کریستین سپولار
سه هفته پس از انتخاب رئیس جمهور جدید در آمریکا، قرار است قدرت های بزرگ برای بررسی موضوع ایران و ادامه فعالیت غنی سازی اورانیوم توسط این کشور گرد هم بیایند. تا کنون هیچیک از اقدامات آنها نتوانسته ایران را به دست برداشتن از جاه طلبی های خود مجاب کند.
پس از آنکه آژآنس بین المللی انرژی هسته ای، پنجشنبه و جمعه به ارائه آخرین ارزیابی های خود پرداخت، تحلیلگران در سراسر دنیا اعتقاد پیدا کرده اند که دولت اوباما باید راه حل مبتکرانه ای را برای رقع بن بست موجود با ایران بر سر برنامه غنی سازی در پیش بگیرد. غرب بر این باور است که غنی سازی در خدمت تولید بمب هسته ای است.
به اعتقاد برخی تحلیلگران، قدرت های اروپائی امیدوارند باراک اوباما نه تنها به اعمال فشار بر ایران ادامه خواهد داد، بلکه در پی برقراری «تماس مناسب» بر سر مسائل فیمابین و ادامه روندی است که به عنوان دیپلماسی دیررس در دولت بوش مطرح شده اند.
مارک فیتزپاتریک مدیر برنامه عدم اشاعه تسلیحات کشتار جمعی از مؤسسه مطالعات استراتژیک لندن می گوید: «هیچکس دچار این توهم نیست که اوباما به تنهائی قادر به ایجاد یک چرخش سریع است.» او گفت درخواست پاسخ اعضای شورای امنیت سازمان ملل از ایران «بسیار بی نتیجه است… اما درعین حال آنها مایلند ببینند وزنۀ آمریکا قادر به ایجاد یک تغییر است.»
بسیاری از تحلیلگران می گویند فرانسه و انگلستان مایل به پیگیری خط مشی فعلی آمریکا هستند، اینکه تعلیق غنی سازی از سوی ایران پیش شرط گفتگو است. اما برخی قدرت های دیگر به دنبال راه هائی برای برقراری تماس با ایران هستند و امیدوارند از راه رسیدن اوباما به این روند جان تازه ای ببخشد.
اگر دولت جدید آمریکا موفق به یافتن راهی برای گفتگو با ایران بر سر مواردی از منافع مشترک نظیر قاچاق مواد مخدر از مبدأ افغانستان و نیز امنیت مرزهای عراق شود، شانس بروز برخی تحولات افزایش می یابد.
شنون کایل کارشناس عدم اشاعه جنگ افزار هسته ای از مؤسسه تحقیقات بین المللی صلح در استکهلم که گاهی به ایران سفر می کند و آخرین بار برای شرکت در یک کنفرانس دولتی در هفته جاری عازم تهران شده بود، می گوید: «چنین مسائلی مهم هستند و فرصت لازم برای گفتگو درباره مواردی از منافع مشترک را فراهم می آورد که ارتباطی با مسأله هسته ای ندارند.»
مجموعۀ افراد اوباما پس از پیروزی 4 نوامبر با کمبود مشاوره روبرو نبوده اند. فراخوان اوباما برای گفتگوی بدون پیش شرط با ایران در خلال همایش های تبلیغاتی که اخیراً آنرا به آغاز گفتگو در سطوح پائینتر تغییر داده، انتظارات هشدار دهنده ای را به دنبال آورده است.
گزارش هائی در سراسر جهان از سوی دیپامات های سابق و کارشناسان هسته ای درباره بازداشتن ایران از تولید تسلیحات هسته ای منتشر شده است. برخی تحلیلگران می گویند دولت بوش زمام امور را ظرف هشت سال گذشته از دست داد و تحریم های اقتصادی کارآیی ناچیزی در مهار ایران از پیگیری اهدافش داشتند.
تحلیلگران بر لزوم تجدیدنظر تیم اوباما نسبت به رفتار، لحن اظهارات و نیز اهداف موجود تأکید کرده اند.
ریچارد دالتون سفیر سابق انگلستان در ایران در فاصله سالهای 2002 تا 2006 می گوید: «ایرانی ها همواره علاقمند به وجود یک دشمن بودند تا نسبت به بقای آرمان های انقلابی خود اطمینان حاصل کنند. اروپائی ها عمدتاً به این نکته رسیده اند که کنار گذاشتن روابط معمول دیپلماتیک، چاره ساز نبوده است و باید شیوه دیگری را در پیش گرفت.»
«من فکر می کنم نتیجه ای که اروپائی ها تا کنون گرفته اند، رسیدن به این نکته است که آقای اوباما در این روند، انعطاف پذیرتر خواهد بود.»
دولت بوش در مسیر سیاست خود در قبال ایران، تغییرات قابل توجهی را در سال 2008 ایجاد کرد. از نظر بسیاری افراد، این خود صحه گذاشتن بر این حقیقت بود که رویکرد شخصی و تجدید نظر بعدی در این رویکرد از سوی جورج بوش بی ثمر بوده است. صحبت از تغییر رژیم و قرار دادن این کشور در «محور شرارت» رو به خاموشی گذاشت. ایدۀ پاسخ نظامی هم با توجه به نبردهای کنونی در افغانستان و عراق، فراتر از توان و خواست کشورهای غربی است.
والتر پوش ناظر ارشد مؤسسه مطالعات امنیتی اتحادیه اروپا می گوید: «بوش در سال آخر مسؤولیتش، کارهائی می کرد که نسبت به لحن گفتارش در چند سال گذشته بسیار متفاوت بود. اکنون با (از راه رسیدن) اوباما، تمام فضای سیاسی دچار تحول شده است. وقتی اوباما از تمایل خود برای گفتگوهای بدون پیش شرط سخن گفت، توپ به زمین ایرانی ها افتاد.»
حالا کسی نمی داند آیا ایران واقعاً مایل به عقب نشستن از برنامه هسته ای خود باشد. آژانس هسته ای هفته گذشته به انتشار تازه هائی از گزارش هسته ای دست زد که دربرگیرنده نتیجه گیری های تکان دهنده ای بود. ایران اکنون به اندازه کافی اورانیوم غنی شده با درجه خلوص پائین برای تهیه یک بمب هسته ای ضمن طی برخی مراحل دیگر را در اختیار دارد.
اینکه آیا ایران این مراحل آخر را هم طی خواهد کرد یا خیر، هنوز یک معماست.
منبع: شیکاگو تریبون- 27 نوامبر