آیت‌الله خامنه‌ای هفته پیش طی سخنانی درباره مذاکره ایران و امریکا گفت: “اینکه خیال می‌کنند، می‌گویند ما تحریم کردیم، ایران مجبور شد بیاید پای میز مذاکره، نه، این‌طور نیست. ما قبلاً هم اعلان کردیم، قبل از این حرفها هم ما گفتیم که نظام جمهوری اسلامی درباره‌ی موضوعات خاصّی که مصلحت بداند، با این شیطان برای رفع شرّ او و برای حلّ مشکل، مذاکره می‌کند؛ معنای این آن نیست که این ملّت مستأصل شده است، ابداً.”
او اعلام کرد: “یکی از برکات همین مذاکرات اخیر این بود که دشمنی آمریکایی‌ها و مسئولین دولت ایالات متّحده آمریکا با ایران و ایرانی، با اسلام و مسلمین آشکار شد، برای همه مدلّل شد، همه این را فهمیدند.”
سخنان رهبر ایران دراین‌باره که دشمنی امریکا “آشکار و مدلل” شده است، همان سخنی بود که هواداران وی در ماه‌های گذشته می‌گفتند. آنها معتقد بودند که اجازه آیت‌الله خامنه‌ای برای مذاکره با آمریکا به این دلیل است که مشخص شود مذاکره هم فایده‌ای برای رفع مشکلات نظام نخواهد داشت.
روزنامه کیهان روز یکشنبه در گزارشی که به تیتر اول روزنامه تبدیل شد، با اشاره به طرح نمایندگان امریکا برای تحریم ایران، آورده بود: “اگر طرح سنا یک نمایش و بازی طراحی شده میان کاخ سفید و سناتور‌ها باشد، هدفی جز باج خواهی و فشار بر ایران برای رسیدن به مقاصد مطلوب آمریکا در ادامه روند پرونده هسته‌ای کشورمان را دنبال نمی‌کند که در این صورت نیز با توجه به خطوط قرمز آشکار جمهوری اسلامی، افق روشنی را برای ادامه روند مذاکرات هسته‌ای نمی‌توان تصور کرد. “
حسین شریعتمداری،رییس منصوب آیت‌الله خامنه‌ای در روزنامه کیهان در سرمقاله این روزنامه هم نوشت: “به زودی برای همه کسانی که دستی از دور بر آتش دارند نیز مشخص می‌شود که حریف در مقابل حسن‌ظن فرزندان انقلاب دست به خیانت زده و در پی آن بوده است که قورباغه رنگ کرده را به جای قناری بفروشد!”
او تاکید داشت: “آمریکا و متحدانش به شدت نگران خودداری ایران از اجرای توافقنامه ژنو هستند و از سوی دیگر، اجرای آن می‌تواند نه فقط برنامه هسته‌ای بلکه خط علم و فناوری کشورمان را با آسیب‌های جدی روبرو کند. اما، نقطه کنونی ایستگاه آخر نیست چرا که ساختار قانونی توافقنامه ژنو ناقص است و جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با استناد به قوانین شناخته شده بین‌المللی، متن توافقنامه را به گونه‌ای که منافع ایران اسلامی را در پی داشته باشد، اصلاح کند.” شریعتمداری با اشاره به اصل ۷۷ قانون اساسی اضافه کرده بود: “با توجه به اصول یاد شده از قانون اساسی، توافقنامه ژنو از نگاه نظام جمهوری اسلامی ایران فاقد وجاهت قانونی بوده و اعتبار اجرایی ندارد. گفتنی است، اجرای توافقنامه بدون تصویب مجلس شورای اسلامی، نقض آشکار حاکمیت ملی ایران است.”
اظهارات هفته پیش آیت‌الله خامنه‌ای درباره مذاکرات هسته‌ای ایران، تفسیر خود را در سرمقاله کیهان یافته بود. از هفته‌ها پیش زمزمه تحول راهبردی در مسیر مذاکره ایران و غرب به گوش می‌رسید.
