هنر روز، در بخش کتاب می کوشد کتاب ها و نشریاتی را که در حوزه اندیشه و هنر مباحث نظری را منعکس می کنند یا در مسائل اجتماعی و سیاسی مباحثی درخور دارند، به خوانندگان خود معرفی کند. ارجحیت با کتاب های روز خواهد بود، ولی این امر به معنای غفلت از آثارمنتشر شده در گذشته دور یا نزدیک نیست. کتاب های منتشره از پدیدآورندگان ایرانی به زبان های دیگر یا ترجمه شده به این زیان ها هم در کتاب روزجای ویژه ای خواهند داشت. ناشران و پدید آورندگان آثار می توانند برای معرفی یک نسخه کتاب به نشانی زیر بفرستند.
P.O.Box 94000 creteil cedex
France10014
امیرانی در آیینه «خواندنیها»
نویسنده: زبیده جهانگیری
904 ص، تهران: انتشارات نگارستان کتاب، 1386، چاپ اول
مجله «خواندنیها» که به مدیریت «علی اصغر امیرانی»، در فاصله سال های 1318 تا 1357 خورشیدی، یعنی حدود سی و نه سال منتشر می شد، از مشهورترین مجلات ایران در دوره پهلوی به شمار می آمد. در این مدت، گروهی از برجسته ترین نویسندگان، شاعران و پژوهشگران ایران، هم چون «سید محمد علی جمالزاده»، «جلال الدین همایی»، «حبیب یغمایی»، «پرویز ناتل خانلری»، «ابراهیم باستانی پاریزی»، «ذبیح الله منصوری»، «خسروشاهانی» و… با این مجله همکاری می کردند. «خواندنیها» آیینه تمام نمایی است که بسیاری از حوادث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران در فاصله سال های 1320 تا 1357 در آن منعکس شده است. کتاب حاضر که به وسیله آخرین بازمانده هئیت تحریه این مجله نوشته شده، چکیده حدود هزار شماره آن است که در مدت 39 سال منتشر شد. این چکیده در حقیقت گزارشی است از تاریخ و فراز و نشیب مجله «خواندنیها» و نقش و فعالیت «علی اصغر امیرانی» به عنوان مدیر و هدایت کننده این نشریه.
شبیه و آینه: مجموعه عکس های تعزیه ایران در دوره قاجار
به کوشش: علیرضا قاسم خان
ترجمه فارسی به انگلیسی: اکسانا بهشتی، ماریتا هاشم زاده
228 ص، تهران: انتشارات روزنه، 1385، چاپ اول
این کتاب که با همکاری «سازمان میراث فرهنگی» و «کاخ- موزه گستان» تهیه شده، مجموعه از تصاویر تعزیه، تعزیه خوانی و تکیه ها در دوره قاجار است. این تصاویر که در کاخ گلستان نگهداری می شوند، جلوه هایی از یکی از مهم ترین مراسم مذهبی ایرانیان را در روزگاری نه چندان دور، به نمایش می گذارند. بسیاری از عکس های این مجموعه برای نخستین بار منتشر می شوند و اطلاعات ارزشمندی در اختیار مردم شناسان، جامعه شناسان، اهل تئاتر و سینماگران ایران قرار می دهد.
در پرتو مشروطه خواهی: بررسی و متن اصلی کتاب «لئالی المربوطه فی وجوب المشروطه»
به کوشش: اسماعیل روحانی، محسن هجری، حسین آبادیان
145 ص، تهران: انتشارات صمدیه، 1386، چاپ اول
این کتاب شامل متن اصلی رساله ارزشمند «لئالی المربوطه فی الوجوب المشروطه»، اثر «شیخ اسماعیل محلاتی»، همراه با بررسی و نقد این رساله است. «لئالی المربوطه فی الوجوب المشروطه»، نخستین رساله ای است که از سوی علما در باب مشروطیت منتشر شد. نویسنده رساله، از علما و روحانیون برجسته اواخر دوره قاجار و عصر مشروطه است. او در سال 1327 ه. ق به عنوان یکی از پنج مجتهدی که بنا بر متمم قانون اساسی مشروطه باید در مجلس منصوب می شدند، در نظر گرفته شد، اما این مقام را رد کرد. «محلاتی» که در حوزه نجف به روشنفکری و اندیشمندی شهره بود، در رساله «لئالی المربوطه…»، با تمسک به فقه، دو دلیل عمده بر وجوب مشروطه را بیان می کند. 1- چون حکومت مشروطه مخالف استبداد و حکومت فردی و همچنین مانع نفوذ اجانب است، بنابراین در حکم امر به معروف و نهی از منکر است. 2- حکومت مشروطه جلوی ظلم حاکمان مستبد را می گیرد و در نتیجه برقراری این حکومت، در حکم مبارزه با ظلم و اقدامی در جهت جلوگیری از تجاوز به حقوق ملت است. در هنگامه استبداد صغیر و تلاش های «محمد علی شاه» برای بازگرداندن کشور به وضعیت گذشته، «محلاتی» با صدور اعلامیه هایی از نجف خطاب به مردم ایران و پیشوایان آزادی، حمایت از مشروطه را به مثابه حمایت از امام زمان و مخالفت با آن را در حکم جنگ با او قلمداد کرد.
