وحید ثابتیان
تنها چند هفته پس ازملاقات علی لاریجانی وخاویرسولانا برای تغییر درروند پرونده هسته ای ایران وبه دنبال ارسال علائمی که از تمایل طرف های در گیر برای گفت وگو وخروج ازبن بست پیش رو حکایت می کند، برخی تحلیل گران معتقدند طی این مدت قدرت های جهانی رویکرد انعطاف پذیرتری را نسبه به ایران انتخاب خواهند کرد. روزنامه فایننشال تایمز نوشته است چنین موضوعی منوط به این است که ایران پای میزمذاکره بنشیند.
این درحالی است که منوچهرمتکی درگفت وگو با هفته نامه تایم از آمادگی وتمایل تهران برای گفت وگو با غرب خبرداده است. متکی به تایم گفته که ایران حاضر است با آمریکا گفت وگو کند اما همزمان تاکید کرده که باید طرح ها و اصولی در این میان مطرح باشند. اوهمچنین در خصوص دیدار با کاندولیزارایس در جریان اجلاس شرم الشیخ – که به مذاکرات دوجانبه نینجامید - تاکید کرده است که وزرای امورخارجه به صورت تصادفی با یکدیگرملاقات نمی کنند: “شما باید از پیش برخی مقدمات را داشته باشید. قبل از هر چیز باید اراده سیاسی برای نشست وجود داشته باشد. باید دستور کاری درباره آنچه که قصد داریم درباره‌اش صحبت کنیم وجود داشته باشد. ما دنبال یک شوی نمایشی نیستیم. ” اوهمچنین گفته است که درجمهوری اسلامی اراده سیاسی برای بررسی مسائل دوطرف وجود دارد، اما ایران باید ما از طرف دیگر نیز علامتی را دریافت کند.
مقامات بریتانیایی به فایننشال تایمزگفته اند که یک محدود زمانی بین سه تا شش ماه می تواند برای متقاعد کردن تهران که برنامه غنی سازی اورانیوم خود را درازای یک دستاوردنامشخص تعلیق نکرده است، می تواند مورد توافق قرارگیرد. یکی ازموارد اعتراضی ایران طی مذاکرات بین سال های 2003 تا 2005 همواره این موضوع بوده است که دستاورد چندان مشخصی ازمذاکرات حاصل نمی کند.
اگرچه همزمان نیکلاس برنز معاون وزیرامورخارجه آمریکاگفته است که اگر ایران تا 24 می ماه جاری غنی سازی اورانیوم را متوقف نکند، با قطعنامه تحریم سوم شورای امنیت سازمان ملل مواجه خواهد شد. به این ترتیب فشار روی نهادهای نظامی و موسساتی که در زمینه امورهسته ای ایران فعال هستند، افزایش خواهد یافت. برنزگفته است که آمریکا به ایران علائمی را برای مذاکره درخصوص دوموضوع مسائل هسته ای و درملاقات درخصوص مسائل عراق درنشست هفته گذشته شرم الشیخ. اگرچه درآن نشست منوچهر متکی ایالات متحده رابه خاطر نقش آمریکا درعراق سرزنش کرد.
منوچهرمتکی همزمان درپاسخ به صدور قطعنامه سوم علیه ایران به روزنامه العربیه گفته است: “ صدور هرگونه قطعنامه‌ی جدید علیه ایران را در شرایط کنونی موجب پیچیدگی بیشتر امور خواهد بود.” برخی ازمقامات ایرانی پیش ازاین تهدید کرده بودند که اگر قعطنامه دیگری علیه ایران صادرشود، ایران همکاری های خودرا با آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تجدید نظر قرارخواهد داد.
چنین رویکردی درحالی مورد توجه قرارمی گیرد که طی هفته جاری ملاقاتی میان علی لاریجانی رییس مذاکره کننده پرونده هسته ای ایران وخاویرسولانا رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار خواهد شد. دیداری که تلاش خواهد کرد روند دپیلماتیک درپرونده هسته ای ایران را تقویت کند. اگرچه هنوز پیش شرط کشورهای غربی، به جای خودباقی است. برخی ازمقامات رسمی انگلستان، آمریکا واتحادیه اروپا گفته اند که پافشاری خواهند کرد که ایران برنامه غنی سازی اورانیوم خود را که می تواند هم برای سوخت هسته ای وهم درساخت سلاح های اتمی به کار رود را متوقف کند. آنها گفته اند که اگر ایران چنین اقدامی راانجام دهند، آنگاه آماده خواهند بود که گزینه های بیشتری را دراختیار ایران قراردهند.
پینشهادی که سال گذشته توسط اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل وآلمان ارائه شد، ناظر به این گزینه بود که که یک کنسرسیوم بین المللی که در روسیه واقع است غنی سازی اورانیوم را برای برنامه هسته ای ایران انجام دهد. تهران این پینشهاد را رد کرد و در عین حال تاکید نمود که چنین کنسرسیومی می تواند درداخل ایران شکل بگیرد.
مقامات رسمی اروپایی گفته اند که چنین پینشهادی می تواند در مسیر مذاکرات مورد توجه قرارگیرد. به گفته یکی ازاین مقامات، ایران می تواند موضوع تشکیل کنسرسیوم درداخل کشوررا روی میزمذاکره بگذارد. نیکلاس برنز معاون وزارت امورخارجه آمریکا گفته است که “نیازداریم ازاین لحظات دشوار درخصوص اینکه چگونه وارد مذاکرات شویم، گذرکنیم.” او به فایننشال تایمز گفت: “چرا که به محض اینکه پشت میزمذاکره بنشینیم، هرطرف می تواند چیزهایی را که مایل است مطرح کند. بنابراین ما کاملا علاقه مند هستیم به آن چیزی که آنها (ایران) می خواهد بگوید وبه آن چیزی که پشت میزهای مذاکره خواهند گفت گوش خواهیم کرد.”
میل به مذاکره درحالی، دربین ایران آمریکا به اشکال مختلف خود را نشان می دهد که رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته است که ایران خودش را برای مذاکره با آمریکا دراجلاس شرم الشیخ آماده کرده بود ولی شرایط فراهم نشد: “ما خود را برای مذاکره آماده کرده‌ایم ولی شرایط فراهم نشد. کشوری که بخواهد مذاکره کند و کار جدی باشد، رسما اعلام می‌کند؛ مذاکره می‌خواهند کنند نه این که از طریق رسانه‌ها موضوع اعلام شود که کار بسیار سبکی بود. در شرایطی که رسما اعلام آمادگی برای مذاکره نکرده بودند، طبیعی بود که نسبت به درخواست مکرر آنها پاسخ مثبتی نداشته باشیم. ولی آن‌قدر حساسیت بالا بود که در سلام کردن متکی نیز حساس بودند. متکی وارد اجلاس می‌شوند و بلند می‌گویند سلام علیکم، وزیر خارجه مصر به ایشان می‌گوید این سلام برای خانم رایس هم بود؟ ایشان گفتند ما به همه سلام کردیم. این نشان دهنده حساسیت بالا است. در مراحل بعدی فکر کنم از آداب و رسوم جهانی بهتر استفاده کنیم.”