وحید ثابتیان
در حالی که مقامات ایرانی از تاثیر خبرخوش هسته ای دولت درعرصه جهانی خبرمی دهند وآن را زمینه نشستن پشت میزهای مذاکره با کارت بیشتر قلمداد می کنند، پادشاه عربستان روزشنبه ازبرنامه هسته ای ایران به عنوان بحران دیگری که به بحران عراق ولبنان اضافه شده است، یاد کرد.
پادشاه عربستان در سخنان خود ازاینکه جنگ های فرقه ای درعراق، تنش های فزاینده درلبنان وبرنامه واگیر دار هسته ای ایران، به هرج مرج درمنطقه بینجامد ابراز نگرانی کرد.
این سخنان در حالی مطرح می شود که ایران طی ماه های گذشته برای برقراری روابط نزدیک با عربستان تلاش زیادی کرده است. با این وجود رهبر این کشور که ازمتحدان اصلی آمریکا درمنطقه به شمار می رود،ازنقش ایران درعراق وحضور یک دولت شیعه دراین کشور همواره ابراز نگرانی کرده است.
علی لاریجانی رییس گروه مذاکره کننده هسته ای ایران چندی پیش درسفربه عربستان و دیداربا پادشاه این کشورتلاش کرد به این کشور درخصوص برنامه هسته ای ایران اطمینان خاطر بدهد. محمود احمدی نژاد هم پس ازآن بارها گفته حاضراست فن آوری هسته ای را دراختیار کشورهای اسلامی بگذارد تا بدین وسیله چنین نگرانی ای را کاهش دهد. اما با این وجود شکاف بین کشورهای عربی وایران برسرمساله هسته ای به صورتی پنهانی درحال افزایش است.شکافی که در کنار تهدید همیشگی حمله نظامی آمریکا، ایران را در موقعیت دشوارتری قرار می دهد.
با وجود آنکه برخی تحلیل گران احتمال حمله نظامی به ایران را عملا منتفی می دانند، اما دربسیاری ازگفت وگو های خبرنگاران با مسئولان آمریکایی هنوز ازاحتمال ویا عدم احتمال این حمله سخن می رود. موضوعی که نشان می دهد چنین گزاره ای هنوز ازگفتمان سیاسی مسائل مربوط به ایران خارج نشده است. برای مثال معاون امورسیاسی وزارت امورخارجه آمریکا روز گذشته از نامطلوب بودن درگیری با ایران سخن گفت: “درگیری با ایران مطلوب و اجتناب ناپذیر نیست. اگر قرار باشد دیپلماسی کارایی داشته باشد غرب باید اندکی شکیبایی به خرج دهد. همچنان برای حل دیپلماتیک مساله هسته‌ای ایران زمان باقی است. نمی‌توانید وقتی درباره مسایل بسیار جدی حرف می‌زنید به روشی احساسی واکنش نشان دهید. دیدگاه من این است که درگیری نظامی مطلوب نیست و قطعا اجتناب ناپذیر نیست و اگر به همراه هم با مهارت کار کنیم ممکن است موفق شویم.”
ازسوی دیگررییس کمیته امور بین الملل دومای روسیه نیزگفته است مقامات روسی در حال بررسی سناریوهای مختلفی هستند که در صورت تسریع برنامه هسته ای توسط ایران، باید به کار گرفته شوند، اما آنها به طور کامل توسل به زور علیه تهران را رد می کنند. خبرگزاری اینترفکس به نقل از کنستانتین کاساچیف، رییس کمیته امور بین الملل دومای روسیه گزارش داده است که نمایندگان مجلس روسیه شاهدند وزارت امور خارجه و دیگر مقامات، برنامه‌هایی برای سناریوهای متفاوتی که برنامه هسته ای ایران را شامل شود در اختیار دارند: “تنها سناریویی که طرف روسی به طور کامل منتفی می داند توسل به زور علیه تهران است.”
در چنین شرایطی است که پادشاه عربستان از وضعیت منطقه و ایران ابراز نگرانی می کند و روزنامه های غربی خبر از این می دهند که کشورهای همسایه ایران نیزبه فکر هسته ای شدن افتاده اند.
