البرز محمودی
مدیر کل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر ایران در حالی از تایید شربتی با عنوان “شربت تریاک” خبر داده که به عقیده صاحبنظران این اقدام در جهت “کاهش فشار افکار عمومی در زمینه افزایش معتادان” صورت گرفته و هیچ مقامی از وزارت بهداشت هنوز این “داروی مجهول” را تایید نکرده است. ضمن اینکه مدیر کل روابط عمومی اداره غذا و داروی وزارت بهداشت هم با “دارو” بودن این شربت مخالف است و آن را تایید نمی کند.
به گزارش سایت “فردا” دیروز سعید صفاتیان ، مدیر کل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت که وزارت بهداشت شربت تریاک را “تایید” کرد و با تدوین پروتکل درمانی آن ، “دوره آزمایشی درمان هزار معتاد” با این دارو از هفته آینده آغاز می‌شود.
وی در مورد این دارو همچنین اظهار داشت: “داروی شربت تریاک در کشور تولید شده و مراکز درمان معتادان با شربت تریاک نیز مشخص شده است که پس از تدوین پروتکل پژوهشی این دارو درمان حدود هزار معتاد از هفته آینده آغاز می‌شود، البته ممکن است در روزهای اول تعداد کمتری از معتادان تریاکی زیر پوشش درمان با شربت تریاک قرار بگیرند و احتمالاً طی یک برنامه یک ماهه حدود هزار معتاد زیر پوشش درمان با شربت تریاک بروند.”
پیش از “مدیر کل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر” ، به گزارش ایرنا ، “مجری طرح پژوهشی توزیع شربت جایگزین تریاک” نیز از “توزیع آزمایشی شربت تریاک در10مرکز” در آینده نزدیک خبر داده بود.
دکتر آذرخش مکری که مجری طرح پژوهشی توزیع شربت جایگزین تریاک است گفته بود: “با توجه به اینکه این طرح هنوز در مرحله پژوهش قرار دارد، نمی‌توان به طور دقیق اعلام کرد که چند نفر تحت پوشش این طرح قرار خواهند گرفت، اما پیش‌بینی ستاد مبارزه با مواد مخدر، تحت پوشش قرار دادن حدود 110 هزار معتاد تریاکی در این طرح است”.
”مکری” از پوشش 110 هزار نفر خبر داده، اما جهانی ، جانشین دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر در آماری دیگر این تعداد را بسیار بیشتر اعلام کرده بود. وی به ایسنا گفته بود: “بیش از 800 هزار معتاد تریاکی تحت پوشش توزیع این شربت قرار خواهند و حدود 200 هزار معتاد تریاکی که در چرخه توزیع شربت تریاک وارد نمی‌شوند، همچنان تحت درمان داروهای دیگر باقی خواهند ماند.“
آمار رییس نیروی انتظامی در مورد معتادان تحت درمان از این هم بیشتر است: براساس خبر خبرگزاری “فارس” و به گفته احمدی مقدم ، با تولید داروی شربت تریاک ، عملا “حدود یک میلیون معتاد تریاکی” تحت درمان قرار می گیرند!
شربت تریاک : مفید یا مضر
شربت تریاک پدیده ای جدید هم نیست. پیش از این ستاد مواد مخدر و برخی واحد های پزشکی به دنبال یافتن راهی بودند تا با پایین آوردن میزان مصرف تریاک در یک دور، معتادان به این ماده مخدر را درمان کنند. در گذشته برای درمان معتادان به تریاک از “تنتور تریاک” استفاده می‌شد.
روزنامه همشهری در این مورد به نقل از دکتر شهرکی ، روانپزشک و مدیر اجرایی جمعیت آفتاب نوشته است: ”تنتور تریاک یا «لارانوم» الان جزء فارماکوپه کشورهای آمریکا، ژاپن و اتحادیه اروپاست و در این کشورها به صورت معمول از این روش درمانی استفاده می‌شود. این دارو از قرن 18 تا 19 میلادی، بخصوص در اروپا استفاده گسترده‌ای داشته است و حتی در کشور خودمان هم استفاده می‌شد، اما به خاطر مسائل خاصی مثل اعتیاد‌آور‌بودن آن و مشکلاتی که برای کودکان ایجاد می‌کرد و حتی منجر به فوت آنها می‌شد، خیلی از کشورها اقدام به جمع‌آوری آن کردند یا اینکه مصرف این دارو را در حد بسیار پایینی محدود کردند”.
با این وجود، در حالیکه در ایران برای درمان معتادان به تریاک از روش متادون‌درمانی استفاده می‌شود، از سال 1383 طرحی مطرح شد که شربت تریاک جایگزین روش متادون‌درمانی شود؛چون به گفته کارشناسان، متادون، درمانی نگهدارنده برای وابستگان به هروئین است و برای تریاکی‌ها مناسب نیست.
در حقیقت شربت تریاک، ترکیبی از آب، الکل و تریاک است و به عقیده کارشناسان در کل ممکن است خطرناک و اعتیاد‌آور باشد.
