بنیامین ناتنیاهو، نخست وزیر اسرائیل، توافق هسته ای بین ایران و شش قدرت جهان انتقاد می کرد و آن را “ یک اشتباه تاریخی” می نامید. ناتنیاهو بعد از اینکه ایران و غرب به توافق هسته ای دست پیدا کردند، دیگر مخالف خوانی نکرد و ساکت شد. اما هرچه از این توافق می گذرد، دائما این بحث را مطرح می کند که امنیت اسرائیل تنها در صورتی تامین می شود که ایران بکلی دست از برنامه های اتمی اش بردارد. در عین حال به نظر می رسد که رقابت بین دولت اوباما و طرفداران ناتنیاهو در کنگره بعد از سخنرانی ناتنیاهو در آیپک کاهش پیدا کرده است.
آنچه اسرائیل از آن واهمه دارد این است که گروه های مذاکره کنند منافع اسرائیل را در نظر نگیرند و این درحالی است که اسرائیل بحق از وجود ایران در خاورمیانه می ترسد. در مورد ناتنیاهو این انتقاد وجود دارد که او قصد دارد افکار بین المللی را علیه ایران دستکاری کند و این را نیز نباید فراموش کنید که 35 سال است که ایران و اسرائیل رابطه خصمانه دارند. با توجه به مساحت ایران با ۸۰ میلیون نفر جمعیت و تاثیر گسترده اش در منطقه، تصمیمات رهبران این کشور برای اسرائیل و امنیت آن مهم است.نگرانی اسرائیل را باید از این زاویه بررسی کرد.
یک واقعیت دیگر هم این است که دشمنی ایران و اسرائیل بطور دائمی ادامه دار نیست. در واقع مقامات دو کشور در چند ماه اخیر دست از مخالف خوانی برداشته اند و این ممکن است به نشانه ای از احتمال بهبود روابط دو کشور باشد. برخلاف آیت الله خمینی که در سال ۱۹۷۹ در ایران به قدرت رسید و امیدوار بود که نظرات تندورانه اش ایران را به قدرت جهان اسلام بدل کند، امروز “مقاومت” است که ایران را به انزوای بین المللی کشانده و شدید ترین تحریم ها را برای این کشور رقم زده است.پراگماتیست های ایرانی در زمان احمدی نژاد به این نتیجه رسیده بودند که تقابل با اسرائیل نه تنها یک سیاست شکست خورده است بلکه تمدن ایران بزرگ را در سطح بین المللی منفور کرده است.
بهار عرب نشان داد که اسلامگرایان عرب دلشان نمی خواهد که با وجود مخالف خوانی های احمدی نژاد علیه اسرائیل، ایران را بعنوان رهبر بپذیرند. درحالیکه حماس یک دهه است که از ایران کمک مالی و اسلحه می گیرد، با حمایت از مخالفان سنی دولت سوریه، به ایران پشت کرد.
رشد تندروی سنی ها در خاورمیانه و سوریه بطور خاص نه تنها یک تهدید استراتژیک برای شیعیان محسوب می شود، بلکه ایران را مجبور کرده است تا به جدایی طلبی در منطقه پاسخ بدهد. این پیشرفت ها با تندوری سنتی ایران در قبال اعضای سازمان ملل وضعیت بین المللی این کشور را بدتر کرده است. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران به مردم ایران وعده داده است که ایران را به عرصه جهانی بازخواهد گرداند.
رئیس جمهور روحانی و جناح طرفدارش از آن زمان تحرکات ظریفی در قبال اسرائیل نشان داد هاست.مثلا آیت الله هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور سابق ایران که استاد روحانی در عرصه سیاست است، اخیرا گفت: “ایران با اسرائیل جنگ ندارد.” ورای مخالفت ها، ایران در ماه ژانویه دست به یک اقدام از سر حسن نیت زد و در جریان کنفرانس انرژی سازمان ملل در ابوظبی، حمید چینتچیان، در جریان سخنرانی سیلوان شالوم، وزیر انرژی اسرائیل، سالن را ترک نکرد و تا آخر به این سخنرانی گوش کرد.این یک قدم کوچم اما مهم بود.
در عین حال، رئیس جمهور اسرائیل، شیمون پرز نیز درقبال ایران تغییر لحن داده است. او در ماه دسامبر ابراز تمایل کرد که با روحانی ملاقات کند. اگرچه نباید فراموش شود که ایران و اسرائیل از لحاظ استراتژیک برای یکدیگر تهدید محسوب می شوند، اما شیمون پرس گفت که این مذاکرات می تواند به سود اسرائیل باشد. وی گفت:« این پیشنهاد برای این است که دشمن را به دوست تبدیل کنیم. اگر تنها روحانی طرف ما بود، من با اطمینان این کار را می کردم اما بجز مردم ساختاری وجود دارد که من مطمئن نیستم از روحانی حمایت کند. ما باید منتظر اعتدال در این وضعیت بمانیم»
البته واضح است که روحانی به تنهایی نمی تواند تغییر سیاست در قبال اسرائیل را مهندسی کند. او تنها می تواند موضع گیری ایران را کمی اصلاح کند. همان کاری که محمد خاتمی، رئیس جمهور سابق انجام داد: او در دوران ریاست جمهوری اش به دقت زیاد قاب جدیدی برای مخالفت ایران با اسرائیل ترسیم کرد. برای اولین بار در ایران مطرح شد که هر تصمیمی که اسرائیل و فلسطین بگیرند، مورد پذیرش ایران است.
در حال حاضر روحانی می تواند راه میانه ای بین محافظه کاران در داخل و نیاز به از بین بردن تنش با اسرائیل برگزیند. هرچه باشد رهبر ایران، آیت الله خامنه ای، یک تصمیم استراتژیک گرفت و از مذاکرات اتمی حمایت کرد. درحالیکه مذاکرات در جریان است، نه اوباما و نه خامنه ای نمی توانند در قبال گروه های طرفدار اسرائیل که خواستار تحریم های بیشتر علیه ایران هستند، موضعگیری کنند.
همانطور که گفتیم، از آنجایی که اسرائیل دوستان زیادی در کنگره آمریکا دارد که به ایران بی اعتماد هستند، سازش ایران و اسرائیل باید صورت بگیرد تا دیپلماسی آمریکا در قبال ایران موفق شود.
روحانی می تواند از آخرین تصمیم ابتکار صلح اعراب در سال ۲۰۰۲ حمایت کند. بدین ترتیب، ایران نشان می دهد که اسرائیل را در آینده قبول خواهد کرد و این می تواند منجر به تغییر سیاست فوری در قبال این کشور شود. حمایت ایران ابتکار صلح اعراب به سود عربستان هم هست. حمایت ایران از صلح اعراب و اسرئیل تنش بین حزب الله و اسرائیل را نیز از بین می برد. این کار می تواند یک پیامد هم درداخل اسرائیل داشته باشد: ایران همانطور که احمدی نژاد گفته بود، در پی محو کردن اسرائیل از نقشه نیست.
در مقابل، اسرائیل باید اجازه بدهد که سیاست اتمی از طریق دیپلماتیک ادامه پیدا کند و این را به دوستانش در کنگره نیز گوشزد کند. اگر اسرائیل موفق به این کار نشود، قدرت تاثر گذاشتن در توافق نهایی را از دست می دهد. اوباما و خامنه ای نمی توانند از مواضع خود عقب نشینی کنند. ناتنیاهو می تواند این کار را بکند زیرا گتفگوی ایرن و آمریکا برای اسرائیل یک بازی بی نتیجه نیست.
هافینگتون پست، ۱۸ مارس