همزمان با برگزاری نخستین جلسه تمام وزرای گروه ۵+۱ با وزیرخارجه جهوری اسلامی در وین، تردید ها نسبت به اینکه امروز با پایان ضرب الاجل تمدید شده، توافق جامع هسته امضا شود پا برجاست و دیپلمات ها می گویند ممکن است چند روز دیگر مذاکرات در وین ادامه پیدا کند. این در حالی است که برخی نزدیکان محمود احمدی نژاد گفته اند توافق امضا شده و حامیان توافق می خواهند در روز قدس جشن بگیرند. همزمان روزنامه کیهان نیز با انتقاد از افرادی که دنبال جشن توافق هستند ادعا کرده ابهامات در مفاد توافق زیاد است و خواستار رعایت خط قرمزهای رهبر جمهوری اسلامی شده است.
دیشب پس از بیش از یک هفته از حضور جواد ظریف و جان کری ـ روسای دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی و ایالات متحده ـ– در وین، سرانجام نخستین نشست مشترک تمامی وزرای خارجه ۶ ابر قدرت جهان با ظریف برگزار شد.
جان کری و ظریف از ۴ تیرماه به وین آمده بودند، برخی وزرای خارجه گروه ۵+۱هفته پیش سفر کوتاهی به وین داشتند اما خیلی زود به پایتخت هایشان بازگشتند تا تهران و واشنگتن بتوانند بر سر چالش های اصلی شان به تفاهم برسند تا بعد آن ها در روند تصمیم گیری مشارکت کنند. لوران فابیوس و فرانک والتر اشتاین‌مایر، وزرای خارجه فرانسه و آلمان و فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز یکشنبه به وین رسیدند و از همه دیرتر سرگئی لاوروف، یانگ یی و فیلیپ هموند، وزرای خارجه روسیه، چین و بریتانیا که صبح دیروز به پایتخت اتریش وارد شدند.
در دو سالی که از مذاکرات جدی دیپلمات های دولت حسن روحانی با ۵+۱ می گذرد، جمع شدن تمامی وزرای خارجه بدین معناست که روند مذاکرات وارد مرحله سرنوشت سازی شده است.
کری و ظریف در یک هفته اخیر بر پیشرفت های جدی در مذاکرات تاکید کرده و هر دو گفته اند هیچگاه این اندازه به توافق نهایی نزدیک نبوده اند، هرچند کری در عین حال گوشزد کرده که اختلافات جدی هنوز پا بر جا است. او همچنین در هشداری بی سابقه گفته است اگر تهران “سرسختی مطلق” نشان دهد واشنگتن میز مذاکرات را ترک خواهد کرد.
روز یکشنبه هم ظریف پیامی ویدئویی منتشر کرد که هدف از حضورش در وین را پایان دادن به “یک بحران غیرضروری و طولانی که مدت ها قبل می بایست خاتمه می یافت “دانسته بود. ظریف که در ۲ سال حضور در راس وزارت خارجه تحت حمایت های آیت الله علی خامنه ای –ـ رهبر جمهوری اسلامی –ـ بوده در این پیام توپ را در زمین غربی ها انداخته و خاطرنشان کرده است: “هنوز باید یک تصمیم حساس و تاریخی بگیرند: توافق یا تحمیل. در سیاست -همچون زندگی- نمی توان به هزینه دیگران به اهداف خود رسید، چرا که عمر چنین دستاوردهایی همواره کوتاه خواهد بود. تنها توافقات متوازن هستند که می توانند از آزمون زمان سربلند بیرون آیند.”
دیروز روزنامه ایران ـ– ارگان دولت ـ در سر مقاله خود در تحلیل پیام ظریف نوشت حرف ظریف این است که صدماتی که انزوای دیپلماتیک به ایران وارد کرده بیش از جراحت های اقتصادی است. علی میرباقری نوشته است: “به دلیل اثرات گسترده پرونده هسته‌ای بر اقتصاد ایران، تصور غالب افکار عمومی این است که ماجرای هسته‌ای فقط راه توسعه اقتصاد کشور را سد کرده است، در حالی که بیش و پیش از آن، مسیر مناسبات سیاسی و دیپلماتیک با جهان خارج آسیب دیده است. پیام ظریف دقیقاً ناظر به همین نکته است او در واقع می‌گوید با برداشته شدن مانعی به نام اختلاف هسته‌ای راه برای نقش‌آفرینی ایران در معادلات عرصه دیپلماسی جهان هموار می‌شود.”
