اسکات پترسون
در اظهارات غلو آمیز و پیروزمندانه ایران علیه آمریکا تغییری به وجود نیامده است. آیت الله سید علی خامنه ای رهبر عالی ایران روز دوشنبه اعلام کرد کشورهای سراسر دنیا “تشنۀ پیام ایران از ارزش ها، انسانیت و رهایی ملت ها از زیر یوغ قدرت های استکباری هستند.”
محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران نیز اخیراً گفت: “ایران قدرتمندترین کشور دنیاست و کشورهای غربی خودشان این را می دانند.” او طبق معمول ادعا کرد ایالات متحده، غرب و شیوه های مبتنی بر نظام سرمایه داری آنها “سرنگون شده است.”
اما در پس صدای های بلندی که از تهران به گوش می رسد، تحلیلگران از ارسال علایمی خبر می دهند که بر خواست جدی تهران برای حل بن بست هسته ای و احتمالاً برقراری مجدد ارتباط محدود با آمریکا، دشمن خبیث ایران، حکایت دارد.
آیا علائم ارسالی ایران واقعی هستند و آیا آمریکا به این پیام ها گوش می دهد؟ در بحبوحه تلاش های آمریکا برای وضع تحریم های سازمان ملل، احتمالاً واشنگتن این پیام ها را نشانه ای از تلاش جدی ایران ارزیابی نمی کند.
یک تحلیلگر سیاسی در تهران که به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود گفت: “در اینجا امید بر آن است که ایالات متحده اقدامات ایران را بیش از اظهارات معمول جدی بگیرد. رهبران افراطی ایران ممکن است سعی کنند این دشمن بالقوه ویرانگر را همراه خود کنند تا نسبت به آینده خود احساس آرامش بیشتری کنند.”
رهبران تهران تنها نگران تحریم ها نیستند. نشریه نیویورک تایمز روز دوشنبه گزارش داد ژنرال دیوید پترایوس در سپتامبر گذشته دستوری را برای “گسترش وسیع فعالیت های نظامی مخفیانه” در خاورمیانه و “ظاهراً در موافقت با انجام عملیات های خاص در ایران” صادر کرده است. ایرانی ها هنوز جورج بوش را فراموش نکرده اند که رسماً از “تعییر رژیم” در ایران سخن می گفت و یک بودجه 400 میلیون دلاری را برای تصعیف جمهوری اسلامی اختصاص داد.
تحلیلگر یاد شده می گوید: “رهبران ایران می خواهند یک بار و برای همیشه از شر این تهدید علیه موجودیت خود خلاص شوند. وقتی دشمنی وجود دارد که شما نمی توانید به سادگی آن را ندیده بگیرید، چه کار می توانید بکنید؟ آیا می خواهید با خودزنی به مقابله با او بروید؟ و یا سعی می کنید با او کنار بیائید و به شیوه ای دوستانه حفظ ظاهر کنید؟”
از دیدگاه تهران، قدم های مثبتی که این کشور ظرف هفته های اخیر برداشته شامل تصمیم به پذیرش توافق مبادله سوخت هسته ای است. این کار با خروج 1200 کیلوگرم از اورانیوم با درجه خلوص پائین کشور همراه است. ایران طرحی مشابه همین توافق را که از پشتیبانی ایالات متحده و سازمان ملل برخوردار بود، در اکتبر گذشته رد کرد اما هفته پیش و پس از میانجی گری همه جانبه ترکیه و برزیل به آن تن داد.
از سوی دیگر، “پاسخ واشنگتن” به این تحرک آنگونه که از سوی هیلاری کلینتون وزیر خارجه ابراز شد، اعلام خبر توافق پنج عضو دائم شورای امنیت با بسته تحریمی “سفت و سخت” علیه ایران بود.
کمی بعد، احمدی نژاد گفت: “امروز توضیح رفتار آقای مدودوف برای مردم ما کار بسیار دشواری شده است. ما امیدواریم مقامات روسیه به این توجه کنند، اصلاحاتی انجام بدهند و مردم ایران را مجبور نکنند که روسیه را در شمار دشمنان تاریخی خود قرار دهد”.
