آمارهای اعتیاد همچنان سیر صعودی دارد و به ویژه افزایش معتادان زن، از سوی مسوولان تعبیر به بحران و هشدار شده است. از سوی دیگر وزیر کشور بخشی از مبارزه با مواد مخدر را به بسیج واگذار کرده است که موجب نگرانی کارشناسان شده است. آن ها به تجربیات ناگوار گذشته در زمینه برخورد غیرعلمی با اعتیاد و معتادان اشاره می کنند.
تصمیم های تازه حکومتی در مورد مبارزه با مواد مخدر بدون توجه به کم بودن احتمال موفقیت در آن ها، نشان دهنده این که مشکل چندان عمده شده است که ستاد مبارزه با مواد مخدر را واداشته که دست به دامان بسیج و مداحان شود.
واگذاری مسوولیت به بسیج در ۵ شهر
“اجتماعی کردن مبارزه با مواد مخدر” محور دلایلی بود که عبدالرضا رحمانی فضلی برای واگذاری مبارزه با مواد مخدر به بسیج در پنج شهر کشور، عنوان کرد. او بسیج را “گسترده‌ترین و فعال‌ترین شبکه اجتماعی” نامید و اعلام کرده که مبارزه با مواد مخدر در پنج شهر کشور به صورت “پایلوت” به بسیج واگذار شده اما اسامی این شهرها را اعلام نکرد. به گفته رحمانی فضلی، این مراکز استان، جزو پرشیوع‌ترین استان‌ها از نظر مصرف مواد مخدر هستند.
سردار محمد رضا نقدی، رئیس سازمان بسیج مستضعفین هم حل موضوع مواد مخدر را “جدی‌تر از کار و فعالیت دستگاههای اداری” دانسته و “جنبه‌های فرهنگی و پیشگیرانه” را محور کار این سازمان معرفی کرده است.
در پی این تصمیم، روزنامه شرق به سراغ معاون کاهش تقاضای ستاد مبارزه با مواد مخدر رفت و از او پرسید آیا ورود بسیج به حوزه مبارزه با موادمخدر نشان‌دهنده این است که دستگاههای متولی از جمله بهزیستی یا وزارت بهداشت و حتی ستاد نتوانستند به وظایف خود به خوبی عمل کنند؟ بابک دین‌پرست پاسخ می‌دهد: “ خیر اصلا اینطور نیست. هجمه‌ای که از این حوزه متوجه منافع ملی ما می‌شود و پیچیدگی آسیب‌های اجتماعی حوزه اعتیاد نشان می‌دهد یک جنگ تمام‌عیار در این عرصه وجود دارد. البته که بسیج نمی‌تواند جای بخش درمان اعتیاد را بگیرد اما قرار است در کمک به درمان و شناسایی معتادان با توجه به حضور بسیج در همه ارگان‌ها و ظرفیت‌هایش اقدام کند.”
او به سابقه همکاری با بسیج در مبارزه با روان‌گردان‌ها در شهرستان‌های قائم‌شهر مازندران، فلاورجان اصفهان، ملایر همدان، هرسین کرمانشاه و قدس تهران اشاره کرده و عنوان می‌کند که شناسایی و پاکسازی مناطق آلوده، شناسایی مراکز غیرمجاز درمان و فرآیند ترغیب معتادان برای مراجعه به مراکز درمان از جمله اقدامات موثر بسیج بود.
هشدارهای مکرر درباره افزایش مصرف در میان زنان
مشاور دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در امور زنان و خانواده ضمن اشاره به آمار ۹.۳ درصدی اعتیاد زنان، بالابودن جرائم مرتبط با مواد مخدر در میان زنان و پایین آمدن سن مصرف مواد مخدر تا ۱۵ سالگی اشاره کرده و گفته است: “بیشترین زنان معتاد در رده سنی ۲۰ تا ۳۶ هستند که بیشتر گرایش آنها به استفاده از مواد مخدر تریاک، شیشه، الکل و کراک افغانی است.”
به گفته زهرا بنیانیان، از ۷ هزار و ۳۷۷ زن زندانی در کشور ۶۰ درصد آنها به دلایل مرتبط با جرایم اعتیاد و مواد مخدر به زندان راه پیدا کردند که بیشتر آنها خود از این مواد مخدر استفاده می کردند.