گروهی ازنمایندگان مجلس تلاش کرده بودند که هیاتی را به عنوان هیات ناظر بر مذاکره‌کنندگان وزارت خارجه تعیین کنند. اواخر دی‌ماه هفته نامه ۹ دی در گزارشی با عنوان “مدیریت پرونده هسته ای از وزارت خارجه گرفته شد” نوشته بود: “در پی آشکار شدن ضعف‌های متعدد و اشکالات جدی حقوقی و فنی توافق ژنو، رهبر معظم انقلاب در تذکری به دولت آقای روحانی، خواستار تقویت تیم مذاکرات شده بودند که علیرضا زاکانی این تذکر را چندی قبل خبری کرد”.
این هفته‌نامه از قول محمد اسماعیل کوثری فرمانده سابق سپاه محمد رسول‌الله تهران و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس آورده بود: “با توجه به نتایج نامطلوبی که در مرحله اول توافقات ژنو داشتیم، قرار بر این شد که تیم مسئولان(ناظر بر مذاکره‌کنندگان هسته‌ای) با اضافه شدن دو نفر دیگر، جزء به جزء مسائل را برای تیم مذاکره‌کننده تعیین کنند.” او معتقد بود: “البته دلیل این اقدام این بود که در مرحله اول آنطور که باید و شاید مذکرات به نفع ما پیش نرفت.”
این خبر مدتها بود که در محافل سیاسی تهران شنیده می‌شد، اما مشخص نبود که نحوه نظارت بر مذاکرات چگونه خواهد بود. هفدهم دی‌ماه روزنامه شرق در گزارشی با عنوان “تیم هسته‌ای زیر فشار تبلیغاتی” به این شایعات اشاره کرد و نوشت: “از هفته گذشته اخباری از تشکیل تیم ناظر بر مذاکره‌کنندگان هسته‌ای منتشر شده و گفته می‌شود قرار است علی لاریجانی، محمد شمخانی و علی‌اکبر ولایتی به جمع ناظران بر مذاکرات هسته‌ای افزوده شوند. روز گذشته اما احمد بخشایش‌اردستانی به شرق گفت: این تیم ناظر پنج‌نفره خواهد بود و دونفر از کمیسیون امنیت ملی هم در آن عضو هستند.”
با اینهمه عباس عراقچی، معاون وزیرخارجه و عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در یک برنامه تلویزیونی گفت: “روال تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و نظارت بر مذاکرات هسته‌ای کاملا تعریف‌شده است و از سوی شورایعالی امنیت ملی انجام می‌شود. از گذشته، تصمیم‌سازی در این زمینه، در شورایعالی امنیت ملی انجام می‌شده و گزارش عملکرد هم به همین شورا داده می‌شود و جایی‌که این شورا لازم بداند، کار نظارت را هم انجام می‌دهد.” او تاکید کرد: “روال همانند قبل است.”
اما روزنامه وطن امروز هم در گزارشی حضور نمایندگان مجلس در مذاکرات را تنها یک “پیشنهاد” دانست و نوشت: “این پیشنهاد چیست؟ آنگونه که از اظهارات محمدحسن آصفری، عضو کمیسیون امنیت ملی پیداست در این پیشنهاد حضور یک نماینده به عنوان عضو ناظر در مذاکرات گنجانده شده است. آصفری در این‌باره با بیان اینکه وزیر امور خارجه به صورت شفاهی با حضور یک نماینده مجلس در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای موافق بود اما آقای روحانی به عنوان رئیس شورایعالی امنیت ملی با این موضوع مخالفت کرده است.”
این روزنامه خبر داد: “نمایندگان مجلس شورای اسلامی نسبت به برخی مفاد توافقنامه ژنو انتقادات جدی دارند. آنها معتقدند درباره متن توافقنامه ژنو شفاف‌سازی لازم صورت نگرفته است. […] ظریف گفته است برخی موضوعات محرمانه است و حتی اگر استیضاح شود نیز آنها را بازگو نمی‌کند.”
فشار محافظه‌کاران تندرو برای حضور در روند مذاکرات بی‌نتیجه بود. حتی حسام‌الدین آشنا مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور طی سخنانی خبر داد: “هیات نظارت در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای از سوی ما مشخص شد که وزارت خارجه آن را نپذیرفت.” هرچند وی این اظهارات را تکذیب کرد، اما مشخص بود که فشار برای نظارت بر مذاکرات زیاد بوده است.
