حمید احدی
سه روز بعد از آن که سفر برنامه ریزی شده محمود احمدی نژاد به قم لغو شد، سفر دو روزه هاشمی رفسنجانی به قم و دیدار وی با مراجع بزرگ مذهبی آن شهر که با دو سخنرانی مهم وی همراه بود، نظر محافل سیاسی را به تحولات سیاسی داخلی جلب کرده است. رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام در آستانه ساگلرد پیروزی انقلاب به جز با آیت الله منتظری قائم مقام سابق رهبری و بزرگ ترین مقام شیعه منتقد نظام، تقریبا با تمامی مراجع تقلید دیدار کرد.
اعتماد روزنامه هوادار هاشمی رفسنجانی در گزارشی بیرامون این دیدار نوشته در حالی که اخبار پراکنده یی مبنی بر کدورت مراجع قم از احمدی نژاد منتشر می شود، در خانه اکثریت علمای قم به روی هاشمی باز است. علاوه بر دیدارهای خصوصی با رهبران مذهبی شرکت و سخنرانی در همایش دوسالانه پژوهش برتر حکومت اسلامی و سخنرانی در مدرسه عالی امام خمینی برنامه های رسمی نخستین روز سفر هاشمی رفسنجانی بود.
سفر رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام از چند نظر اهمیت استثنائی داشت. این نخستین سفر هاشمی به قم بعد از دیدار وی در پانزده خرداد که با اغتشاش روبه رو شد و چند تن از وابستگان آیت الله مصباح یزدی که از آن ها به عنوان روحانیون هوادار احمدی نژاد یاد می شود با ناسزاگوئی به هاشمی، عملا مانع از ادامه سخنرانی وی شدند. اهمیت دیگر سفر به موقعیت حساس سیاست خارجی است که باعث شده است هم نماینده ویژه رهبر جمهوری اسلامی [علی اکبر ولایتی] راهی مسکو شود و پیامی را در آستانه تشکیل کنفرانس مونیخ به رییس جمهوری روسیه برساند و هم علی لاریحانی که اعلام شده بود در اجلاس امنیتی مونیخ حاضر نخواهد شد راهی آن شهر شده تا همزمان با نطق تند ولادیمیر پوتین در آن حضور داشته بانشد. این مجموعه در حالی که تبلیغات مربوط به احتمال حمله نظامی آمریکا به ایران شدت گرفته، شرایط بین المللی و منطقه ای ایران را به شدت حساس کرده و از همین رو به سفر هاشمی به قم – پایتخت دوم جمهوری اسلامی – اهمیتی فوق العاده بخشید.
دستمان خالی نیست
هاشمی رفسنجانی خود هدف از این سفررا استفاده از تجربیات اساتید قم و تازه کردن دیدار با آنها عنوان کرد، اما محور دیدار وی ضرورت اتخاذ تدبیر در اوضاع بحرانی کنونی با همفکری علما و حفظ وحدت روحانیت بود. همان موضوعی که هاشمی در اظهاراتش طی چند ماه اخیر بر آن تاکید کرده است. علاوه بر این، عضو مجلس چهارم خبرگان رهبری، از اهمیت مجلس خبرگان سخن گفت. وی این ساختار را چتر حفاظتی بر روی نظام دانست و گفت: “امروز داستان و شیوه کار ما برای تعیین رهبری روشن است و دستمان از نیروهای با صلاحیت نیز خالی نیست.”
منتخب اول خبرگان رهبری از استان تهران در ابتدای ورود به قم عازم بیوت صافی گلپایگانی، صانعی، موسوی اردبیلی، نوری همدانی، مکارم شیرازی، جوادی آملی، شبیری زنجانی، فاضل لنکرانی و مشکینی شد و همچنین با بیت مرحوم میرزاجواد تبریزی هم دیدار کرد. مضاف بر این صبح جمعه نیز در محل اقامتش با مسعودی خمینی تولیت آستان حضرت معصومه و آیت الله امینی، کریمی و استادی ملاقات کرد و سخنرانی اش در حرم حضرت معصومه نشان داد که با گذشت فاصله زمانی چند ماهه ورق به نفع رئیس جمهور اسبق برگشته و او میهمان ویژه همایش های دو روز گذشته قم شده است.