گزیده اسنادی از وقایع مشروطیت در کردستان و کرمانشاهان
به کوشش: رضا آذری شهرضایی
413 ص، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس، 1386، چاپ اول
این مجموعه که از گنجینه اسناد کتابخانه مجلس گزیده و تدوین شده، نخستین دفتر از «اسناد بهارستان» و شامل 257 عنوان سند از وقایع مشروطیت مربوط به مناطق کردستان و کرمانشاهان است. از لحاظ زمانی، تاریخ اسناد از دوم ذی قعده سال 1327 ه. ق (چهارماه بعد از سقوط محمد علی شاه) شروع شده و به اوایل بهمن سال 1304 خورشیدی (پادشاهی رضا شاه و سقوط سلطنت قاجاریه) پایان یافته است. با توجه به کمبود بررسی ها و تحقیقات درباره شکل گیری انقلاب مشروطیت در ولایات ایران، انتشار این مجموعه اسناد در بررسی تحولات مشروطیت در مناطق مذکور، از اهمیت بسیار برخوردار است.
هدایة الحجاج (سفرنامه مکه 1258-1259 ش)
نویسنده: سید محمد طباطبایی تبریزی
به کوشش: رسول جعفریان
296 ص، جلد قم: نشر مورخ، 1386، چاپ اول
نویسنده این سفرنامه، از خاندان سادات طباطبایی تبریز و از تحصیل کردگان مدارس جدید است. او که با فرهنگ روز دنیا آشنا بوده، در سال 1285 خورشیدی، همراه گروهی به ریاست «میرزا شفیع»، از رهبران مذهبی شیخ تبریز و از علمای مشهور و مورد احترام آن دیار، عازم سفر حج شد. بنا به تصریح نویسنده، او یادداشت های سفر را در همان زمان مسافرت نوشته و زمانی که از سفر بازگشته، به تدوین آن یادداشت ها پرداخته است. هدف «سید محمد رضا طباطبائی تبریزی» نگارش سفرنامه بوده است و نه شرح مناسک حج. بنابراین، نباید تصور کرد که «هدایة الحجاج» به معنای هدایت حجاج به مناسک حج است. در واقع، هدف اصلی نویسنده از نگارش این سفرنامه آن است که خواننده آن روزگار را با مفهوم «مدنیت» آشنا کند؛ مفهومی که برای او ارزش و اعتبار ویژه ای داشته است. او می خواسته است تا خواننده این سفرنامه بداند در چه روزگاری زندگی می کند و ابعاد مدنیت تا کجا پیش رفته است. هدف دیگر نویسنده، ارائه اطلاعاتی مفید به مسافران و زائران مکه است، تا بدانند از کدام مسیر بروند، از چه وسایل نقلیه ای استفاده کنند، و به عنوان مسافر چه رفتاری داشته باشند تا کمتر با مشکل روبرو شوند.
فلسطین؛ نگاه ایرانی: مجموعه مقالات
342 ص، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1386، چاپ اول
با توجه به گروه هایی که در ایران درباره فلسطین کار می کنند و با وجود گروه های وسیعی از چپ ها و راست ها که چه پیش و چه پس از انقلاب ایران، درباره مسئله فلسطین فعال بوده اند، مضمون «نگاه ایرانی» به موضوع فلسطین، مضمونی است که درباره آن تا به حال مطالعه نشده است. کتاب حاضر شامل مجموعه مقالاتی است که در آنها، پژوهشگران ایرانی به بررسی موضوع فلسطین از نگاه ایرانی پرداخته اند. آنها در مقالات خود نشان داده اند که سیاست های تبلیغی و ایدئولوژیک کنونی در ایران، با وجود حجم بسیار زیاد، به نفع مردم فلسطین نیست. عناوین بعضی از مقالات این مجموعه و نویسندگان آنها عبارتنداز: «فلسطین از نگاه های ایرانی/محمد رضا تاجیک»، «فلسطین؛ واقعیت ها و راه کارها/ابوالفضل شکوری»، «یک بررسی تطبیقی؛ سیاست خارجی ایران درباره مسئله فلسطین در دوران پهلوی و جمهوری اسلامی ایران/بیژن اسدی»، «فلسطین و هم زیستی ادیان/محسن کدیور»، «مسئله فلسطین؛ منافع و امنیت ملی ایران/سعیده لطیفیان» و «فلسطین در سیاست خارجی معاصر ایران/جمیله کدیور».
