“کمیته پیگیری بازداشت‌های خودسرانه” در دعوتی از فعالان سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خواست تا روز جمعه هفدهم مهر ماه 1388 با حضور در منزل “محمد ملکی” از چهره های شناخته شده سیاسی که اینک در پی حوادث پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری در زندان به‌سر می‌برد، به ادامه بازداشت او اعتراض کرده و آزادی و انتقال دکتر ملکی را به بیمارستان با توجه به وضعیت جسمانی‌اش که پیش از بازداشت نیز تحت درمان بوده است، خواستار شوند.
بر این اساس جمعی از نمایندگان احزاب و نهادهای مدنی گوناگون در منزل دکتر محمد ملکی حاضر شدند تا با تجلیل از این شخصیت، همراهی خود را با همسر و فرزندان دکتر ملکی اعلام کنند. خانواده‌ای که همچون دیگر خانواده‌های زندانیان سیاسی و عقیدتی نقشی اساسی در پشتیبانی از زندانی به عنوان نیرو دهنده داشته است.
دکتر محمد ملکی متولد ۱۳۱۲ در سال ۱۳۴۰ در رشته بهداشت و صنایع غذایی فارغ التحصیل و به تدریس در دانشگاه تهران مشغول شد. دکتر ملکی از سال ۱۳۳۰ فعالیت‌های سیاسی‌اش را در سال‌های آخر دبیرستان آغاز کرد که این فعالیت در جنبش دانشجویی، نهضت مقاومت ملی و جبهه ملی اول نیز ادامه یافت. از همین رو دکتر ملکی در سال ۱۳۳۹ در ارتباط با ورود ریچارد نیکسون و فعالیت‌های دانشجویی‌اش بازداشت شد. او در جریان انقلاب سال 1357 رابط ایران و خارج از کشور در ارتباط با دانشجویان و دریافت پیام‌های آیت الله خمینی و تکثیر و توزیع آنها بود. تحصن‌های استادان دانشگاه‌ها و روحانیت در دانشگاه تهران با هماهنگی دکتر ملکی انجام شد و همچنین در کمیته استقبال از آیت الله خمینی عضویت فعال داشت. بعد از پیروزی انقلاب و با اصرار آیت الله طالقانی و حکم شورای انقلاب، مسئولیت ریاست دانشگاه تهران را قبول کرد. اما دوران ریاست دکتر ملکی دیری نپایید و او در تیرماه ۱۳۶۰ بازداشت و مدت ۵ سال را در شرایطی سخت گذراند. به‌گونه‌ای که قدسی میر معز، همسر دکتر ملکی خاطراتی را از فشارها بر همسرش و طاهر احمد زاده دیگر همبند دکتر ملکی در دهه 60به یاد می‌آورد. بازجویی‌های طولانی از ملکی در بیرون از زندان، دیگر خاطره‌ای است که قدسی میرمعز از آنها یاد می‌کند.
دکتر ملکی که بارها برای خروجش از ایران برای شرکت در سمینارها و جلسات تحقیقی در زمینه تخصصی و علمی خود در خارج از کشور با مشکل مواجه بوده است بار دیگر در اسفند ۱۳۷۹ در منزل محمد بسته نگار به همراه جمعی از فعالان ائتلاف نیروهای ملی- مذهبی توسط دادگاه انقلاب بازداشت و مدتی را در زندان به‌سر برد.
هاشم صباغیان، عضو شورای مرکزی نهضت آزادی ایران که او نیز در سال 1380همراه دکتر ملکی مدتی را در بازداشت به سر برده است با اشاره به سوابق مبارزاتی و فکری دکتر محمد ملکی که آن‌را درخشان ارزیابی کرد، گفت که دکتر ملکی مسیرهای سختی را پشت سر گذاشته است که این زندان را نیز با موفقیت خواهد گذراند.
