مجلس سوگ فهیمـه راستـکار
هشتاد سال عشق ومبارزه
ابوالحسن تهامی
بعدازظهر دوشنبه ششم آذر تالار یاس هتل استقلال (هیلتون) پذیرای جمعیت بسیاری از برگزیدگان هنر تئاتر و سینما و فکر و فرهنگ بود برای شرکت در یکی از به یاد ماندنی ترین یاد بودها؛ در سوگ از دست رفتن فهیمه راستکار هنرمند خدمتگزار تئاتر و سینمای ایران .
در آغاز این مراسم ایرج پارسی نژاد استاد دانشگاه و از دوستان و دوستداران هنرمند درگذشته دربارۀ خصلت های انسانی فهیمه راستکار یادآور شد که این هنرمند گذشته از برخورداری از هنر والا، انسانی بود آزاده و هوادار آزادی و فضایل انسانی . از این رو بود که در نظام سیاسی پیشین و نظام کنونی همواره از زندانیان سیاسی دیدار می کرد، برای آنها کتاب می برد و آرزوی آزادی آنها را داشت .
فهیمه راستکار یک ایرانی با فرهنگ بود . نگران آیندۀ ایران و مردم ایران بود . با خلقِ پر شکایت گریان همدردی داشت و در سازمان توسعۀ فرهنگی و گروه های غیرانتفاعی دیگر برای رشد فرهنگ عمومی مردم و رساندن کتاب به دست کودکان و نوجوانان محروم ایرانی می کوشید .
فهیمه این خصلت انسانی و ایرانی خود را مرهون تربیت مادر بزرگ خود می دانست که شرف و شعور انسانی داشت و نوعدوستی را از روزگار نوجوانی در او پرورده بود و دختر نوجوان را شب های شنبه به خانۀ کلیمیان محله می فرستاد تا چراغ های خانه های آنها را روشن کند .
حاصل هشتاد سال خدمتگزاری انسانی، انبوه سوگوارانی بود که در مراسم تشییع او نه تنها از جماعت هنرمندان تئاتر و سینما و نویسندگان و شاعران و استادان دانشگاه که بسیاری از مردم عادی دوستدار هنر نیز شرکت جستند . کارنامه ای سرشار از کوشش و بخشش و درستی و راستی و مردم دوستی نام نیکی از او به یادگار گذاشت که درخور نامش « فهیمه راستکار » بود .
در پی پارسی نژاد ، علی نصیریان ، از پیشروان هنر تئاتر و سینمای ایران چند کلمه ای از سرِ درد دل گفت . او یادآور شد که با رفتن فهیمه از جمع اندک بازیگران پیشرو پیشین ایران تنی دیگر نیز کاسته شد . نصیریان گفت فهیمه راستکار از زنان مترقی و آزاده ای بود که در سال های پیش از انقلاب عاشقانه به کار هنر تئاتر و سینما روی آوردند . آنها موجب پیدایش جریانی هنری و فکری در جامعۀ ایران شدند که در بیداری جوانان نیز بی اثر نبود . این جریان البته از حمایت کانون ها و سازمان ها و نهادهای گوناگون وابسته به دولت و مردم محروم نبود . شور بختانه در سی سالۀ اخیر نه تنها از آن حمایت ها خبری نیست که موانع بسیار موجب دلسردی و بازدارندگی هنرمندان شده است . هر چند که هنوز جوانانی پیدا می شوند که از سرِ عشق و دلبستگی به این هنرها روی می آورند ، اما آنها هم پس از گذراندن تجربه ای دشوار ادامۀ کار را رها می کنند و در پی کار دیگری می روند .
نصیریان یادآور شد که شصت سال پیش او ،همراه با فهیمه راستکار و بیژن مفید و عباس جوانمرد و صدرالدین الهی و پرویز بهرام و تنی چند از جوانان علاقه مند دیگر در هنرستان هنر پیشگی به سرپرستی و استادی دکتر نامدار هنر تئاتر را آموختند و در پی آن در گروه های مستقلی مانند گروه شاهین سرکیسیان و گروه هنر ملی و یا نهادهای وابسته به دولت مانند دانشکدۀ هنرهای دراماتیک و ادارۀ تئاتر و کارگاه نمایش کار خود را ادامه دادند . نصیریان تأکید کرد : ما با حضور و کار در همۀ این گروه ها و کانون ها از تائید و تشویق برخوردار بودیم. چنین بود که کار پیش می رفت و کیفیت کار ما بهتر می شد . ناگفته نماند که سفر استادانی بزرگ و کارآزموده مانند پرفسور دیوید سن و پرفسور کویین بی از امریکا و پیتر بروک کارگردان بزرگ سینما و تئاتر از انگلیس و آموزش های آنها کار ما را بهتر کرد . اما حالا دیگر در این سی سال نسل ما منقرض شده … به نظر می رسد که مسئولان مملکت ما را دوست ندارند و به کار ما معتقد نیستند . نه تنها به ما کمکی
نمی کنند بلکه تا آن جا که بتوانند از مانع تراشی و کار شکنی مضایقه ای ندارند . نتیجه اینکه هنر تئاتر و سینما امروز در این جا چنین خوار و ذلیل شده … . در چنین اوضاع و احوالی طبیعی است که وقتی ما هنرمندی نازنین از دوستان و همکاران عهد جوانی خود را، مثل فهیمه ، از دست می دهیم سخت جای او را خالی می کنیم و بر گذشتۀ کار خود حسرت می خوریم.
