نازیلا فتحی و نیل مک فارکوهار
هاله اسفندیاری محقق ایرانی-آمریکایی که به اتهام برپایی “انقلاب مخملی” در جمهوری اسلامی بیش از 100 روز را در زندان اوین سپری کرد، سه شنبه به قید ضمانتی هنگفت آزاد شد. وی یکی از چهار تبعه ایرانی-آمریکایی است که دستگیری آنها موجب تنش میان تهران و واشنگتن شده است. از این چهار نفر دو زن به قید ضمانت آزاد شده اند و دو مرد همچنان در زندان بسر می برند.
هنوز مشخص نیست که هاله اسفندیاری، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز بین المللی محققان وودرو ویلسون در واشنگتن، اجازه خروج از کشور را دارد یا خیر. به گفته لی همیلتون مدیر کانون ویلسون، آزادی وی در حالی اتفاق می افتد که دو هفته قبل آیت الله علی خامنه ای در اقدامی کم نظیر به نامه مورخ 29 ژوئن در خصوص درخواست آزادی هاله اسفندیاری پاسخ داد.
همیلتون که اوایل سال جاری گفتگو با ایران را توصیه کرد، روز سه شنبه اعلام کرد که در نامه وی اشاره ای به تنش های میان ایران و آمریکا نشده است و در عوض درخواست وی در قالب مسائل انسان دوستانه و مذهبی عنوان شده است. این در حالی است که دولت بوش تمایل خود را برای برکناری روحانیون حاکم بر ایران پنهان نکرده است و در مقابل دولت ایران نیز با هر کسی که با غرب ارتباط دارد، بویژه دانشگاهیان، با ظن و بدگمانی برخورد کرده است.
همیلتون خاطر نشان کرده است، در پاسخ آیت الله خامنه ای به درخواست وی به بهبود وجهه آمریکا در منطقه اشاره شده و وی فعالیت هائی را که ذکری از آن نشده برای حل “مسأله” مورد اشاره ایت الله اتخاذ کرده است. با توجه به اینکه قوه قضاییه و سازمان های متعدد اطلاعاتی همگی اقدامات خود را به خامنه ای گزارش می کنند، ثابت شده که مداخله وی سودمند بوده است.
به گفته شائول بخاش همسر خانم اسفندیاری، مادر وی آپارتمان خود را بعنوان وثیقه آزادی دخترش که حدود 324 میلیون دلار عنوان شده، گرو گذاشته است. وی با حقوق بازنشستگی همسر مرحومش که کارمند بازنشسته دولت بوده زندگی می کند و این آپارتمان تنهایی دارائی اوست. در عین حال شیرین عبادی وکیل هاله اسفندیاری در تهران گفته است، معلوم نیست که خانم اسفندیاری بتواند از ایران خارج شود. وی اظهار داشته است: “این موضوع به قاضی بستگی دارد. او بی گناه بوده و به مدت سه ماه در سلول انفرادی نگه داشته شده است.” به گزارش خبرگزاری ایسنا، کیان تاجبخش برنامه ریز مسائل شهری در یک نهاد غیردولتی نیز احتمالا ً ظرف چند روز آینده به قید ضمانت آزاد خواهد شد.
به گفته کریم سجادپور تحلیل گر مسائل ایران در مؤسسه صلح بین المللی کارنگی، آزادی به قید ضمانت در موارد مهم، بسیار رایج تر از گذشته شده است. بعنوان مثال، به یک شخصیت دانشگاهی و تبعه ایرانی- کانادایی که سال گذشته به قید ضمانت هنگفتی آزاد شد، اجازه خروج از کشور داده شد، اما از آنجا که سند منزل او و مادرش بعنوان وثیقه گرو نگهداشته شده است، وی نمی تواند در مورد شرایط حبس خود صحبت کند.
عباس میلانی مدیر برنامه مطالعات ایران در دانشگاه استنفورد می گوید: “گاهی اوقات ( آزادی ) آنها صرفا ً به این خاطر است که نگه داشتن آنها در زندان به لحاظ سیاسی بسیار گران تمام می شود. گاهی اوقات هم آنها کارشان با یک فرد تمام می شود، اما نمی خواهند که کاملا ً از کنترلشان خارج شود.”
آقای میلانی می گوید، رژیم ایران با زندانی کردن خانم اسفندیاری و سایرین موفق شده است طبقه روشنفکران را مرعوب کند. بیشتر آنها که اعضای خانواده شان در ایران زندگی می کنند، تمایلی به شرکت در هیچ نوع کنفرانس در خارج از ایران ندارند. به گفته عباس میلانی، تأثیر کلی این برخورد رژیم ایران این بوده که باعث کم رنگ تر شدن حمایت آمریکا از هرگونه براندازی نرم در داخل کشور شده است. کارشناسان ایرانی که در آمریکا مصاحبه شده اند، معتقدند بازداشت و تهدید روشنفکران، هنرمندان و فیلمسازان برجسته و نیز ممنوعیت خروج آنها از کشور بسیار گسترده تر از آنچه که گزارش شده، اتفاق افتاده است.
منبع: نیویورک تایمز، 22 اوت