در چند سال اخیر همواره از افزایش آمار زنان معتاد به مواد مخدر سخن گفته شده، اما دلیل این رشد فزاینده چیست؟ لیلا ارشد، مددکار اجتماعی که سال‌ها در مراکز حمایتی از زنان معتاد فعالیت داشته و مدیرعامل نخستین مرکز گذری کاهش آسیب اعتیاد زنان هم هست، پیش از این به “روز” گفته بود: “مسائل زیادی می‌تواند عامل این باشد که زنان هم مثل مردان اعتیاد پیدا کنند. اما برنامه‌های حمایتی از زنان خیلی محدود تر از مردان است.”
این مددکار اجتماعی با انتقاد از تبعیضی که بین زنان و مردان معتاد گذاشته می‌شود اضافه کرده بود: “اقدمات درمانی اعتیاد برای زنان هم‌پای مردان پیشرفت نکرده. هنوز مساله اعتیاد زن، تابویی است که سدی برای راه درمان اعتیاد زن محسوب می‌شود و شرم آنها و ترس از خانواده‌ها، مانع مراجعه زنان به مراکز ترک اعتیاد است.”
از سوی دیگر به دلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی موجود در کشور، اعتیاد زنان تابو محسوب می‌شود و جامعه آن را بسیار ناپسندتر و غیر قابل قبول‌تر از اعتیاد مردان می‌داند، به این علت زنان به همین مراکز محدودی که وجود دارد هم کمتر مراجعه می‌کنند و کمتر حمایت می‌گیرند
معتادان و شرایط ناگوار ترک
دی ماه امسال، گزارش روزنامه شرق از کمپ ترک اعتیاد شفق در تهران، پرده از وقایع تکان‌دهنده‌ای برداشت. در این گزارش از ضرب و شتم شدید معتادان، نگهداری در محیط غیربهداشتی، گرسنگی دادن‌های شدید و انواع و اقسام توهین‌ها روایت شه بود که نشان از حضور افراد غیرکارشناس و ناوارد به مسائل معتادان و حوزه ترک اعتیاد داشت. پیش از این هم بارها رسانه‌های مختلف از برخوردهای نامناسب ماموران شهرداری و نیروی انتظامی در برخورد با معتادان و یا طرح‌های شتاب‌زده جمع‌آوری آنها خبر داده بودند. حالا ورود یک سازمان شبه نظامی به این موضوع، نگرانی‌ها را دوچندان کرده است.
اما از سوی دیگر گویا افزایش قابل توجه شمار معتادان، مسوولان را به صرافت اقدامات ضربتی و گسترده‌تر انداخته است.
کمتر از یک ماه پیش، وزیر کشور دو برابر و نیم شدن تعداد زنان معتاد در یک سال و نیم اخیر را “زنگ خطر جدی” دانست، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده هم خبر داد که ۶۲ درصد زنان معتاد، متاهلند و اختلافات خانوادگی یکی از دلایل اعتیاد در زنان است.
آخرین آمارها از معتادان ایران حاکی است که بیش از نیمی از معتادان کشور زیر ۳۴ سال سن دارند. مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر روز جمعه، اول آذرماه با اعلام این آمار درباره آخرین وضعیت مصرف مواد مخدر در جامعه ایران گفت: “بر اساس طرح شیوع‌شناسی ملی مشخص شد که نرخ شیوع اعتیاد در ایران بیش از ۶۵درصد با آمار تقریبی یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر معتاد است.” حمید صرامی با اشاره به اینکه مقوله موادمخدر دغدغه‌ای برای بیش از ۹۲ درصد مردم ایران شده است، عنوان کرد: “امروز در حوزه جرایم به عنوان عامل اصلی جرایم شناخته می‌شود و ۲۵ درصد از قتل‌های عمد با این موضوع ارتباط دارند.”
او همچنین اعلام کرد که “بیش از ۱۰ میلیون نفر از همسران و فرزندان آن یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر معتاد کشور، دغدغه روزمره اعتیاد را دارند و هر لحظه ممکن است یک همسر شیشه‌ای، فرزند یا همسر خود را به قتل برساند.” صرامی در حالی آمار معتادان کشور را یک میلیون و ۳۲۵هزارنفر اعلام می‌کند که پیش‌تر اعلام شده بود تعداد معتادان ایران که مصرف روزانه و دائمی مواد مخدر دارند، بیش از دو میلیون نفر است. بسیاری از کارشناسان اما معتقدند آمارهای اعلامی دور از واقعیت است و بر اساس بررسی‌های میدانی و پژوهشی، شمار معتادان ایران بسیار بیشتر از آمارهای رسمی است.
