علی‌اکبر صالحی، وزیر امورخارجه دولت دهم، به تازگی جزییات بیشتری در مورد گفت‌وگوهای ایران و آمریکا در دولت محمود احمدی‌نژاد را مطرح کرده ؛ گفت‌وگوهایی که با نظر مثبت آیت‌الله خامنه‌ای انجام شده است.
وب‌سایت اصول‌گرای پارس سخنان صالحی ـ -رییس فعلی سازمان انرژی اتمی ـ را- در جمع “تعدادی از عناصر جریان اصلاحات” منتشر کرده. به گفته صالحی او پس از انجام چند دور مذاکره در دورانی که سعید جلیلی مسوولیت پرونده هسته‌ای ایران را به عهده داشت، به دلیل آن‌که “میزان تاثیر ایالات متحده نسبت به سایر کشورهای درگیر در موضوع بیشتر بود”، نزد آیت‌الله خامنه‌ای رفته و از او درخواست کرده پیشنهاد آمریکا برای مذاکره پذیرفته شود.
به گفته صالحی آیت‌الله خامنه‌ای در مقابل این درخواست ابتدا گفته است که “آمریکا عهدشکنی می‌کند”، اما در نهایت و با توجه به اصرار صالحی، این درخواست را پذیرفته گرچه چند شرط مطرح کرده است: “یکی اینکه «مذاکره برای مذاکره» نباشد تا آمریکایی ها بخواهند وقت کشی کنند. شرط دیگر اینکه مذاکره فقط «اختصاص به موضوع هسته ای» داشته باشد و درباره «روابط دو جانبه و موضوعات دیگر» نباشد”.
صالحی اضافه کرده که پس از موافقت آیت‌الله خامنه‌ای “ضروری بود تا هماهنگی‌هایی در سطح دولت انجام بگیرد”، اما “در این مرحله با مشکل مواجه شدیم و با یک سری ناهماهنگی ها روبرو شدیم”. او توضیح بیشتری درباره این مشکل‌ها و ناهماهنگی‌ها نداده است.
صالحی بهار گذشته نیز کلیاتی درباره برگزاری سه جلسه گفت‌وگو میان ایران و آمریکا را بیان کرده بود. آن زمان و چند روز پس از سخنان صالحی، سایت ایران هسته‌ای، از سایت‌های نزدیک به سپاه پاسداران، به نقل از “یک منبع در تهران” نوشت که برای مذاکره میان جمهوری‌اسلامی و آمریکا چهار شرط از سوی آیت‌الله خامنه‌ای مطرح شده بود. علاوه بر دو شرطی که صالحی بیان کرده بود، عدم حضور وزیر امورخارجه در مذاکرات و همچنین نتایج ملموس در کوتاه‌مدت، از دیگر شرط‌های آیت‌الله خامنه‌ای بوده است.
این وب‌سایت به نقل از منبع خود نوشته که سیاست‌گذاری درباره این مذاکرات از سوی یک “کمیته سه نفره شامل سه تن از مسوولان ارشد دولت” انجام می‌شده، اما “محمود احمدی‌نژاد نقش چندانی در آن نداشته است”. مسوولیت این مذاکرات نیز “با یکی از معاونان کارکشته وزارت خارجه” بوده است.
صالحی نیز در سخنان اخیر خود تایید کرده مسوولیت این گفت‌وگوها با “معاون وزارت‌خانه” و “تعدادی از مدیران کل” آن بوده است. او همچنین با اشاره به “عدم هماهنگی” و “موانع” موجود در جریان این گفت‌وگوها گفت: “نامه‌نگاری‌ها و بداخلاقی‌هایی که در این فرایند انجام شده به صورت مستند وجود دارد که تاریخ در مورد آن قضاوت خواهد کرد”.
سایت ایران هسته‌ای نیز نوشته بود که استراتژی اصلی این مذاکرات دوجانبه “اتمام حجت برای امریکا و نشان دادن عدم صداقت و غیر قابل اعتماد بودن آن بوده است”.
به نوشته این سایت: “تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری، سه دور مذاکره در مسقط برگزار شد… آمریکایی‌ها در همان مذاکرات رسما غنی‌سازی ایران را پذیرفتند. موضوع پذیرش غنی‌سازی توسط آمریکا در نامه‌ای مکتوب به ایران اعلام شد”.