روزنامه نیویورک تایمز با انتشار گزارشی در همین زمینه نوشت: دوسال قبل رهبران عربستان سعودی به مسئولان آژانس بین المللی انرژی اتمی گفتند که آنها هیچ چشم اندازی برای نیاز به توسعه قدرت هسته ای نمی بینند، اما امروز آنها برای استخدام پیمانکاران اتمی، خرید سخت افزارها وساختن چترحمایتی برای سیستم های منطقه ای راکتورها دست وپا می زنند.
به علاوه ترکیه نیز خودرا برای راه اندازی اولین تاسیسات مجموعه هسته ای این کشور آماده می کند. مصر هم اعلام کرده است که برنامه هایی برای ساخت تاسیسات هسته ای درسواحل مدیترانه دارد. درمجموع، تقریبا نزدیک به ده کشور درمنطقه اخیرا دستان خود را به سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی دروین دراز کرده اند تا بتوانند حمایت این آژانس را برای آغاز برنامه های هسته ای خود جلب کنند. به نوشته نیویورک تایمز با اینکه علاقه برای انرژی هسته ای به صورت جهانی روبه افزایش است، چنین موضوعی درخاورمیانه عملا غیرمعمول به نظر می رسد.
عبدالله پادشاه اردن اخیرا به روزنامه هاآرتص چاپ اسراییل گفت قواعد بازی تغییرکرده اند، هرکسی به دنبال برنامه اتمی است. به نوشته روزنامه نیویورک تایمز کشورهای خاورمیانه اعلام می کنند که تنها به دنبال قدرت اتمی هستند: “برخی این طور هستند. اما دولت ایالات متحده وتحلیلگران خصوصی اعتقاد دارندچنین سرعت وشتابی برای فعالیتهای هسته ای، برای مقابله با تهدید برنامه هسته ای ایران است. این کشور ها امید دارند درسایه رابطه دوستانه ای که با کشورهای غربی وآمریکا دارند بتوانند درمدت زمان اندکی به تجهیزات لازم وبا استانداردهای جهانی دراین زمینه دست پیدا کنند.”
این درحالی است طی سالهای گذشته بسیاری ازکشورهایی که برنامه هسته ای مسالمت آمیز داشته اند، برنامه خود را معطوف به کاربری های نظامی کرده اند وچنین موضوعی می تواند درمورد همسایگان ایران نیز مصداق داشته باشد. مارک فیتزپاتریک، محقق عالی موسسه مطالعات بین المللی استراتژیک به نیویورک تایمز درهمین زمینه گفته است: “یکی ازخطرهای هسته ای شدن ایران همواره این بوده است که دیگران را نیزبرای چنین کاری تحریک کند. بنابراین وقتی شما می بینید برنامه های دیگری برای توسعه تاسیسات هسته ای درمنطقه وجود دارد، نگران می شوید.”
نگرانی درمورد برنامه هسته ای ایران درحالی ادامه دارد که بعد ازگذشت دهها سال ازآغازبرنامه هسته ای ایران هنوز تاسیسات هسته ای بوشهر راه اندازی نشده وطرف روسی بارها ایران رابا وعده های خود ازانجام تعهداتش ناامید کرده است. سخنگوی اتم استروی اکسپورت طی روزهای گذشته گفته است که این شرکت به مذاکرات با تهران درباره احداث نیروگاه بوشهر ادامه خواهد داد. اما زمان دور بعدی مذاکرات تعیین نشده است. روزنامه نووستی در گزارش روز جمعه خود نوشت که هیات روسی که برای مذاکرات درباره مسایل مالی ساخت نیروگاه بوشهر به تهران سفر کرده بود با دست خالی و بدون رسیدن به هرگونه نتیجه‌ای به مسکو بازگشت. موضوعی که عملا چشم انداز هرگونه توافقی با روسیه را برای راه اندازی نیروگاه بوشهر تیره وتار می کند.
در چنین وضعیتی، سرسختی ایران برای ادامه برنامه هسته ای، این نگرانی رادرمیان کشورهای غربی به وجود آورده که دیگر کشورهای منطقه برای اتمی شدن به پاکستان روی بیاورند.