محمد آفریده مدیرعامل سازمان گسترش سینمای مستند و تجربی، ازجمله معدود مدیران سینمایی است که در طول این سال ها نشان داده اعتلای سینمای مستند از مهمترین دغدغه های اوست. او هم چنین در زمره مدیرانی قرار می گیرد که سهم موثری در ورود نسل تازه سینماگران به این عرصه داشته است. خشنودیم که دغدغه هایش را با روز در میان گذاشته است….
گفتگو با محمد آفریده
ارگان ها مانعی برای شکوفایی استعدادها ؟!
افق های جدید مورد نظر گسترش سینمای مستند و تجربی در سال جاری چیست؟ این اهداف و افق ها چه تغییری با اهداف و برنامه های سال های پیش کرده است؟
افق های مرکز گسترش از چند یال پیش چندان تغییر نکرده است، شرایط و مقتضیات زمان است که تغییر می کند. اعتقاد من این است که ما امروز در شرایطی در جامعه جهانی قرار گرفتیم که باید از فانتوم سریع تر حرکت کنیم و سرعت حرکت ما باید از سرعت نور هم بیشتر باشد. ما خیلی فرصت نداریم و عقب افتادگی هایی داریم که ناچاریم جبران کنیم. زیاد اهل تعارف نیستم و فکر می کنم دوره ساعت ها حرف تکراری زدن گذشته است. مشکل اصلی و آنچه مرا آزار می دهد این است که سازمان ها و نهادهایی که برپایه و اساس یک انرژی زیاد بنا نهاده شده و انرژی و سرمایه زیادی نیز در دست دارند این روزها دچار افول شده و حتی بخشی از آنها خود به مانعی برای شکوفایی استعدادهای جامعه تبدیل شده اند. ما برای رسیدن افق هایی که در فرهنگ مان ریشه دارد و چیزی جز خوبی، وارستگی، ایثار و جامعه ای سرشار از عدالت نیست به همکاری همه ارگان های جامعه نیازمندیم.
درباره برنامه هایتان برای گسترش سینمای مستند ایران بگویید؟
از سال 80 با راه اندازی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی من بیست تا بیست و پنج جلسه با حضور دست اندرکاران سینمای مستند، صنوف مرتبط با این حوزه سینما و فیلمسازان مستقل برگزار کردم تا به یک شمای کلی از سینمای مستند ایران دست پیدا کنم؛ سینمای مستند به خاطر ذات محجوبش و حضور هنرمندان وارسته در این عرصه از متن سینما خارج و در حاشیه بود. من فکرکردم ابتدا باید این سینما را از حاشیه به متن بیاورم و جامعه را نسبت به سینمای مستند حساس کنم بنابراین با افزایش حجم تولید و تلاش برای انعکاس چشم اندازهای متعدد سینمای مستند در مطبوعات تلاش کردم سینمای مستند از حاشیه به متن بیاید. سینمای مستند سینمایی اصیل است و می تواند بسیاری از گره های جامعه را بازه کرده، مسائل و مشکلات جامعه را برطرف کند. احساس می کنم از این به بعد باید با مدیریت دقیق تر و جدی تر با انرژی موجود در سینما برخورد کنیم و فیلمسازان را هدایت کنیم تا با تعمق، طمانینه و دانش بیشتر، عشقی را که در وجودشان نسبت به سینما شعله می کشد با عقل و شعور بیشتری همراه کنند. هدایت فیلمسازان در این راه از برنامه های مهم امسال ما است، مستقل کردن حوزه مستند در جشنواره ها و برگزاری کارگاه های آموزشی نیز از تلاش ها و برنامه هایمان برای عملی شدن این برنامه هاست.
با چه برنامه و راهکارهایی سعی می کنید سرمایه گذاری در سینمای مستند درست و دقیق انجام شود و به اصطلاح از هدر رفتن سرمایه ممانعت به عمل آید؟
بودجه تولید در سینمای مستند ایران معادل ساخت 2 فیلم بلند سینمایی است، از سوی دیگر سینمای مستند می تواند به تمام جامعه نزدیک شده و باعث رشد و ارتقاء جامعه شود و به آن حیات ببخشد. سینمای مستند اساسا با سینمای داستانی تفاوت دارد و برخلاف آن سینما همیشه زنده است و تاریخ مصرف ندارد چرا که به بطن جامعه گره خورده است. سینمای مستند سینمایی ماندگار است و به قول یکی از استادان سینما ما اساسا فیلم مستند بد نداریم. همچنین سینمای مستند پشتوانه سینمای داستانی است و ما اگر می خواهیم سینمای داستانی آباد شود باید روی سینمای مستند حتی بیشتر از سینمای داستانی سرمایه گذاری کنیم.
درباره سینمای مستند امروز ایران و جایگاه آن در مقایسه با مستند روز جهان بگویید؟
سینمای مستند جهان بسیار تغییر کرده است، ریتم و ساختار این بخش از سینما با شرایط و شکل تازه ای در دنیا بروز کرده است البته مستند سازان ایرانی انرژی و ویژگی های لازم برای رسیدن به سطحی هم تراز با سینمای مستند جهان را دارند. نسل جوان کشورمان درحال ایجاد یک زبان تازه در سینمای مستند ایران است. مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در این میان با توجه ویژه به آموزش روش های نوین مستند سازی، ترجمه کتاب های روز سینمای مستند، راه اندازی کانون فیلم، ایجاد بانک فیلم مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و کتابخانه تخصصی سینمای مستند سعی در هدایت و شکوفا کردن این استعداد های جوان را دارد. البته در سینما نمی شود با موعظه فیلمسازان را به تفکر و تحقیق وا داشت بلکه باید با فراهم کردن شرایط ساخت چند فیلم امکان خاموش شدن ولع تولید در فیلمسازان را نیز فراهم کرد. حوزه سینما حوزه پیچیده ای است و مدیران این عرصه با یک جامعه و دریای بیکران خلاقیت روبرو است مدیریت فرهنگی روش متفاوتی دارد و یک مدیر باید بستر و فضا را برای رشد در حوزه خود آماده کند، نخبه ها خود شناخته خواهند شد و فیلم های بی نظیر تولید خواهند کرد؛ در7 یا 8 سال اخیر در سینمای مستند کشور ما شاهکارهایی ساخته شده است، اما ما آنها را درک نمی کنیم، باید یک یا دو دهه بگذرد تا متوجه شویم این مستند ها از فیلم های مطرح تاریخ سینمای ایران هستند و در تاریخ سینمای ما ماندگار خواهند شد.