دکتر ملکی که از او مقاله‌ها و کتاب های متعددی در رابطه با موضوع‌های علمی، فرهنگی و سیاسی به چاپ رسیده است به هنگام بازداشت دو جمله‌ای را خطاب به بازداشت کنندگانش بیان می‌کند که حاضران در این نشست برای نشان دادن میزان صلابت دکتر ملکی به آنها اشاره داشتند، “خوشحالم که پایان زندگی ام در تخت منزل نیست بلکه در دستگاه شماست” و اینکه ”امنیت شما چه گونه است که با خوابیدن من در رختخواب نیز به خطر می افتد”.
بر همین اساس محمد توسلی رییس دفتر سیاسی نهضت آزادی ایران از مقاومت و شجاعت اخلاقی دکتر ملکی سخن گفت. اعلام اینکه من در انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری شرکت نکرده‌ام از سوی دکتر ملکی با توجه به اتفاقاتی که در جامعه رخ داده بود، نکته‌ای بود که مهندس توسلی از آن به عنوان امری یاد کرد که نشان از شجاعت اخلاقی دکتر ملکی دارد، چرا که دکتر ملکی، ملاک های اخلاقی‌اش را حتی اگر به ضررش بود، فراموش نمی کرد.
توسلی بازداشت افرادی همچون دکتر ملکی را موجب شکسته شدن سمبل های مقاومت ندانست و گفت که جوان های ایران، پیام نسل ملکی را گرفته اند، پیامی که برای تحقق آن زمان نیاز است.
بر این اساس او گفت که تحقق تحول در جامعه زمان بر است و نیاز به صبوری و پیگیری دارد؛ اینطور نیست که مطالبات مردم یک شبه برآورده شود؛ آموزه ای قرآنی هم همین را نشان می دهد.
توسلی در تأیید این سخن همسر دکتر ملکی که “همه با هم یکی هستیم” به وجود اختلاف دیدگاه در روش‌های اجتماعی اشاره کرد و گفت: “یاد بگیریم به اعقادات همدیگر احترام بگذاریم. جامعه ای که نتواند همدیگر را تحمل کند هیچگاه نمی تواند زمینه های فرهنگی یک جامعه دموکراتیک را فراهم کند.” بر همین اساس او بر امر آموزش تأکید کرد. توسلی افزود: “آگاهی گام به گام بالا می رود، در این راستا باید فرهنگ گفت و گو را گسترش دهیم که این فرآیند زمینه‌ساز تحول فرهنگی در جامعه خواهد شد.”
او در ادامه با اشاره به لزوم احترام به کسانی که ارزش هایی را در زمان حال می آفریند بدون توجه به دیدگاه‌ها و یا عملکرد گذشته‌شان، گفت که این پیام را بدهیم که گذشته را فراموش نمی کنیم اما می گذریم برای اینکه همه باید در کنار هم باشیم تا جنبش موفق باشد.
محمد بسته نگار عضو شورای فعالان ملی- مذهبی نیز که در کنار نمایندگان احزاب و نهادهای مدنی مختلف از جمله سازمان ادوار تحکیم وحدت، دفتر تحکیم وحدت، کانون مدافعان حقوق بشر، جنبش مسلمانان مبارز، حزب ملت ایران، کمیته گزارشگران حقوق بشر و جامعه زنان انقلاب اسلامی در این نشست حاضر شده بود به ذکر خاطره‌ای از چگونگی انتصاب دکتر ملکی به ریاست دانشگاه تهران پس از پیروزی انقلاب پرداخت.
دوران سرپرستی دانشگاه تهران توسط دکتر ملکی تنها دوره‌ای بوده که دانشگاه به صورت شورایی متشکل از اساتید، دانشجویان و کارمندان اداره می‌شده است که این شوراها، رییس دانشکده و رییس دانشگاه را تعیین می‌کردند. دکتر ملکی پس از تشکیل این شوراها باردیگر به ریاست دانشگاه تهران انتخاب شد.
منش و روش دکتر محمد ملکی در دوران فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی‌اش به گونه‌ای است که قدسی میرمعز همسرَ دکتر ملکی در پایان این نشست خطاب به حاضران گفت: “هیچکس برای نجات ما نخواهد آمد جز خودمان. هرکس در بیرون منافع خودش را در نظر خواهد گرفت.”
