آرش معتمد
این روزها در شهرهای بزرگ و کوچک، اگر برای گشت و گذار در دنیای مجازی سری به کافی نت ها بزنید، رانندگان مسافربری را هم مشاهده می کنید که در نوبت ثبت نام اینترنتی “مرحله دوم طرح ساماندهی مسافربرهای شخصی” هستند. هدف از اجرای این طرح که به تازگی از سوی دولت و توسط سازمان تاکسیرانی آغاز شده، مشخص کردن تعداد و نهایتا سامان دادن به وضعیت مسافربرهای شخصی است.
به دلیل کمبود وسایل حمل و نقل عمومی، مسافرکشی در ایران به یک شغل تبدیل شده که کارشناسان معتقدند دولت برای جلوگیری از عواقب ناشی از سهمیه بندی و کاهش نارضایتی های عمومی باید با شناسایی این کار و مسافرکش ها بنزین مورد نیاز آنها را تامین کند. آمارها حاکی از این است که تنها در کلان شهری همچون تهران بیش از 90 هزار مسافر بر شخصی کار نقل و انتقال مسافرین را در سطح شهر انجام می دهند.
بر اساس آئین نامه ای که برای ساماندهی خودروهای مسافربر شخصی تهیه شده، خودروهای مسافربر فعال بعد از تائید مدارک، پلاک موقت یک ساله دریافت می کنند و بعد از این مدت درصورت تائید اتحادیه تاکسیرانی به آنها پلاک عمومی داده می شود که با آن می توانند وارد محدوده طرح ترافیک شوند.
در آئین نامه اجرای این طرح تاکید شده “مسافربر فعال” کسی است که هشت ساعت در روز به جابجایی مسافر اشتغال داشته باشد و مشمول بیمه تامین اجتماعی یا خدمات درمانی نباشد. بر اساس این آئین نامه، خودروهای عمومی موظفند “از سامانه پرداخت کرایه از طریق کارت اعتباری حمل و نقل همگانی برای اخذ کرایه استفاده کنند.”
دولت اما در حالی طرح ساماندهی خودروهای مسافربر شخصی را در دستور کار خود قرار داده است که افزایش روز به روز تعداد خودروهایی که با پلاک شخصی مبادرت به حمل و نقل مسافرین می کنند، نتیجه اقدامات نادرست وزارت کشور و اتحادیه نظارت بر تاکسیرانی می باشد.
سازمان تاکسیرانی سالهاست که اعطای مجوز تاکسی را متوقف کرده است. به همین علت در طول ده‌ها سال فعالیت این سازمان در تهران به علت کمبود تاکسی و عدم صدور مجوزهای لازم، همواره تقاضا از عرضه بیشتر و جلوتر بوده و این مساله باعث بروز پدیده‌ای به نام مسافربرهای شخصی شده که به نوبه خود در از هم گسیختگی و بی‌‌نظمی حمل و نقل درون شهری مؤثر بوده است.
همچنین بسیاری از جرم ها و سوء استفاده ها نیز تحت لوای مسافربری با پلاک شخصی انجام می شود که دولت به دلیل غیر منطقی عمل کردن، در افزایش آن نقش داشته است.
وعده های زیبا
طرح ساماندهی نیز همچون سایر طرح های دولت، دارای وعده های انگیزشی خاصی است. پرداخت وام با بهره پایین برای نوسازی خودروهای فرسوده، در نظر گرفتن تسهیلات بیمه‌ای و اختصاص سهمیه بنزین در صورت سهمیه‌بندی سوخت، از جمله تسهیلاتی است که برای رفاه رانندگانی که در این طرح نام نویسی کنند، در نظر گرفته شده است.
در گذشته هم این وعده ها به رانندگان تاکسی که نام و نشان مشخص و کارت مجوز جابجائی مسافر را دارند، داده شده اما هیچگاه محقق نشده است؛ تا جایی که در تهران با بیش از 12 هزار تاکسی، تنها 700 تاکسی برای تعویض خودروی فرسوده خود اقدام کردند.
به نظر می رسد عدم استقبال رانندگان تاکسی های فرسوده از تعویض و جایگزینی خودرو به دلیل بی اعتمادی آنها و بی توجهی مسئولان نسبت به واگذاری سریع خودروهاست. خبرگزاری ایسنا گزارش می دهد که هم اکنون ۱۲۰۷ راننده تاکسی علی رغم تحویل خودرو فرسوده خود و انجام اقدامات لازم ماه هاست که خودروی جدیدشان را تحویل نگرفته اند.
باتوجه به تردد ۱۲ هزار تاکسی بالای ۱۵ سال در سطح شهر تهران و ثبت نام تنها ۷۰۰ نفر برای جایگزینی خودرو، دولت باید پاسخگوی این پرسش اساسی باشد که چگونه خواهد توانست به بیش از 130 هزار خودروی مسافربر شخصی، خدماتی نظیر آنچه برای تاکسی ها در نظر گرفته، تدارک ببیند. و آیا اساسا شرایط تعویض خودروهای مسافربر شخصی، این امکان را برای رانندگان فراهم می آورد که آنها نسبت به تعویض خودروی فرسوده خود اقدام کنند؟
دولت و مصوبه مجلس
اما در شرایطی که لایحه بودجه سال 1386 کل کشور، در آخرین روزهای کاری سال گذشته در مجلس به تصویب رسید، گویا از نظر دولت هنوز بحث بنزین به نتیجه مشخصی نرسیده است. در واقع رئیس جمهور در موضع گیری های چند هفته اخیر خود نشان داده است که از مصوبه مجلس رضایت ندارد.
چنین است که به نظر می رسد هدف از اجرای طرح ساماندهی، آمادگی برای سهمیه بندی بنزین است تا در آن صورت، دولت بتواند با مشکلات کمتری سهمیه بندی را عملی کند.به ویژه آنکه به عقیده بسیاری از کارشناسان یکی از مشکلات طرح سهمیه بندی بنزین، کسانی هستند که با خودروهای شخصی در سطح کشور مسافرکشی می کنند و دولت نمی تواند این گروه را نادیده بگیرد.