با اینکه برزیل از سال 1946 عضو شورای امنیت سازمان ملل است و در ده مناسبت مختلف در رای گیری ها شرکت کرده است، هرگز برخلاف اکثریت اعضا رای نداده است. اما روز 9 ژوئن برزیل و ترکیه به تشدید تحریم ها علیه ایران رای منفی دادند. با این کار نه تنها برخلاف متحدان سابق اش، آمریکا و اروپا عمل کرد بلکه کارش برخلاف میل چین و روسیه هم بود که نگران برنامه های اتمی ایران هستند. چرا دولت لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا بخاطر ایران خود را به دردسر انداخت؟
پاسخ کوتاه به این سووال این است که لولا، رهبر سابق اتحادیه های صنفی، گمان می کند که فردی است که می تواند ایران را وادارد کند تا از قوانین جهانی انرژی اتمی پیروی کند و فکر می کند تحریم ها این تلاش را به هم می زند. ماه گذسته او به ایران سفر کرد تا محمود احمدی نژاد و نخست وزیر ترکیه، اردوغان دیدار کند. این سه کشور قرادادی را امضا کردند که بر مبنای آن ایران 1200 کیلوگرم از اورانیوم 5 درصدش را به ترکیه بفرستد و در مقابل طی یک سال اورانیوم 20 درصد برای رآکتور های تحقیقات پزشکی دریافت کنند. رهبران ایران هم توافق کردند که برنامه های اتمی شان را برای آژانس بین المللی انرژی اتمی تشریح کنند. مارکو آئورلیو، مشاور سیاست خارجی لولا، گفت: ”ما گمان می کردیم که این اقدام ایران، اقدامی برای اعتماد سازی تلقی شود.”
اما به زعم آمریکا و اروپا که سال ها با ایران مذاکره کرده اند، لولا و مشاورش ساده لوحانه در دام وقت کشی های احمدی نژاد افتاده اند. مفاد این توافقنامه از لحاظ ظاهری بسیار شبیه توافقی است که مورد موافقت آژانس بود و در ماه اکتبر ایران آن را رد کرد. اما اورانیوم ایران در حال حاضر دو برابر آن مقداری است که در زمان پیشنهاد توافقنامه ماه اکتبر بود. ایران از بعد از آن زمان تولید اورانیوم 20 درصد را آغاز کرد و با سرعت به آن ادامه داد. هنوز مدت زیادی از رفتن لولا از ایران نگذشته بود که رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد که غنی سازی اورانیوم هم با غلظت بالا و هم با غلظت پایین، ادامه خواهد داشت. این شد که آمریکا هم تلاش برای تشدید تحریم ها را بیشتر کرد.
آمریکا و برزیل حالا لحن خصمانه ای نسبت به هم گرفته اند. مقامات برزیلی معتقدند که توافق ایران در جهت پیشنهاد باراک اوباما به لولا بود که در ماه آوریل طی نامه ای آن را ابراز کرده بود و به روزنام ها درز پیدا کرد. آمریکایی ها هم گفتند که این نامه فقط یکی از تماس های متعددشان با برزیل در مورد این موضوع بوده است. یک مقام آمریکایی می گوید که بدتر از توافقنامه تهران، درز این خبرها به روزنامه ها و دادن رای ممتنع به جای رای مخالف توسط این دوکشور بود. سیاست خارجی برزیل در دوران لولا فعال تر شد. دولت بیش از 300 دیپلمات دیگر استخدام کرد و در نظر دارد همین تعداد کارمند را در چهارسال آینده استخدام کند. برزیل رابطه اش را با کشور هایی مثل چین و هندوستان، روسیه و آفریقای جنوبی توسعه داد. فرستاده های برزیل به آفریقا در حال حاضر از فرستاده های انگلستان بیشتر است. این کشورنقش فعال تری در مسائل جهانی چون تجارت جهانی، گرم شدن زمین و قواعد سرمایه گزاری بین المللی.
دلیل این فعال شدن برزیل، ریشه در افزایش ثبات، دموکراسی قوی، توسعه سریع اقتصادی و سیاست های اجتماعی موفق دارد. این فعالیت های برزیل مورد استقبال آمریکا و اروپا قرار گرفت. اما در دو سال گذشته این کشور موضع گیری های جنجالی زیادی گرفته است. او از هوگو چاوز و برادران کاسترو در کوبا بدون چون و چرا دفاع کرده است. او همچنین با آقای احمدی نژاد هم رابطه دوستانه ای ایجاد کرده است.همه این اقدامات در داخل برزیل هم مورد توجه حزب کارگر قرار گرفته است. مخالفان او معتقدند که این رفتار ضد آمریکایی از لحاظ زمانی بی موقع است.
آنتونیو پاتریوتا، یک دیپلمات برزیلی است که معتقد است که تلاش برای گفتگو با ایران در راستای مسئولیت برزیل در قبال صلح و امنیت است. اما این اقدامات بر بسیاری از انتقاد های داخلی که به سیاست های خارجی لولا وارد می شود، سرپوش می گذارد و این منتقدان دیپلمات های بازنشسته بودند. سرجو آمارال، سفیر سابق در روزنامه “او ستادو” چاپ سائو پائولو می نویسد: “ماجراجویی ایران قابل درک نیست، بخصوص در زمانی که در نزدیکی کشور ما مناقشاتی اتفاق می افتد که ما هیچ تلاشی برای حل آن نکرده ایم.” او نگران این است که لولا نه تنها امتیازی از این ماجراجویی کسب نکرده است بلکه توجه جهانی را به برنامه های اتمی برزیل که صرفا صلح آمیز است، جلب کرده است. او می گوید که این اقدامات باعث می شود که راز های تکنولوژیکی ما برملا شود و طبق توافق دوجانبه به آرژانتین این اجازه داده می شود که تاسیسات برزیل را بازرسی کنند.
ماجراجویی لولا در تهران نشاندهنده اعتماد به نفس بیش از حد سیاستمداری است که 70 درصد آرای مردم را دارد و جنگ عراق و بحران اقتصادی را که به قدرت و اعتبار آمریکا آسیب زده است را دیده است. اما آمریکا همچنان دومین شریک تجاری برزیل محسوب می شود. برخی از سیاستمداران آمریکایی و برزیلی تلاش می کنند تا از مخدوش شدن رابطه این دو کشور بر سر قضیه ایران، جلوگیری کنند. حتی کنگره آمریکا ممکن است علاقه اش را نسبت به حذف تعرفه اتانول برزیل از دست بدهد.
لولا می خواهد که در اصلاحات ساختاری سازمان ملل، برزیل یک کرسی دائم در شورای امنیت بدست بیاورد. اما او با ابراز عقیده درباره اینکه جهان را چگونه باید اداره کرد و افزایش نگرانی اروپا و آمریکا و اینکه برزیل منافع ملی مشخصی را دنبال نمی کند، تنها شانس خود را برای بدست آوردن این کرسی به خطر انداخته است.
منبع: اکونومیست 17 ژوئن
