه ای خود را به خوبی انجام نداده است بلکه با رویکرد قبیله ای خود، موجب خدشه دار شدن اعتبار رسانه دولت شده است.”

این اختلافات به زد و خورد فیزیکی و حضور پلیس ۱۱۰ در محل ارگان دولت هم منجر شد تا اینکه پایان عمر دولت دهم، عمر این مدیر جنجالی را هم به پایان رساند.

گفته می‌شود مدیریت جدید، فعلا سردبیری را به محمد نوری از روزنامه‌نگاران قدیمی این روزنامه سپرده و تغییرات تدریجی مدیران و مسوولان را در دستور کار دارد.