به نوشته روزنامه ایران: “مناقشه هسته‌ای همه این سال‌ها به صورت نماد ناسازگاری ایران و جامعه بین‌المللی درآمد و همچون غده‌ای گلوگاه ارتباطی ایران با همه طرف‌های خارجی را مسدود کرد. حال برای دولت جدیدی که بعد از دوران پوپولیست‌ها، سیاست خویش را «تعامل با جامعه جهانی» قرار داده بود، گریزی جز این نبود که پرونده هسته‌ای را دروازه بازگشت ایران به دیپلماسی بین‌المللی قرار دهد.”
منظور نویسنده از “دوران پوپولیست ها” اشاره به ۸ سال ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد است که حامیانش وی را “رئیس جمهور مکتبی” می خواندند و منتقدانش وی را سیاستمداری “عوام فریب”.
ظریف دیروز نیز در پایان مراسم قدر در هتل کوبورگ از مردم خواسته بود تا دست به دعا بردارند: “از مردم درخواست دعا داریم تا هرچه که صلاح اسلام و مسلمین و صلاح ملت است، مقدر شود.”
به نظر می آید اصلی ترین چالش ها در مذاکرات کنونی دو چیز است : زمان بندی دقیق حذف تحریم های مالی و نفتی علیه جمهوری اسلامی و چگونگی انجام مفاد پروتکل الحاقی برای بازرسی از سایت های هسته ای و همچنین سایت های نظامی که بیم فعالیت های هسته ای در آن می رود.
با این حال دیروز بار دیگر گزارش رسید که موضوع موشک های بالستیک – قاره پیما- جمهوری اسلامی هم وارد مذاکرات شده است. خبرگزاری رویترز به نقل از یک دیپلمات ناشناس غربی نوشت که تهران از غرب خواسته است در توافق نهایی تحریم های مرتبط با موشک های بالستیک نیز حذف شود. البته پاسخ غرب هم به روشنی منفی بوده است، این دیپلمات غربی می گوید که گروه ۵+۱ نه تنها تصمیمی برای لغو چنین تحریم هایی ندارد بلکه از تهران خواسته است فعالیت های بالستیک خود را محدود کند.
در قطعنامه های شورای امنیت که از سال ۲۰۰۶ علیه فعالیت های هسته ای تهران صادر شده به روشنی درخواست محدود شدن فعالیت های موشکی جمهوری اسلامی نیز مطرح شده است. این در حالی است که خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه، خبر از آن داده که رهبر جمهوری اسلامی در برنامه ششم توسعه خود، توسعه توان موشکی را مهمترین اولویت و برنامه دفاعی نظام معرفی کرده است. با این حال ناظران تصور نمی کنند مساله فعالیت های موشکی جمهوری اسلامی چالشی جدی در مسیر رسیدن به توافق جامع هسته ای در این هفته باشد.
همانند تمام دو سال گذشته هیچ گزارشی از محتوای مذاکرات دیشب به بیرون درز نکرده است، در حالی که امروز تاریخ رسمی مذاکرات تمدید شده به پایان می رسد هنوز مشخص نیست که آیا امشب طرفین قرار است توافق جامع اتمی را امضا کنند یا خیر. اما با توجه به اینکه دیروز نخستین جلسه ۷ وزیر خارجه برگزار شده است به نظر قدری بعید می آید که تا پیش از پایان هفته همه کشورها بتوانند بر سر مفاد توافق جامع به جمع بندی نهایی برسند و تصمیم گیری کنند. جان کری گفته کوشش دیپلمات ها این است که موعد ۷ ژوئن ( امروز) رعایت شود اما برخی دیپلمات های جمهوری اسلامی گفته اند احتمالا مذاکرات فردا و پس فردا هم ادامه خواهد داشت.