در پی درد دل های صمیمانه و موثر علی نصیریان ،پرویز بهرام هنرمندی دیگر از بازیگران پیشرو تئاتر از همکاری خود با فهیمه راستکار در نمایشنامۀ « سیر دراز روز در شب » اثر یوجین اونیل به کارگردانی پرفسور کویین بی یاد کرد و استعداد درخشان همکار خود را در کار دوبلاژ فیلم ستود .
منوچهر اسماعیلی یکی دیگر از گویندگان و مدیران پیش کسوت دوبلاژ فیلم، فهیمه راستکار را « مادر دوبلاژ فیلم در ایران » خواند و از خاموشی آن صدای دلنشین یاد کرد . اسماعیلی گفت : فهیمه راستکار کار خود را در ایتالیا با دوبلۀ فیلم های باارزش ایتالیایی در موسسه « دو تا فیلم » رُم با همکاری مرتضی حنانه و نصرت کریمی و حسین سرشارآغاز کرد و در ایران با برخورداری از دانش و فرهنگ عمیق در هنر تئاتر و سینما و درک درست از فیلم های گوناگون جهانی بهترین و درست ترین روایت ها را از صدای اصلی بازیگران سینما به دست داد .
سخنران دیگر داود رشیدی بازیگر و کارگردان نام آور تئاتر و سینما بود . او یادآور شد فهیمه راستکار بیشترین همکاری را در تئاتر با او داشته است . او هنرمندی بود که با فکر و فرهنگ و شم و شعور عمیق می توانست به نقش ها جان ببخشد و شخصیت های تئاتر جهانی را به صورتی طبیعی و موثر عرضه کند .
پرویز پورحسینی بازیگر هنرمند تئاتر و سینما نیز از تیزهوشی و ظرافت و فهم فهیمه در نقش های گوناگون یاد کرد و خصلت های انسانی او را نیز ناگفته نگذاشت .
پری زنگنه هنرمند موسیقی ایران نیز از جملۀ ستایشگران فهیمه در این مراسم بود که گذشته از هنر دوست از دست رفتۀ خود از او به عنوان یک زن متجدد و خوش فکر و مردم دوست ایرانی یاد کرد و سهم او را در تألیف « کتاب مستطاب آشپزی » با همکاری همسر فرزانه اش نجف دریابندری ستود .
من نیز از دانش و تسلط و توانایی فهیمه بر کار سینما و استعداد درخشان او در درک درست صدا و شناخت زیر و بم لحن و کلام بازیگران و آشنایی اش با زبان و ادبیات و هنر ایتالیا گفتم و یادآور شدم که در میان همکاران ما فهیمه راستکار شخصیتی ممتاز و بافضیلت بود .
سیمین بهبهانی شاعر بزرگ زمانه نیز که در این مجلس حضور یافته بود در گفتار کوتاه خود گفت که آنچه او را به رغم حالت ضعف و بیماری به این جا کشانده ادای احترام به زنی است که طی شصت سال هنر خود را در خدمت مردم ایران گذاشت و در بیداری و هشیاری ایشان به جان کوشید .
آخرین سخنران مجلس یادبود فهیمه راستکار ، محمود دولت آبادی نویسندۀ معتبر و نام آور بود که از همکاری خود با فهیمه در کار تئاتر و آموختن درس هایی از او یاد کرد . دولت آبادی گفت که بسیار دوست می داشت که در روزهای خاموشی و فراموشی این بانوی بزرگوار به دیدارش برود ، اما طاقت آن را نداشت که این هنرمند والا را افتاده ببیند . امید داشت که از او پس از بهبودی همچنان افراشته و سرفراز و امیدوار دیدار کند ، اما دریغا که این فرصت دست نداد .
پایان بخش این مجلس یادبود آواز صدیق تعریف از استادان موسیقی ایرانی بود که به یاد هنرمند زنده یاد ترانه ای از عارف شاعر آزادی را با آواز خوش خواند .
مجلس یادبود فهیمه راستکار یکی از به یادماندنی ترین گردهمایی ها در بزرگداشت هنر معاصر ایران بود .
