ایران با حفظ عزت توافق می‌کند

گاردین چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۳۹۳

» مقاله گاردین درباره توافق هسته‌ای ایران

بیش از ده سال است که ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت بعلاوه آلمان، بر سر برنامه هسته‌ای ایران مذاکره می‌کنند. زمان‌های آمریکایی ها مستقیما درگیر بوده و زمان‌هایی غیرمستقیم، اما از زمان کشف برنامه هسته‌ای ایران، هرگز تا این حد به حل مناقشه نزدیک نبوده‌ایم.

این موضوع دلایل مختلفی دارد؛ یکی از آن‌ها انتخاب یک رئیس‌‌جمهور معتدل آمریکایی در سال ۲۰۰۸ بود که برخلاف مقام پیشینش وعده داد با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور بصورت مستقیم وارد مذاکره ‌شود. همچنین انتخاب حسن روحانی در سال ۲۰۱۳ به ریاست‌جمهوری ایران که او نیز وعده پیگیری راه‌حل برد-برد برای این بحران را داد. دلایل دیگری هم در حلقه سیاست خارجی عنوان شده. اما اکنون هیچکدام، درست یا غلط، اهمیت ندارد.

مسئله مهم این است، حالا که فقط چند روز به پایان مهلت مذاکرات باقی مانده تشخیص دهیم که این فرصت ممکن است تا یک نسل دیگر پیش نیاید. این یک توفان دیپلماتیک است که می‌تواند آغاز روند آشتی ایران و آمریکا باشد.

چنین مصالحه‌ای شامل مرزبندی های جدید منافع غرب – که بسیاری از آن‌ها با ایران مشترک است – در منطقه می‌شود که بسیار مهمتر از تعداد سانتریفیوژها، ذخیره اورانیوم غنی‌شده، ماه‌های لازم برای دستیابی به سلاح هسته‌ای یا سال‌هایی است که توافق جامع اجرا خواهد شد. مسایل فنی وجود دارد که حل آن‌ها تا ۲۴ نوامبر دشوار است اما غیرممکن نیست. چیزی که سال‌ها طول کشید تا آمریکایی‌ها آن را درک کنند انگیزه پشت انقلاب ایران است. همین انگیزه‌ها پشت جاه‌طلبی‌های غیرمنطقی هسته‌ای قرار دارد.

انقلاب ایران خیلی زیاد وابسته به احترام و بزرگی پارسی و نیز سرنگونی یک نظام پادشاهی خودکامه بود. فقط غرور نیست که موجب حمایت عمومی از برنامه هسته‌ای می‌شود، البته ایرانی‌ها به تاریخ و فرهنگ ۵۰۰۰ ساله خود افتخار می‌کنند. ایرانی‌ها می‌توانند به گرایش به تافته‌جدابافته‌ پارسی متهم شوند که اتفاقا آمریکایی‌ها هم این را در مورد خودشان احساس می‌کنند.

همین اعتقاد که گاهی لحن نژادپرستی به خود می‌گیرد، قرن‌ها همسایگان ایران را به اشتباه انداخته است. برای همین است که بسیاری از ایرانیان، حتی کسانی که با سیستم اسلامی مخالفند، بلافاصله می‌پرسند چرا پاکستان فرومایه و اسرائیل تحت حمایت غرب می‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد و چرا ما نمی‌توانیم حداقل انرژی هسته‌ای خودمان را داشته باشیم. در واقع غرور و حسی از تافته‌جدابافته بودن رفتار ایرانی‌ها را توضیح می‌دهد، اما بیش از هر چیز دیگر احترام و شان است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی را پیش می‌برد.

پس از حداقل صد سال دیکته شدن توسط قدرت‌های خارجی، در سال ۱۹۷۹ مردمِ یک کشورِ زمانی بزرگ، که اولین کشور چندملیتی جهان بود، احترام را به کاسه‌لیسی ترجیح داد. مهم نبود که شاه و پدرش به زور ملت را از رخوت قرن نوزدهم بیرون کشیدند و وارد یک کشور مدرن قرن بیستمی کردند. مهم این بود که آن‌ها، خصوصا شاه جوان‌تر، این کار را به قیمت احترامشان کردند. پس از جنگ جهانی دوم، قدرت‌های بزرگ شاه ایران را خلع کردند و پسر ۲۱ ساله‌ ناآزموده‌اش را بر تخت نشاندند. تصمیم این کار را در سال ۱۹۴۳ در تهران با حضور روزولت، استالین و چرچیل گرفتند. حتی به خودشان زحمت ندادند به پادشاهی که خودشان بر سر کار گذاشتند و او خود را “شاهنشاه” و “آریامهر” می‌خواند، تلفن محترمانه ای بزنند. استقلال ایران ضمانت شد اما برای بیشتر ایرانی‌ها هیچ‌چیز تحقیرآمیزتر از این نیست که تعیین سرنوشتشان توسط سه فرنگی یا قدرت‌های بزرگ صورت پذیرد. کودتای سال ۱۹۵۳ با پشتیبانی سیا و ام‌آی-۶ علیه نخست‌وزیر منتخب مردم، محمد مصدق، حس درماندگی آن‌ها را مورد تایید قرار داد. انقلاب اسلامی به آن پایان داد و ایران دیگر هرگز در منطقه و جهان به کسی تعظیم نخواهد کرد.

آن ها در این سال‌ها هزینه گزافی را برای حفظ این جنبه از انقلاب پرداخته‌اند، چراکه به عقیده بسیاری جنبه جمهوریت و اسلامیت مورد سئوال قرار گرفته است. برای همین بعید است حاکمان ایران، چه محافظه‌کار، معتدل یا اصطلاح‌طلب با قبول دیکته قدرت‌های غربی، احترام ملت و همچنین باقیمانده مشروعیت خود را کنار بگذارند. هرگونه توافق، چه هسته‌ای چه غیر آن، باید این را مدنظر داشته باشد و موضوع این نیست که بگذارند ایران وجهه خود را حفظ کند، بلکه باید به کشور و ملتش احترامی را که شایسته آنند اعطا کنند.

ایرانی‌ها به خلیج فارس و به ترکیه با اوقات‌تلخی نگاه می‌کنند. اعتقاد دارند اگر به خاطر دشمنی با غرب نبود، تهران نسبت به دبی مقصد بسیار جذاب‌تری برای کار بود و اصفهان مسافران بیشتری را نسبت به استانبول به خود جلب می‌کرد. جالب است که ایران در حال حاضر همان است که در زمانی متفاوت جیمی کارتر درباره این کشور گفته بود: “جزیره ثبات در یکی از پرمشکل‌ترین مناطق جهان”. ایرانی‌ها به اطراف خود نگاه می‌کنند و چیزی را که می‌بینند دوست ندارند: انقلاب، ناآرامی و جنگ داخلی برای آن‌ها نیست، آن ها پیشرفت – اجتماعی، سیاسی و تکنولوژیک – و روابط سالم با جامعه بین‌المللی را می‌خواهند.

ایرانی‌ها، خصوصا جوانان که اکثریتشان تحصیل‌کرده هستند، مدتهاست انتظار این روز را می‌کشند. شک ندارند روزهای بهتری در انتظار آنهاست. اگر توافق هسته‌ای ۲۴ نوامبر امضاء شود در خیابان‌های ایران رقص و پایکوبی - که در ایران ممنوع است - به راه خواهد افتاد. در آن روز مقامات هم – که خود لبخند بر لب دارند – چشم‌شان را خواهند بست.