نشریات رسیده
“پایاب” شانزدهمین شماره
شماره جدید نشریه “پایاب” ویژه فرهنگ، هنر و ادبیات منتشر شد. در این شماره، پس از یادداشتی درباره درگذشت اکبر رادی، بخش یک چهره به فرخنده آقایی با مطالبی همچون: هفت نویسنده، خون و شعر، سفیدترین مرد دنیا، پردیس، هیچ‌وقت خودم را نشکستم، نگاهی به «از شیطان آموخت و سوزاند» و همچنین گفت‌وگویی با این داستان‌نویس اختصاص دارد.
در بخش داستان و شعر نیز آثاری از: محمد راجی، ناصح کامکاری، کاظم سادات اشکوری، فؤاد نظیری و… به چاپ رسیده‌اند.
بخش‌های ترجمه داستان و شعر هم به آثاری از ای. بی. وایت، اینگه بورگ باخمن، میگل ارناندز و… اختصاص دارند.
اما در بخش مقاله، “عقلانیت خودکامه، حسانیت جهانی” از اکبر رادی منتشر شده و در بخش نمایش، “از تاریکی” محمد یعقوبی برای نخستین‌بار به چاپ رسیده است.
شماره‌ی جدید “پایاب” (دوره‌ی جدید، شماره‌ی 16 پی در پی) با مدیرمسوولی صبا خسروی و زیر نظر محمدرضا مدیحی در 154 صفحه منتشر شده است. گفتنی است، این شماره که ویژه‌ی شش‌ماهه نخست امسال است، به دلیل مشکلات مالی، با تأخیر منتشر شده و قرار است شماره‌ی هفدهم که ویژه شش‌ماهه دوم سال است، در روزهای آینده، ویژه‌ی اکبر رادی - نمایشنامه‌نویس - که پنجم دی‌ماه از دنیا رفت، منتشر شود.
نوزدهمین شماره “فرهنگ و آهنگ”
نوزدهمین شماره “فرهنگ و آهنگ” با انتشار بخش ویژه‌ای با عنوان “یادنامه حاج قربان سلیمانی” منتشر شد.
در یادنامه حاج قربان سلیمانی گفتار و نوشتار‌هایی از “محمدرضا درویشی”، “محمدرضا لطفی”، “بهمن بوستان”، “کیاوش صاحب‌نسق” و “فرشاد فداییان” درباره زندگی و شخصیت حاج قربان و همچنین موسیقی و فرهنگ بخشی‌های شمال خراسان به چاپ رسیده است.
در بخشی از این یادنامه که گفتاری است از محمدرضا درویشی، آمده است: “حاج قربان مهم‌ترین بخشی فعال بود. شخصیتش به مانند دیگر بخشی‌ها بسیار زیرک و باهوش بود. هیچ‌کس در جدل لفظی حریف او نمی‌شد. چون در ذهن خود انواع و اقسام کنایه‌ها، ضرب‌المثل‌ها و انبوهی از عبارات نغز داشت… از معدود آدم‌های آن خطه بود که تا آخرین روز حیاتش با لباس قدیمش زندگی کرد. درحالی که بقیه بخشی‌ها با تغییر لباس و آمدن کت و شلوار، لباس خود را فراموش کردند. اما حاج قربان همیشه لباس سنتی برتن داشت و با همان لباس مرحوم شد… با مرگ حاج قربان طومار بخشی‌ها پیچیده شد. آنها ادامه‌دهنده میراثی قدیمی بودند که مانند دیگر بخش‌های فرهنگ مان با کمال تاسف پر‌پر می‌شود و هیچ مقام مسوولی نیست که متوجه زوال بخش‌های اصلی فرهنگ مان شود. ” آغاز به کار تهیه این پرونده به دی ماه سال گذشته باز می‌گردد که با مرگ حاج قربان شکل دیگری به خود گرفت.
اما در بخش گزارش‌های این شماره فرهنگ و آهنگ، گپ و گفتی با نوازندگان گروه دستان که در آخرین جلسه تمرین شان پیش از آغاز تور اروپا با “همایون شجریان” صورت گرفته، به چاپ رسیده است. در کنار این مطلب، گزارش مفصلی از برگزاری اولین نمایشگاه موسیقی و آثار شنیداری تهران به چاپ رسیده که در آن به حواشی و مشکلات برگزاری این نمایشگاه نیز اشاراتی شده است.