پاییز دو سال پیش روزنامه نیویورک تایمز گزارشی را به نقل از مقام‌های بلندپایه آمریکایی منتشر کرده بود که براساس آن جمهوری اسلامی و آمریکا توافق کرده‌اند بر سر برنامه هسته‌ای به طور مستقیم گفت‌وگو کنند. بر اساس این گزارش، توافق‌ها بر پایه توقف غنی سازی بیست درصدی از سوی جمهوری اسلامی و در مقابل لغو برخی تحریم‌ها از سوی غرب صورت گرفته بود. مفاد این گزارش اما از سوی مقام‌های هر دو دولت تکذیب شد.
علاوه بر گزارش نیویورک‌تایمز، پاییز سال نود و یک، روزنامه لوموند نیز گزارشی از مذاکره علی‌اکبر ولایتی - مشاور امور بین‌الملل آیت‌الله خامنه‌ای - با مقام‌های آمریکایی را منتشر کرده بود. به نوشته این روزنامه “یکی از مسوولان دولت آمریکا” به طور مخفیانه با علی اکبر ولایتی مذاکره کرده بود. لوموند، این مسوول آمریکایی را “رابرت اینورن” معرفی کرد که - به نوشته این روزنامه - در سال ۲۰۰۹ پیشنهاد مبادله اورانیوم غنی شده را به ایران داده بود. اما ولایتی نیز این گزارش‌ها را تکذیب کرده بود.
پاییز گذشته نیز محمود نبویان، نماینده مجلس، گفته بود که دولت حسن روحانی “با اصرار زیاد تلاش کرده است تا از طرف نظام مجوز بگیرد تا خصوصی با آمریکا… جلساتی را در زمینه بررسی بحث هسته ای برگزار کند” و از آن زمان تاکنون “بیش از ده جلسه خصوصی با آمریکا در رابطه با مذاکرات هسته ای برگزار شده”، اما “باید بررسی کرد که حاصل این جلسات چه بوده است”.
این سخنان صالحی از آن جهت قابل توجه است که پیش از گفت‌وگوهای اخیر هسته‌ای در دولت حسن روحانی و دیدارهای دوجانبه میان مسوولان ایران و آمریکا، آیت‌الله خامنه‌ای تاکید کرده بود که پیش از این هیچ‌گاه گفت‌وگویی میان ایران و آمریکا صورت نگرفته. او سال گذشته گفته بود که “در گذشته میان مسوولان ما و مسئولان آمریکا هیچ ارتباطی نبود”، اما پس از روی کار آمدن دولت روحانی و به دلیل “مسایل حساس هسته ای و تجربه ای که مطرح شد انجام بشود، بنا شد مسوولان تا سطح وزارت خارجه تماس ها، نشست ها و مذاکراتی داشته باشند”، گرچه به گفته‌ی وی از این مذاکرات “نه تنها فایده‌ای عاید نشد بلکه لحن آمریکایی ها تندتر و اهانت آمیزتر شد و توقعات طلبکارانه بیشتری را در جلسات مذاکرات و در تریبون های عمومی بیان کردند”.
آیت‌الله خامنه‌ای تاکنون چندین بار گفته است که رابطه با آمریکا نه تنها سودی برای ایران ندارد، بلکه ممکن است کشور از آن متضرر هم شود. او زمانی نیز گفته بود که “مذاکره در موضوعات خاص اشکالی ندارد؛ منتها گفتم من اعتماد ندارم، خوشبین نیستم به مذاکره، لکن میخواهند مذاکره کنند، بکنند؛ ما هم به اذن‌الله ضرری نمی‌کنیم”.
آیت‌الله خامنه‌ای در سال ۹۲ و پس از نخستین سفر روحانی به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد - که با تماس تلفنی روحانی و اوباما ختم شد - درباره این سفر گفته بود: “ما از تحرک دیپلماسی دولت حمایت می‌کنیم و به تلاش دیپلماسی اهمیت می‌دهیم و از آنچه در سفر اخیر بود حمایت می‌کنیم. البته برخی از آنچه در سفر نیویورک پیش آمد به نظر ما بجا نبود، لکن ما به هیات دیپلماسی دولت عزیزمان خوشبین هستیم ولی به آمریکایی‌ها بدبین‌ایم”.
مذاکره با آمریکا در دوران احمدی‌نژاد با رضایت خامنه‌ای
