به تازگی موفق به دیدن یک فیلم خبری شدم که زمان آن به پیش از انتخابات اخیر باز می گردد، اما نکاتی عجیب دارد که می تواند به مباحثات انتخاباتی این روزها مرتبط باشد.
این فیلم، همان گزارش تصویری سخنرانی اخیر رئیس جمهور در دانشگاه امیر کبیر تهران است که احتمالاً بسیاری از خوانندگان داخل کشور تاکنون آن را دیده اند. اما دو قسمت از این گزارش، به شدت تأمل برانگیز به نظر می رسند: لحظاتی که در جریان سخنرانی آقای احمدی نژاد، دو ترقه قوی یا نارنجک صوتی منفجر می شوند و رئیس جمهور، با خونسردی و بی اعتنایی کامل با این دو انفجار برخورد می کند.
تا اینجای موضوع، لزوماً هیچ چیز را اثبات نمی کند. می توان فرض کرد که واکنش رئیس جمهور، ناشی از قدرت روحی یا شجاعت شخصی وی است. اما قسمت نامعقول ماجرا، به واکنش محافظان رئیس جمهور بر می گردد.
لازم نیست متخصص طراز اول امور امنیتی باشیم تا بفهمیم صدای دو انفجار ذکر شده به طور طبیعی به صدای تولید شده از اسلحه گرم شباهت دارند، اما، حتی پس از نخستین صدای کاملاً غیرمنتظره و شوک آمیز انفجار، محافظان رئیس جمهور به گونه ای غیرطبیعی “کم هیجان” به نظر می رسند. این حالی است که نه تنها در ایران - که در آن تاکنون ده ها مسوول عالی رتبه مملکتی ترور شده اند - که در هر کجای دیگر دنیا هم، وقتی از چند متری یک رئیس جمهور صدایی شبیه به شلیک تیر به گوش برسد، واکنش طبیعی محافظان، انجام اقدامات سریع امنیتی برای حفاظت رئیس دولت از سوء قصد احتمالی است. اما محافظان آقای احمدی نژاد، با شنیدن صدای انفجار، نه خود را بر روی او پرت کردند، نه رئیس جمهور را به سمت دیگر راندند، نه حتی به حالت آماده باش مسلح در آمدند، و نه اساساً اضطرابی شبیه وضعیت محافظانی که برای جان مافوق خود احساس خطر فوری می کنند نشان دادند.
به راستی، چرا محافظان با شنیدن صدای مهیب انفجار نارنجک صوتی، نباید به طور جدی نگران جان کسی که مسوولیت حفاظت از جان او را بر عهده داشتند می شدند؟ آیا اگر آسیبی به رئیس جمهور وارد می آمد، یا اگر صدای انفجار نارنجک های صوتی، مقدمه صداهای شلیک های “جدی” بعدی بودند، مسوولیت سنگین هر گونه اتفاق احتمالی با محافظان رئیس جمهور نبود؟
در چنین شرایطی، خونسردی نسبی و عدم واکنش سریع از سوی تیم حفاظتی همراه آقای احمدی نژاد را، به لحاظ امنیتی چگونه باید تفسیر کرد؟ آیا آنها از پیش از “بی خطر بودن” صداهای انفجار اطلاع داشتند؟ آیا به دلیلی خاطر آنها جمع بود که خطری رئیس جمهور را تهدید نمی کند؟
چنین سوالاتی، به طور منطقی این سوال را در ذهن ایجاد می کند که آیا انفجار نارنجک های صوتی در جریان سخنرانی رئیس جمهور، با اطلاع قبلی برخی همراهان ایشان صورت گرفته است؟ آیا این اقدام نمی توانسته اهدافی چون افزایش محبوبیت آقای احمدی نژاد و همفکرانش را - در آستانه انتخابات - دنبال کند؟ چون دولتمردانی که با کسانی که در چند متری آنها نارنجک صوتی منفجر می کنند رفتاری خونسردانه و “مهرورزانه” داشته باشند، ممکن است برای خیلی از مردم جامعه چنان جاذبه ای داشته باشند که در انتخابات، به همفکران و اعضای خانواده آنها رای دهند…
اجازه دهید حکم قطعی صادر نکنیم. البته این، خیلی عجیب نیست که اطرافیان یک سیاستمدار، برای افزایش وجهه وی، انواع و اقسام اقدامات هوشمندانه و کمتر هوشمندانه را انجام دهند. اما به عنوان یک قاعده کلی، اگر قرار باشد کسانی، در “سیاست بازی” چنان متهور شوند که در ابعادی کاملا نامتعارف به خلق سناریوهای ساختگی در جهت بهره برداری های سیاسی بپردازند، آن گاه باید از بابت سطح اخلاق سیاسی آنها و میزان تواناییشان در بازی با حقایق نگران بود.
سوال آخر: فرض کنید افرادی بسیار “متهور” در دستکاری واقعیات بر مبنای منافع سیاسی، در موقعیتی قرار بگیرند که امکان تصمیم گیری و اجرای تصمیمات خود در مورد آرای مردم را داشته باشند. آیا چنین افرادی، در چنان شرایطی، توان یا میل غلبه بر وسوسه های سیاسی خود را خواهند داشت؟