گفت و گوی شماره نوزده فرهنگ و آهنگ با “پیمان یزدانیان” پیانیست و آهنگساز صورت گرفته. در این گفت و گو این آهنگساز به بیان ایده‌های خود در زمینه آهنگسازی پرداخته است. بخش نقدهای مجله فرهنگ و آهنگ را مطالبی با عناوین “مروری تحلیلی بر کتاب‌شناسی‌های موسیقی در ایران” و “نگاهی به مجموعه زبعدما” تشکیل داده‌اند.
مقالات این شماره فرهنگ و آهنگ با مطلبی درباره‌ی “گروه‌نوازی در موسیقی ایرانی” آغاز می‌شود و با ”یک مقایسه تطبیقی بین معماری و موسیقی در هنرهای اصیل ایرانی” ادامه پیدا می‌کند. “چند نوشتار درباره موسیقی و نوروز” عنوانی مطلبی است گردآوری شده از مقالاتی به قلم “روح‌اله خالقی”، محمدرضا درویشی و “بهروز وجدانی” که در این شماره فرهنگ و آهنگ منتشر شده است.
نخستین شماره نشریه “نیمه تاریک”
”نیمه تاریک”، نشریه علمی – فرهنگی دانشجویی درباره جامعه‌شناسی ادبیات است که اولین شماره آن هفته گذشته در سطح دانشگاه تهران منتشر شد. رویکرد اصلی این نشریه، پیوند بین ادبیات و علوم اجتماعی است و از همین رو پرونده شماره نخست خود را به میخائیل باختین اختصاص داده است. در سرمقاله این شماره که به قلم کورش عموئی، صاحب امتیاز و مدیر مسئول “نیمه تاریک” نگارش یافته، آمده است: راه‌اندازی نشریه‌ای “نیمه” تخصصی با موضوعی بین‌رشتگانی، آن هم در سطح دانشجویان کارشناسی، ریسکی به نسبت بزرگ است. این خطر را از همان ابتدای کار، فروتنانه احساس کردیم، که مبادا لقمه اندکی بزرگ‌تر از دهان‌هامان باشد. اما حقیقت این است که دیکته نوشته نشده غلط نخواهد داشت… “
فهرست مطالب این شماره “نیمه‌ی تاریک” بدین قرار است: دیالوگ به مثابه روش / کورش عموئی، پرونده میخائیل باختین: رابله زیر بمباران آلمان‌ها، رمان آموزشی در دود و بر باد: نگاهی به زندگی و نوشته‌های میخائیل باختین / سایمن دنتیت / ابوالفضل ستوده، گاهشمار زندگی میخائیل میخائیلویچ باختین، باختین در فارسی، باختین: بنیان‌گذار پسا-فرمالیسم / ژولیا کریستوا / محمد جعفر پوینده داستایفسکی هنرمند، نه فیلسوف و نه مبلغ: پیشگفتار کتاب بوطیقای داستایفسکی / میخائیل باختین / سید محمد مهدی شجاعی، از گفتمان رمانی / میخائیل باختین / سید محمد مهدی شجاعی، قطعاتی از یادداشت‌های 1970-1971 و ملاحظاتی درباره‌ی دانش‌شناسی علوم انسانی / میخائیل باختین / محمد جعفر پوینده “گفتگو در کاتدرال” به روایت باختین و دیگران / بهروز اشرف سمنانی به تولد دوباره رمان خوش‌بین‌ام: گفتگو با دکتر شهرام پرستش / زهرا پورعزیزی پی‌نوشتی در ضرورت هنر / امید منصوری هر که آمد عمارتی نو ساخت / بهاره ابن‌علیان طرحی تا نظریه / وحید تمنا در باب ادبیاتی که به شیوه‌ای مخفیانه اخلاق‌گرایی بورژوازی را به گند می‌کشد / الهه شاملو بداهه‌نوازی کلمات در دستگاهِ “جیگر”: درباره‌ی رضا قاسمی و رمان تازه‌اش “وردی که بره‌ها می‌خوانند” / امیر جاودانی رقص گینیول بر خرابه‌های جهان / زهرا مینایی در ستایش هوای آلوده: در باب مقاومت رمان فارسی در برابر چشم “ناظر” / امیر احمدی آریان زد و خورد / حامد شاملو.
این نشریه از شماره ی آینده در دانشگاه های علامه طباطبایی و شهید بهشتی نیز توزیع می شود و در آینده نزدیک در محیط اینترنت قابل دسترسی خواهد بود.