هر چند قصد تهیه این شربت برای درمان اعتیاد به تریاک است اما در مقابل برخی کارشناسان نیز معتقدند که این شربت کم خطر نیست. فاضلی ، مدیر کل اداره نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت در مورد اینکه شربت تریاک می‌تواند عوارض متادون را به حداقل برساند، جاذبه اعتیادآوری شربت تریاک را مورد تاکید قرار می‌دهد و می‌گوید: “هر دارویی عوارضی دارد اما باید ببینیم که با جایگزینی دارویی جدید، چه عوارضی می‌تواند مخرب‌تر از عوارض داروی قبلی باشد.“
جدی ترین نظر را در این مورد آذرخش مکری، معاون مرکز ملی مطالعات اعتیاد به فارس گفته است: “این دارو به صورت محدود در دنیا برای ترک اعتیاد نوزاد مادران معتاد، استفاده می‌شود اما کاربرد آن برای درمان اعتیاد افراد بالغ برای نخستین بار در ایران تجربه می‌شود و هنوز در مرحله تحقیق است.”
اختلاف بر سر تایید شربت تریاک
با اینکه یک ماه پیش مجری طرح پژوهشی توزیع شربت جایگزین تریاک اعلام کرده بود که “پژوهش کامل استفاده از شربت تریاک در جامعه برای بررسی نکات مثبت و منفی آن از نظر درمانی، اجتماعی و اقتصادی به حداقل یک سال زمان نیاز دارد” اما اعضای ستاد مبارزه با مواد مخدر “اصرار” دارند این شربت هرچه سریع تر به بازار بیاید؛ آن هم در حالیکه در مقابل وزارت بهداشت هنوز در مورد دارو بودن این شربت تردید دارد.
اواخر هفته گذشته فرمانده نیروی انتظامی کشور که با حفظ سمت عهده دار دبیر کلی ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز هست، با تاکید بر وجود اختلاف بین این ستاد و وزارت بهداشت برای تایید این دارو گفته بود: “متاسفانه برای مسئولان وزارت بهداشت و درمان این امر مشتبه شده بود که شربت تریاک به عنوان یک عامل درمان برای متقاضیان جدید
مصرف تریاک توزیع خواهد شد، اما تولید این شربت تنها با رویکرد کاهش آسیب جسمی معتادان تریاکی آغاز می‌شود.”
در مقابل ، دکتر محمد باقر صابری زفرقندی ، مدیر کل سلامت روانی و اجتماعی وزارت بهداشت پیش از این به ایسنا اعلام کرده بود که: “استفاده از شربت تریاک به منظور سم زدایی تا پیش از اعلام نتایج آزمایشات، عمومی نخواهد شد.”
دکتر مهرداد رضایی، مدیر کل روابط عمومی اداره غذا و داروی وزارت بهداشت نیز به همشهری از “تردید در مورد استاندارد بودن شربت تریاک” سخن گفته است: “در واقع شربت تریاک برای ما یک داروی مجهول است که هنوز هیچ اطلاعی در مورد آن نداریم، پس نمی‌توانیم تا وقتی شواهد و نتایج درمانی‌اش ارائه نشده، آن را تایید کنیم. شربت تریاک یک فرآورده گیاهی است که حتی نمی‌توانیم نام دارو را روی آن بگذاریم، چون از نظر ما این فرآورده فقط و فقط یک ادعای دارویی است.”
البته ستاد مبارزه با مواد مخدر چندان تمایلی ندارد تا منتظر نظر وزارت بهداشت باشد به همین دلیل است که صفاتیان ، مدیر کل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر روز گذشته به فارس گفت: “وزارت بهداشت شربت تریاک را تایید کرد و با تدوین پروتکل درمانی آن دوره آزمایشی درمان هزار معتاد با این دارو از هفته آینده آغاز می‌شود.”
آمار ضد و نقیض
با این حال آنچه برنامه ریزی برای درمان معتادان را با مشکل مواجه کرده است نداشتن آماری دقیق در این مورد است. برخی از منابع بین المللی، جمهوری اسلامی را میزبان بیشترین معتادان می دانند و بعد از ایران با تفاوتی فاحش دو کشور موریتس و قرقیزستان قرار دارند. در این سو، احمدی مقدم دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدرهرچند اعتقاد دارد ”آمارهای مجامع جهانی از تعداد معتادان در ایران مبالغه‌آمیز است” اما خود می گوید: “در زمان حاضر چون نظام آماری دقیقی نداریم، آمارهای مختلفی از دو میلیون نفر تا 4 میلیون و حتی بالاتر از سوی مجامع مختلف داخلی و خارجی در مورد تعداد معتادان ایران اعلام می‌شود”.
سایت آفتاب نیز به نقل از یک عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران بااشاره به افزایش اعتیاد به مواد مخدر در کشور اعلام کرده است که طی ۳۰ سال گذشته سالانه ۸ درصدبه تعداد معتادان اضافه شده است.
با این حال ، آنچنان که خبرگزاری فارس سه ماه پیش منتشر کرد مؤسسه تحقیقاتی داریوش جدیدترین آمار معتادان کشور را تهیه کرده است که براساس این آمار تعداد معتادان تریاک در کشور بین 800 هزار تا یک میلیون و 700 هزار نفر است. حالا این تعداد باید در انتظار شربت تریاک باشند که قرار است به عنوان یک “نوآوری” به یاری معتادان در سال شکوفایی بر آید.