خبرگزاری تسنیم به نقل از یک دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی نوشته است: “ما هیچ ضرب‌الاجل معینی را نمی‌بینیم. ۷ جولای، ۸ جولای، یا ۹ جولای - ما این تاریخ را به عنوان تاریخی که مجبور به پایان بخشیدن به کار خود باشیم، در نظر نمی‌گیریم. حتی اگر ما تا ۹ جولای کارمان تمام نشود، پایان دنیا نخواهد بود. ما نیازمند دستیابی به یک توافق خوب هستیم.”
به گزارش تسنیم اسن دیپلمات که خواسته نامش فاش نشود تصریح کرده است: “تمدید به نفع هیچ کس نیست. اگر نیاز باشد چند روز بیشتر در وین بمانیم، بهتر این است که در اینجا بمانیم تا به کشورمان برویم و دوباره بازگردیم.”
گفتنی است در روزهای اخیر برخی نزدیکان محمود احمدی نژاد اعلام کرده اند که توافق همین حالا انجام شده است. برای نمونه عبدالرضا داوری مدیرعامل خبرگزاری ایرنا در دولت احمدی نژاد با انتشاری پستی در صفحه فیس بوک خود نوشته است: “یک منبع مطلع از وین به بنده خبر داد:مذاکره کنندگان ایران و غرب توافق کرده اند خبر توافق را روز ۵ شنبه ۱۸ تیر،مصادف با شب ۲۳ ماه رمضان اعلام کنند. نطق تلویزیونی حسن روحانی هم که دیروز ضبط شده، غروب جمعه بعد از راهبیمایی روز قدس از تلویزیون بخش خواهد شد و باقی قضایا…”
روز قدس اگرچه به طور سنتی تظاهراتی بوده که توسط حامیان حکومت برگزار می شده اما تابستان سال ۸۸ پس از ناآرامی های خیابانی، حامیان جنبش سبز نبض این تظاهرات را دردست گرفتند و تجمعی میلیونی برگزار کنند. لذا این تصور به وجود آمده که ممکن است در صورت توافق هسته ای در پایان هفته، شهروندان برای جشن در روز قدس به خیابان ها بیایند.
از سوی دیگر روزنامه کیهان نیز که در دو سال گذشته در مخالفت با توافق هسته ای نوشته، در سرمقاله دیروز خود نیز این سنت را ادامه داد و با اشاره به خط قرمزهای آیت الله خامنه ای در مذاکرات نوشت: “خط قرمز و موارد مشابه دیگری که رهبر عزیز بارها و بارها بر آن تاکید فرمودند، فصل‌الخطاب و تنها دستورالعمل پیش‌روی در مذاکرات است و رسیدن به توافق تنها در این چارچوب قابل پذیرش است. و هرگونه عدول از آن و یا مجمل و قابل تفسیر گذاشتن آن، راه را برای زیاده‌خواهی دشمن باز می‌کند. “
آخرین خط قرمزهای هسته ای را رهبر جمهوری اسلامی 2 تیر در دیدار با سران 3 قوه و مسئولان ارشد نظام مطرح کرد:
۱- ما برخلاف اصرار آمریکایی‌ها محدودیت‌های بلند مدت ۱۰، ۱۲ ساله را قبول نداریم”، ۲- “آنها می‌گویند در مدت ۱۲ سال هیچ کاری نکنید اما این، یک حرف زور مضاعف و غلط مضاعف است.“، ۳- “تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی چه مربوط به شورای امنیت، چه کنگره آمریکا و چه دولت آمریکا باید فوراً هنگام امضای موافقتنامه لغو و بقیه تحریم‌ها هم در فواصل معقول برداشته شود.“، ۴- ” ممنوعیت بازرسی‌های غیرمتعارف، پرس و جو از شخصیت‌های ایران و بازرسی از مراکز نظامی”.
کیهان که به شدت نگران امضای توافق جامع و متعاقب آن جشن شهروندان است در سرمقاله دیروز خود نوشت: “در همین روزها که عده‌ای خود را مهیای جشن پیروزی می‌کنند، بسیاری از مهمترین مسائل، شفاف‌سازی نشده و در هاله‌ای از ابهام است. “