کرملین نیز با غضب واکنش نشان داد. سرگئی پریکودکوف مشاور سیاست خارجه کرملین با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد: “هرگونه رفتار غیرقابل پیش بینی، افراط گرایی سیاسی، عدم شفافیت و یا عدم ثبات در تصمیم گیری، برای روسیه قابل پذیرش نیست. تا کنون هیچکس نتوانسته اقتدار خود را با عوامفریبی حفظ کند.”
گام مثبت دیگر ایران به سوی آمریکا، تصمیم بشردوستانه تهران برای اعطای روادید به مادران سه زندانی آمریکایی در تهران بود. آنها هفته گذشته از فرزندانشان دیدار کردند. خانواده آمریکایی ها و مقامات ایالات متحده می گویند این سه کوهنورد که در منطقه مرزی عراق سرگردان شده بودند، بیگناه هستند، اما وزیر اطلاعات ایران می گوید آنان جاسوس هستند و می توانند با چندین ایرانی زندانی در آمریکا مبادله شوند.
یک استاد علوم سیاسی ایران که اخیراً کشور را ترک کرده و نخواست نامش فاش شود، گفت: “به نظر می رسد در اعماق این رفتارها، حداقل در داخل نطام حاکم، این توافق وجود دارد که آنها باید برای حل و فصل معضل هسته ای تلاش کنند.”
وی گفت: “هنوز در میان بازیگران موجود اختلاف نظر وجود دارد. اما من فکر می کنم آیت الله خامنه ای آن را پذیرفته و رضایت خود را با برقراری روابط مجدد و یا تماس با آمریکا اعلام کرده است. با این حال، ممکن است بازی تغییر کند و نمی توان انتظار داشت این اتفاق بیفتد.”
فریده فرحی کارشناس مسائل ایران در دانشگاه هاوائی می گوید: “در میان چهره های حاکم، برای همگان روشن شده که دوره خطرناکی است و باید با دقت رفتار کرد.” وی گفت یکی از دیپلمات ارشد نزدیک به خامنه ای نوشته است “اکنون زمان بازی سیاسی با این موضوع نیست و چند ماه آینده با دوره ای از مذاکرات فشرده همراه خواهد بود.”
پیامد آن تنها به پاسخ واشنگتن بستگی ندارد بلکه به محاسبات اساسی ایران هم ربط خواهد داشت.
فرحی به نقل از منابع خود در تهران گفت: “به من گفته شده آقای احمدی نژاد نمی خواهد معضل هسته ای را حل کند بلکه می خواهد مشکل ایران و آمریکا را حل کند. خامنه ای عکس این موضع را دارد. او می خواهد مسأله هسته ای را حل کند و نمی خواهد کاری برای روابط ایران و ایالات متحده بشود”.
فرحی گفت: “این نگرانی آشکار وجود دارد که اگر شما روابط با آمریکا را بهبود ببخشید، نوعی از فشارها به میان خواهد آمد که در نهایت جمهوری اسلامی را تحت الشعاع قرار می دهد. نگرانی در اینجاست و این نگرانی از بسیاری جهات قابل توجیه به نظر می رسد.”
وی افزود نتیجه این است که دو موضع میانی “برای مسلط شدن در ایران در حال کشمکش و تقلا هستند.” یک موضع بر حساب شده بودن تحرکات ایران و رفع تهدید فوری تحریم ها، یا یک حمله نظامی، از سوی آمریکا و متحدانش نظیر اسرائیل، استوار است.
موضع دیگر نیز خواستار “موازنه” و نه “رفاقت” است و درصدد دست یافتن به یک “هدف استراتژیک بزرگتر شامل جلب رضایت آمریکا و تغییر فضای دشمنی به روابط معمولی است.”
یک روزنامه نگار ساکن تهران که نخواست نامش فاش شود گفت: “رهبران ایران فهمیده اند که نمی توانند جنگ را در دو جبهه پیش ببرند. آنها می دانند اگر صحنه بین المللی را با خود همراه کنند، از پس مسائل داخلی برخواهند آمد.”
اما نتیجه چیست؟ این روزنامه نگار می گوید: “آنها در واقع می خواهند پیوند با آمریکا را بهبود دهند و اگر نشد، حداقل مانع از بالا گرفتن تنش شوند. آنها باید در جبهه بین المللی آرامش برقرار کنند تا بتوانند در جبهه داخلی با آرامش بیشتری نبرد کنند.”
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 26 مه 2010
