ناتالی نوگه رد
به دنبال دستگیری و بازداشت ملوانان بریتانیایی، ایران به مدت 12 روز در تلاش بود تا یک عامل تعادل در بحرانی که این کشور را در برابر غرب قرار داده پیدا کند. سپاه پاسداران با دستگیری این ملوانان در آب های خلیج فارس نسبت به این مهم اقدام کرد. به گفته دیپلمات ها، سپاه با این اقدام خود نه تنها به عملیات اخیر نیروهای امریکایی در عراق پاسخ داد، بلکه واکنش خود را به عنوان ارگانی که از تاریخ 24 مارس لطمات بسیاری از تحریم های سازمان ملل دید، به خوبی آشکار بود.
قطعنامه 1747 شورای امنیت سه گروه هوایی تحت کنترل سپاه و 7 مسؤول عالی رتبه نیروهای مسلح ایران را هدف گرفته است که در میان آنها می توان به رییس ستاد مشترک، فرمانده نیروی دریایی و فرمانده نیروی قدس که وظیفه او انجام عملیات در خارج از مرزهای ایران است اشاره کرد. می توان اذعان داشت که رویکردهای قطعنامه 1747 از زمان کشمکش های دیپلماتیک درخصوص پرونده هسته ای ایران رویکردهای جدیدی هستند. از این پس، تحریم های بین المللی تنها بر برنامه های هسته ای و بالستیکی تهران متمرکز نیست، بلکه توان ایران در زمینه قدرت نمایی در خاورمیانه و قابلیت در ایجاد بی ثباتی در منطقه را نیز دربر می گیرد.
این قابلیت ها به خوبی در بطن فعالیت های سپاه پاسداران، به عنوان بنیادگراترین گروه ایرانی در گسترش آرمان های “انقلابی”، دیده می شوند. این ارگان اصولگرا به واسطه ارتباطات خود با حزب الله دارای پایگاه هایی در کشورهای مختلف، به ویژه در عراق و لبنان است. نیروی قدس تحت کنترل سپاه نیز همواره یاری رسان جنبش های مقاومت اسلامی [حماس] و جهاد اسلامی فلسطین بوده و حتی در متن قطعنامه 1747 نیز به “جنگ نامتقارن” سپاه پاسداران اشاراتی شده است.
ازطرف دیگر، سپاه در زمینه اقتصاد، عوامل مهم دولتی و دیگر سازمان های مربوط به دولت را تحت کنترل و نظارت خود دارد. این عوامل به شدت از اقدامات انجام شده توسط خزانه داری امریکا نزد بانک ها و مجامع اروپایی و آسیایی و همچنین تحریم های اعمال شده توسط سازمان ملل صدمه دیده اند. قطعنامه 1747 “از تمامی دولت ها و مؤسسات مالی بین المللی می خواهد” که هرگونه وام و کمک مالی به “دولت جمهوری اسلامی ایران” را قطع کنند. این درحالی است که نام بانک سپه نیز به عنوان یکی از اصلی ترین بانک های ایرانی در لیست تحریم ها آورده شده است.
تمایل برای مقابله به مثل
به گفته کارشناسان علم اقتصاد و دیپلمات ها، فشارهای اقتصادیی که از سوی ایالات متحده بر ایران وارد شده بسیار مؤثر و کارآمد بوده است. از این پس دیگر هیچ بانک اروپایی اقدام به سرمایه گذاری کلان در ایران نمی کند. استراتژی دولت بوش در برابر ایران بیشتر در دو حوزه قابل رؤیت است: نظامی [سیاست براندازی یا دستگیری عوامل ایرانی در خاورنزدیک و افغانستان و استقرار ناوهای هواپیمابر در خلیج فارس] و مالی [تدابیر یک جانبه و اعمال تحریم در چارچوب سازمان ملل].
رییس جمهور محمود احمدی نژاد نیز از مهره هایی است که از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برخاسته. زمانی که وی در تاریخ 4 آوریل آزادی ملوانان بریتانیایی را اعلام کرد، این را نیز اظهار داشت که: “اگر آنها [قدرت های بزرگ] بخواهند در برخی از حوزه های اقتصادی ما، مانند بانک ها، خللی وارد کنند، ما نیز در همین زمینه یا در زمینه های دیگر به آنها پاسخ خواهیم داد.” این اولین باری بود که یک مسؤول ایرانی چنین واضح از فشارهای مالی و تمایل برای مقابله به مثل که می تواند به اشکال مختلف ظاهر شود سخن می گفت.
ملوانان بریتانیایی روز 23 مارس، یعنی یک روز قبل از تصویب قطعنامه 1747 توسط یکی از یگان های سپاه پاسداران دستگیر شدند. البته با توجه به عدم شفافیت در عملکرد دولت ایران، مشکل بتوان رابطه ای بین این دو رویداد یافت کرد. ولی همان طور که یک دیپلمات غربی می گوید: “این سؤال به طور ناخودآگاه در ذهن مطرح می شود”. فرانسه و ایالات متحده در رأس دیگر اعضای سازمان ملل خواستار این بودند که تحریم هایی علیه سپاه پاسداران اعمال شود و در نهایت نام 7 فرمانده این سازمان در لیست اشخاصی که محدودیت روادید برای خارج از کشور خواهند داشت آورده شد. اگر کشوری بخواهد برای این اشخاص روادید صادر کند، باید قبلاً این مسأله را به اطلاع کمیته تحریم سازمان ملل برساند.
در تاریخ 30 مارس، روسیه در اقدامی که به نظر می رسید طی آن می خواهد خودمختاری و آزادی عمل خود را نسبت به کشورهای غربی نشان دهد، به این کمیته اطلاع داد که قصد دارد تیمسار ذوالقدر، قائم مقام سابق فرمانده کل سپاه و قائم مقام کنونی وزارت کشور را که نامش در لیست شورای امنیت نیز به چشم می خورد دعوت کند. در مدارک رسمی روسیه مورخ 30 مارس آورده شده که تیمسار ذوالقدر به منظور “تبادل نظر و انتقال تجربه در زمینه نظارت بر مرزهای زمینی و دریایی” دعوت شده است.
کشمکش های داخلی
قطعنامه 1747 صادرات هرگونه سلاح به ایران را ممنوع کرده است. ایده تحریم درخصوص فروش تسلیحات از سوی ایالات متحده مطرح شد و فرانسه نیز با میل خود به این اردوگاه پیوست. ذهن ژاک شیراک بیشتر از هر چیز درگیر مسأله لبنان بود که همچنان بحران سیاسی را تجربه می کند و 12 هزار سرباز از نیروهای میانجی سازمان ملل در جنوب آن، که تحت سلطه حزب الله است مستقر شده اند. قطعنامه 1747 همچنین به طور رسمی تأمین هرگونه سلاح از جانب ایران برای حزب الله را ممنوع اعلام کرده است.
یکی از اهدافی که در اعمال تحریم علیه سپاه از سوی غربی ها دنبال می شود این است که بر بنیادگراترین بازوی قدرت در ایران فشار وارد کنند تا بدین طریق جریان “عمل گرا”ی کشور تحریک شده و پرونده هسته ای ایران را خود به دست گیرد. برخی از دیپلمات ها معتقدند که رییس جمهور احمدی نژاد با اعلام آزادی ملوانان مجبور به عقب نشینی شد. این اقدام او به دلیل کشمکش های داخلی در دولت تهران بوده است.
مترجم: علی جواهری