۵۰ میلیون سفر و ۸۵ میلیون و ۶۳۹ هزار اقامت شبانه؛ این آمار سازمان گردشگری از تعداد مسافران نوروزی است. وزارت راه و شهرسازی هم از رشد ۱۰ درصدی سفر در نوروز امسال و ۱۳۳ میلیون و ۲۸۶ هزار و ۳۷۷ “نفر ـ– جابجایی” خبر می‌دهد. در آخرین ماه‌های دولت احمدی‌نژاد آن‌قدر آمار و عدد و رقم مورد مناقشه وجود دارد که افتخار به آمار گردشگران نوروزی امسال چندان به چشم نیاید، اما لااقل متخصصان و فعالان حوزه گردشگری با تردید به این اعداد و ارقام نگاه می‌کنند.ضمن اینکه حتی آمارهای اعلام شده از سوی تریبون‌های مختلف دولتی با یکدیگر همخوانی ندارد.
آمارسازی با لبیک به رهبری
روزنامه ایران یک روز پس از پایان تعطیلات نوروزی در تیتر یک خود خبر داد: “ثبت بزرگ‌ترین رویداد گردشگری در نوروز ۹۲” و به آمارهای محمدشریف ملک‌زاده، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استناد کرد. او با با اعلام ثبت بیش از ۸۵ میلیون اقامت شبانه مسافران نوروزی از ۲۸ اسفند ۹۱ تا ۱۶ فروردین ۹۲، از “تحقق سفرهایی کم دغدغه و خاطره‌انگیز برای یکایک هموطنان عزیزمان در اقصی نقاط کشور” خبر داده و آن را حاصل تلاش ستاد تسهیلات سفرهای کشور در “لبیک به منویات و سفارش‌های سازنده رهبری” در مورد اینکه “مردم باید عید را شاد سپری کنند” معرفی کرده بود.
ملک‌زاده آمارهای دیگری را هم اعلام کرده؛ از جمله اینکه اسکان در مراکز اقامتی کشور ۴۲ درصد رشد داشته و سفر به مناطق روستایی و عشایری هم ۱۰۰ درصد بیشتر شده است. به گفته او “یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در سفرهای نوروزی ۹۲ شاهد بودیم توزیع مناسب سفر بود که نشان دهنده برنامه‌ریزی‌های مناسب در این خصوص است و همچنین شاهد رشد ۹۱ درصدی سفر به مناطق ناشناخته و افزایش چشمگیر گردشگری دریایی بودیم.”
معاون رییس‌جمهور حتی مدعی شده که در مراکز اقامتی و پذیرایی، کاهش قیمت ۱۰ تا ۴۰ درصدی رخ داده است؛ اتفاقی که با توجه به گرانی همیشگی در تعطیلات درست به نظر نمی‌رسد.
جالب اینجاست که آمارهای ملک‌زاده حتی با آمارهای اعلام شده از سوی معاونش همخوانی ندارد. منوچهر جهانیان، معاون گردشگری شب دوازدهم فروردین ماه اعلام کرد که در نوروز امسال ۶۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در اماکن و تأسیسات گردشگری کشور اقامت داشتند؛ اما چند ساعت بعد درست صبح روز سیزدهم، وی همین میزان اقامت شبانه را ۷۳ میلیون و ۷۶۴ هزار و ۵۸۷ نفر دانست درحالی که در خبر دیگری اعلام کرده بود: در روز سیزدهم فروردین‌ماه ۳ میلیون و ۴۲۱ هزار و ۸۵۷ نفر مسافر در استانهای سراسر کشور اقامت داشتند! با این حساب حتی اگر آمار سه میلیونی روز سیزدهم فروردین را به آمار ارائه شده در روز دوازدهم اضافه شود بازهم یکسان نمی‌شود.
او سپس آمار روز چهاردهم فروردین را دو میلیون و ۵۶۱ هزار و ۱۸۵ نفر شب اقامت اعلام کرد که با این حساب اگر آمار او قابل انطباق با آمار رییسش باشد، الزاما در دو روز باقیمانده (که شامل روز آخر تعطیلات و موسم برگشتن مسافران به خانه‌هایشان هم می‌شود) بیش از ۹ میلیون و ۳۰۰ هزار اقامت شبانه باید صورت گرفته باشد!
ابهام بعدی در آنجاست که هیچ وقت به تفکیک اعلام نشده چه میزان از این آمار به پارک‌خواب‌ها و چادرنشینان اختصاص دارد و چه میزان به هتل‌ها و مسافرخانه‌ها. با توجه به اینکه رییس سازمان از افزایش کیفیت سفر و کاهش هزینه خدمات خبر داده، شاید بتوان نیمی از آمار اعلام شده را مربوط به اقامت‌کنندگان در هتل‌ها و مسافرخانه‌ها دانست. البته از طرف دیگر به این معناست که بیش از چهار میلیون و ۳۱۰ هزار مسافر شب را در جایی مثل مدرسه، پارک، پیاده‌رو، چادر و… سرکرده‌اند. اما در مورد آنهایی که به مراکز اقامتی رفته‌اند، حتی اگر هزینه اقامت شبی ۱۰۰ هزار تومان باشد، هتل‌ها و مسافرخانه‌ها باید حدود ۴۳۱ میلیارد و ۹۵۰ میلیون تومان درآمد کسب کرده باشند که رقمی بسیار بعید و دور از ذهن است.
