آرش سیگارچی
هفته نامه “صبح صادق” نشریه داخلی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در شماره اخیر خود و در قالب مصاحبه ای با عنوان ”ساماندهی سایت های اینترنتی از حرف تا عمل” به آسیب شناسی این موضوع “با قرائت”خود پرداخته است. این نشریه همانطور که در مقدمه مطلب آورده، انتظار داشته “با ابلاغ مصوبه مربوط به آیین نامه ساماندهی سایت های اینترنتی”، ”فصل جدیدی در اینترنت ایران” آغاز شود، که عملا “این مهم” صورت نگرفته است.
صبح صادق در این مصاحبه نظر یکی از کارشناسان آی تی را جویا شده است و به نقل از “ابوذر منتظر القائم”، در مورد ”اقدامات انجام شده برای نظارت برسایت های اینترنتی” آورده است: ”دولت نهم، در جمهوری اسلامی ایران، اولین گام برای تدوین یک سیاست حمایتی روشن برای بخشی از پایگاههای اینترنتی متاثر از سیاستهای ملی یعنی پایگاههای اینترنتی ایران را در سال 84 برداشته و آیین نامه ساماندهی پایگاههای اینترنتی ایرانی را تصویب و به اجراء گذاشت.”
در سالهای اخیر جمهوری اسلامی تلاش زیادی کرده تا استفاده از اینترنت را تحت کنترل خود درییاورد؛ در همین راستا خبرگزاری ایسنا دوسال پیش گزارش داد در ایران بهره برداری از یک مرکز فیلترینگ اینترنت آغاز شده است که قابلیت شناسایی کاربران و ذخیره تمام اطلاعات آنها را دارد.
متعاقب آن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و قوه قضاییه با تدوین طرح ساماندهی پایگاههای اینترنتی، عملا کاربران اینترنتی را با محدودیت هایی مواجه کردند. با این حال این کارشناس در گفت و گو با صبح صادق نه تنها “طرح ساماندهی پایگاههای اینترنتی” را محدود کننده نمی داند بلکه آن را به نفع امنیت کاربران اینترنت می داند و می گوید: ”طرح ساماندهی پایگاههای اینترنتی بر خلاف تبلیغات صورت گرفته از سوی رقبای سیاسی دولت نهم، علاوه بر آنکه اختیارات جدیدی برای حاکمیت در برخورد با پایگاههای اینترنتی ایجاد نمی نماید، حاشیه امن تعریف شده ای برای پایگاههای اینترنتی ثبت شده فراهم آورده و باعث می گردد تا روال برخورد با یک سایت اینترنتی ثبت شده با روال برخورد با یک سایت اینترنتی با هویت مالک و مسئول نامشخص بسیار متفاوت گردد و روش تعامل با یک پایگاه اینترنتی، از محدود شدن در تک گزینهء فیلترینگ، در گزینه های متعددی تبلور پیدا کند که از جمله آنها می توان به ارائه تذکرات و بررسی تخلفات در کمیته مشخص و تصمیم گیری در خصوص نحوه تعامل با آن اشاره نمود.”
اینترنت ایرانی
بر اساس جدیدترین آمار منتشر شده تعداد کاربران اینترنت در ایران تا پایان فروردین ماه سال جاری به ۱۱ میلیون و ۲۶۰ هزار نفر رسید. این در حالی است که بر اساس آمار شرکت فناوری اطلاعات در تیرماه سال گذشته، این میزان ۷ میلیون و ۳۵۰ هزار کاربر بود. به دلیل همین افزایش تعداد کاربر است که دولت احمدی نژاد در ماههای اخیر کوشیده با طرح های مختلف با جریان آزاد اینترنت مقابله کند، هر چند با مقاومت کاربران اینترنتی مواجه شده است.
همزمان با محدود کردن سرعت اینترنت از سوی دولت ایران، بنابر اعلام خبرگزاری جمهوری اسلامی، برای اولین بار در ایران دادگاه ویژه ای برای رسیدگی به اختلافات مربوط به اینترنت تاسیس شد. معاون رییس کل دادگستری استان تهران در این مورد گفته بود هدف از تشکیل این مجتمع قضایی (مجتمع ویژه ICT) “کاهش مراجعه به دستگاه قضایی” است و دایره فعالیت آن را “حوزه های تخصصی اینترنتی” است.
تاسیس این شعبه ویژه در حالی صورت می گیرد که دولت محدودیت تازه ای بر سرعت اینترنت وضع کرده که بر اساس آن شرکت های خدمات اینترنتی از ارایه اینترنت پرسرعت (بالاتر از 128 کیلوبیت بر ثانیه) به کاربران منع شده اند.علل این اقدام که از سوی وزارت ارتباطات ایران به شرکت های ارایه دهنده اینترنت پرسرعت ابلاغ شده روشن نیست، اما برخی ناظران این سیاست را “همسو با اقدام های قبلی دولت محمود احمدی نژاد در محدود کردن رسانه ها” می دانند. قوه قضاییه جمهوری اسلامی و دادستانی تهران نیز پیش از این مرجع دیگری تحت عنوان “دفتر اینترنت قوه قضاییه” رابرای کنترل محتوای اینترنتی معرفی کرده بودند.