در همین حال صادق خرازی از دیپلمات های اصلاح‌طلب، طی گفتگویی تاکید کرد: “اینکه تصور شود حقی از حقوق ملت ایران واگذار می‌شود، تصور درستی نیست. چرا که ابتدا رهبری اجازه نمی‌دهد. رهبری نظارت کامل بر همه امور دارد و محورهایی را به عنوان استراتژی کار تعریف می‌کند که از آن محورها نباید تخطی شود و نخواهد شد. دوم اینکه مذاکره کننده ارشد ما متدین است و مقلد رهبری. او نشان داده در هیچ دوره‌ای از نظام تخطی نکرده است و قدرت مانور و گفت‌و‌گو دارد. […] نکته سوم اینکه پدیده بحران یا پدیده مشکلات ناشی از هسته‌ای شدن مربوط به این دولت نیست و در دولت‌های قبل بوده چرا که دولت وظیفه دارد به مشکلات مردم هم رسیدگی کند.”
به نظر می‌رسد که اختلاف نظر درباره نتایج مذاکرات هسته‌ای اوج گرفته و کاملا آشکار شده است. شاید به همین دلیل بود که جک استراو، بعد از دیدار از ایران به بی‌بی‌سی گفت: “قدم‌های اشتباه غرب، موقعیت روحانی را تضعیف می‌کند.”
در چنین فضایی سایت “دولت بهار” وابسته به محمود احمدی‌نژاد از قول منابع خارجی خبر داده که مذاکرات دیگری هم با آمریکا در جریان است. این سایت می‌نویسد: “بر اساس ادعای رسانه‌های غربی نماینده سعید جلیلی و علی‌اکبر ولایتی طی ماه‌های گذشته به صورت موازی و جداگانه با دیپلمات‌های عالی‌رتبه آمریکایی دیدار و مذاکره کرده‌اند.” یکی از خوانندگان سایت در این‌باره پرسیده بود: “من که نمی‌فهمم یعنی چی! آقای ولایتی و آقای جلیلی که علی الظاهر نباید به عنوان نماینده دو فرد یا جریان تلقی می شدند پس چرا موازی؟!”
این سایت در گزارشی دیگرهم با اشاره به یادداشت دیروز کیهان پرسیده بود: “آیا ماه عسل به پایان رسید؟”
در حالی که فشارهای داخلی بر روی تیم مذاکره کننده وزارت خارجه ایران افزایش یافته بود، خبر از توافق نهایی بر جزئیات توافقنامه ژنو منتشر شد. عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده اتمی ایران خبر داد که موارد اختلاف در مورد جزئیات توافقنامه ژنو حل شده و این توافقنامه از آخرین روز دی‌ماه اجرا خواهد شد.
با اینهمه نارضایتی از فرایند مذاکرات در میان تندروهای ایران آنقدر بالا گرفته است که به نظر می‌رسد احتمال ایجاد مشکلات اساسی در سر راه مذاکرات وجود دارد. در واقع مشکل اصلی بعد از توافق اول ژنو، ادامه مذاکرات و گام‌های بعدی خواهد بود.
روز ۲۱ دی‌ماه وطن امروز در یادداشتی به قلم یکی از اعضای گروه فشار با عنوان طعنه‌آمیز “دفاع تمام‌قد از روحانی” نوشت: “آقای روحانی، بهترین رئیس‌جمهور ایران، بلکه هم بهترین رئیس‌جمهور دنیا هست. صرف‌نظر از آقای اوباما، آقای روحانی در «هوش و ادب» سرآمد همه رؤسای جمهور هست. بعد از تلفن این به آن- یا هم اینکه آن به این!- دیگر گزینه نظامی از روی میز اوباما محو شده هست! و آمریکا با ما خیلی خوب شده هست!”
نویسنده وطن‌امروز اضافه کرد: “اوباما و جان کری را باید درک کرد، آنها در فشار هست. این را وزیر امور خارجه از همه ملت خواهان هست. مذاکرات هم خیلی خوب هست. این، روح مذاکرات هست که مجروح شده هست.”