خبرگزاری میراث فرهنگی هم گزارش داده که با وجود ضریب اشغال بیش از ۱۰۰ درصدی بسیاری از هتل‌ها، سهم هتلداران از مسافران نوروز، فقط حدود ۱۵ درصد بوده است.
قرار نبود مردم در پارک‌ها بخوابند
“رییس سازمان در میان این آمارها از رضایت ۹۵ درصدی مسافران از تسهیلات سفرها نیز سخن گفته است. احتمالا این رضایت از مدرسه ای بوده است که به عنوان اقامتگاه در اختیار مردم قرار می‌گیرد، 25 خانوار صبح به صبح در صف می‌ایستند تا به دستشویی بروند یا حتی برخی در حیاط مدارس چادر زدند. این سفر است؟ این سفری است که مردم از روی ناچاری به آن روی آورده‌اند. اگر مردم سطح درآمدشان خوب و متناسب بود می‌توانستند در هتل اقامت کنند. هزینه سفر هم بالاست و با درآمد سرانه مردم همخوانی ندارد.”
این انتقاد را اردشیر اروجی، مدیرکل سابق دفتر آمار، اطلاعات و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی در گفت‌وگو با هفته‌نامه تجارت فردا مطرح کرده است. این کارشناس باسابقه گردشگری در تحلیل اینکه چرا دولت اصرار دارد، آمار سفرها را بالا نشان دهد، می‌گوید: “شاید دولت می‌خواهد این پیغام را مخابره کند که وضعیت اقتصادی مردم خوب است؛ مردم شاد هستند و به سفر می‌روند. یا به این ترتیب دشمنان را ناامید کند.”
[اینفوگرافی: آرشین میرسعیدی ـ– منبع: تجارت فردا]
اما حسین مرعشی، اولین رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، انتقادات صریح‌تری دارد و می‌گوید آمار اعلام شده با “اهداف خاص سیاسی” ارائه شده است: “ یک هدف این است که نشان دهند، ظرفیت گردشگری کشور نرمال است و رشد و پیشرفتی در کشور رخ داده است و در نهایت مردم در وضعیت مناسبی قرار دارند. اما از سوی دیگر می‌بینیم که به طور خاص، تمام انتصاب‌های رییس‌جمهوری در سازمان میراث، سیاسی بوده است و اکنون هم مشاهده می‌کنیم که در آخرین ماه‌های عمر دولت، موضوع گردشگری مورد بهره‌برداری‌های سیاسی قرار می‌گیرد و محور برخی گردهمایی‌ها و میتینگ‌های سیاسی می‌شود. احتمالاً در این گردهمایی‌ها، شعار انتخاباتی دولت و کاندیدای دولت نیز مطرح خواهد شد. اما این تاکید مضاعف بر آمار گردشگری نخستین بار است که در کشور روی داده است.”
این مدیر دولت‌های سابق عنوان می‌کند که ابتدای دولت نهم با آغاز برنامه چهارم توسعه همزمان بود و در حوزه گردشگری، پروژه‌ها مشخص شده و موافقت‌نامه‌هایی هم منعقد شده بود؛ حتی منابع مالی برای سال اول هم موجود بود. اما به گفته مرعشی هیچ یک از اهداف و پروژه‌ها محقق نشد و گردشگری رونق نگرفت: “قرار نبود گردشگران در پارک‌ها و پیاده‌روها استراحت کنند.”
کاهش محسوس سفر خارجی
از آمار پرمناقشه گردشگران و مسافرت‌های داخلی در نوروز امسال که بگذریم، چند کشور خارجی اعلام کرده‌اند که میزان ورود گردشگران ایرانی به آنها به شدت کاهش پیدا کرده است. این موضوع را آمار فروش بلیط‌های خارجی و فعالیت تورها هم تایید می‌کند. به نظر می‌رسد با توجه به گرانی ارز، سفر خارجی دیگر برای خیلی از ایرانی‌ها نمی‌صرفد. این وضعیت به قدری حاد بوده که ۱۰آژانس گردشگری ترکیه که به طور انحصاری درزمینه گردشگری و جذب توریست از ایران فعالیت میکردند، ورشکسته شده و مسوولان گردشگری کشورهای ارمنستان و ترکیه از کاهش ورود مسافران ایرانی ابراز نگرانی کرده‌اند.
“سروری شوراباتیر” مدیر اتحادیه هتلداران و تورگردانان منطقه مدیترانه (AKTOB) اعلام کرده است: “نوروز امسال برخلاف پیش بینیها ظرفیت هتل‌ها چنان که انتظار می‌رفت، پر نشد و طی بررسیهایی که انجام دادهایم دریافتهایم که ایرانیان نوروز امسال عمدتا به شهرها و مناطق گردشگری داخل کشور سفر کردند. البته میدانیم که این امر ناشی از مشکلات بینالمللی است و امیدواریم این وضعیت چندان طولانی نشود.”
شاید بخشی از مسافرانی که امسال نتوانستند برای برخورداری از آزادی‌های فردی بیشتر راهی کشورهای همسایه شوند، به مسافران داخلی اضافه شده باشند اما هنوز بر سر آمارهای اعلام شده حرف و تردید وجود دارد و مهم‌تر از آن، کیفیت سفرهای ایرانیان.