ساماندهی اینترنت
دی ماه سال پیش وزارت فرهنگ و ارشاد ایران به همه دارندگان سایت ها و وبلاگ ها دو ماه فرصت داد تا با مراجعه به سایت “ساماندهی پایگاه های اینترنتی ایرانی” سایت و وبلاگ خود را ثبت کنند و گرنه مسدود خواهند شد. طرح ساماندهی سایت های اینترنتی بر اساس آیین نامه ای صورت می گیرد که ۲۹ مرداد سال 1385 به تصویب دولت رسید و بر اساس این آیین نامه در صورتی که سایت ها و وبلاگ ها به ثبت نرسند، مسدود می شوند.
(متن کامل آیین‌نامه ساماندهی فعالیت سایت های اینترنتی ایرانی را اینجا بخوانید)
بر اساس این آیین نامه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئول مدیریت، ساماندهی و نظارت بر پایگاه های اطلاع رسانی اینترنتی است و از “فعالیت های مجاز و سالم در کشور” حمایت می کند. بر اساس این آیین نامه همچنین این وزارتخانه موظف است علاوه بر “هدایت و حمایت فعالیت های اینترنتی مجاز” با فعالیت های غیر مجاز برخورد کرده و از طریق کمیته تعیین مصادیق پایگاه های غیر مجاز اینترنتی نسبت به مسدود کردن سایت ها و وبلاگ ها اقدام کند. کمیته تعیین مصادیق پایگاه های غیر مجاز اینترنتی پنج سال پیش از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شده و در آن وزیران فرهنگ و ارشاد اسلامی، اطلاعات، ارتباطات و فناوری اطلاعات و دادگستری حضور دارند.
تحلیلگران این اقدام را “اعمال محدویت های بیشتری” می دانند که از چند سال پیش آغاز شده و در دولت محمود احمدی نژاد شتاب گرفته است. “مسدود کردن سایت های اینترنتی و برخورد با مدیران و نویسندگان سایت ها و وبلاگ ها و زندانی کردن وبلاگ نویسان به اتهام انتشار مطالب خلاف قانون” از جمله مهم ترین محدودیت های اینترنتی در ایران بوده است.
هشدار دوباره
هر چند بیشتر سایت ها هشدار دیماه سال گذشته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را جدی نگرفته اند، اما در روزهای اخیر که صفار هرندی به سایت های اینترنتی در “مورد نحوه فعالیت در روزهای انتخابات” هشدار داد، “التیماتومی” نیز به سایت های تا کنون ثبت نشده داد. وی گفت: “سایت ها و پایگاه های اینترنتی در ایام انتخابات، خودشان نظارت کافی بر فعالیت های خود داشته باشند، در غیر این صورت، اقدام های لازم در مورد آنها انجام می شود. اگر این سایت ها به ثبت رسیده باشند و «تخلف» کنند، وزارت ارشاد به آنها تذکر می دهد، ولی سایت های ثبت نشده به کمیته رسیدگی کننده به تخلفات ارجاع داده می شوند. ”
در حقیقت این کمیته مسئول فیلتر سایت های اینترنتی است و تا کنون با حکم این کمیته، تعداد زیادی از سایت های اینترنتی در ایران مسدود شده اند. بسیاری از این سایت ها، اخباری را پوشش می دهند که مغایر با اخبار رسمی دولتی است. طیق ”آیین‌نامه ساماندهی سایت‌های اینترنتی در ایران”، سایت های اینترنتی باید رسما ثبت شوند “چرا که اگر این سایت ها خود را ثبت نکنند، از نظر وزارت ارشاد غیرقانونی به حساب خواهند آمد و در صورت تخلف، مسدود خواهند شد. ”
از سوی دیگر فعالان اینترنتی می گویند: “اگر هم اقدام به ثبت مشخصات مان کنیم، آن وقت باید هر لحظه انتظار داشته باشیم ماموران علاوه بر مسدود کردن سایت به آدرس مان بیایند و ما را دستگیر کنند.“
ایران، همچنان دشمن اینترنت
در آخرین روز از اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی سال جاری، سازمان “گزارشگران بدون مرز”، سازمان مدافع حقوق روزنامه نگاران، یک نقشه بزرگ جهان را نصب کرد که در آن ”۱۵ دشمن اینترنت” را بر روی یک نقشه بزرگ جهان مشخص کرده بود. این ۱۵ “دشمن”، کشورهایی هستند که سایت های خبری مستقل و متعلق به مخالفان خود را سانسور می کنند، برای خاموش کردن صداهای مخالف، استفاده از اینترنت را ردگیری و با تهدید، ارعاب و زندانی کردن کاربران اینترنت و وبلاگ نویسان منتقد، سخت ترین کنترل ها را بر روی اینترنت اعمال می کنند.
گزارشگران بدون مرز نام این ۱۵ کشور را به ترتیب حروف الفبا ]لاتین[ بلاروس، برمه، چین، کوبا، ایران، لیبی، مولداوی، نپال، کره شمالی، عربستان سعودی، سوریه، تونس، ترکمنستان، ازبکستان و ویتنام اعلام کرده است. دو ماه پیش هم گزارشگران بدون مرز در گزارش سالیانه خود از آزادی رسانه ها در جهان، ایران را از لحاظ برخورداری از آزادی بیان در مقام یکصد و شصت و چهارم در میان یکصد و شصت و هفت کشور جهان قرار داد.