هاشمی رفسنجانی با اشاره به موضوع تجمیع سومین دوره انتخابات شوراها و چهارمین دوره انتخابات مجلس خبرگان با اشاره به انتخابات اخیر این مجلس گفت این ساختار یک چتر حفاظتی بر روی نظام است و اگر در شرایط حساس حاضر نباشند، معلوم نیست چه اختلافاتی در کشور برای کسب منصب رهبری ایجاد می شود. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، پشتوانه مردمی را ضمانت بقای مجلس خبرگان عنوان کرد و گفت: “امروز برخی ها نظام ما را مسخره می کنند و می گویند حکومتشان، حکومت آخوندی است که البته متاسفانه به درستی از نظام و ساختار خود دفاع نکردیم و این موضوع هم در مظلومیت مانده است.”
/strong>درباره جهان
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام همچنین در سمینار “عراق، چالش های امروز، بایدها و نبایدها”، همزمان با روزی که روزنامه کیهان کسانی را که حمله نظامی آمریکا به ایران را محتمل می دانند جاسوس غرب توصیف کرده بود ضمن اعلام احتمال حمله امریکا به ایران گفت؛ “حمله به ایران آسان نیست و گران تمام می شود، اما دشمنان زخمی هستند و باید فرض را بر حمله بگذاریم و خود را آماده دفاع کنیم”.
هاشمی رفسنجانی در گفته هائی که بلافاصله در سراسر جهان پحش شد اضافه کرد باید مشکلات عراق را ضرب در ده کرد تا امریکا بتواند به ایران حمله کند. البته ما هم باید خیلی مواظب باشیم و نباید دشمن را تحریک کنیم و او را کوچک بشماریم. ما منابع، شخصیت های مهم و دوستان خوبی در دنیا داریم و مردم ما هم همواره در صحنه حاضر هستند، باید با استفاده از روش های دیپلماتیک این مسائل را حل کنیم و نگذاریم کار به نقاط حساس بکشد.
کسی که از قدیمی ترین گاردهای انقلاب است و در همین روزها در یک برنامه تلویزیونی از موارد اختلاف خود با آیت الله خمینی بنیادگذار جمهوری اسلامی پرده برداشت و نشان داد که از اولین روزهای انقلاب ضد سلطنتی عضو شورای انقلاب و طرف مشورت رهبر انقلاب بوده است ربایش دیپلمات های ایرانی در عراق، این امر را یک رسوایی بزرگ برای دولت امریکا خواند و گفت: “امریکا با این اقدام خود می خواهد به ایران ضرب شست نشان دهد و به دنبال ایجاد جنگ روانی است.”
یکی از حضار در سمینار عراق در مورد نقش شیعیان تندرو در حوادث عراق پرسید و هاشمی پاسخ داد: “شیعیان افراطی در مسائل عراق بی نقش نیستند اما دشمنان ملت ایران هستند که در مساجد شیعه و حرم امامان بمب گذاری می کنند.” وی همچنین به طرح خاورمیانه بزرگ اشاره کرد و گفت: “لقمه بزرگ این طرح ایران است.” هاشمی رفسنجانی در ادامه با اشاره به طرح دشمن در ایجاد اختلاف بین شیعیان و سنی ها گفت؛ «متاسفانه برخی کارهایی که افراطیون شیعه و سنی با شیوه های مسلحانه و غیرمسلحانه و گفتارهای خود انجام می دهند، بهانه را به دست امریکایی ها داده است که به دنبال اختلاف بین شیعه و سنی باشند در حالی که همه ما مسلمان هستیم. از جاهلانه ترین کارهایی که امروز صورت می گیرد، توسعه اختلاف بین شیعه و سنی است. در این راستا هم ما باید خودمان را کنترل کنیم و هم برادران سنی خودشان را کنترل کنند.
خبرگزاری ها در مورد دیدار هاشمی رفسنجانی با موسوی اردبیلی، عضو دیگر شورای اولیه انقلاب گزارش مفصلی مخابره نکرده اند و تنها اشاره شده که آیت الله موسوی اردبیلی درباره اهمیت حوزه علمیه سخن گفته است. موسوی اردبیلی از جمله روحانیونی بود که از ابتدای انقلاب در ردیف های اول بعد از آیت الله خمینی قرار داشت و از وی در بعضی از منابع به عنوان جانشین بنیان گذار جمهوری اسلامی یاد می شد. اما بعد از درگذشت آیت الله خمینی ریاست قوه قضاییه و خطبه های نماز جمعه تهران را رها کرد و در قم به تدریس و ریاست بر دانشگاه مفید پرداخت. اما آیت الله یوسف صانعی که در سال های نخستین انقلاب دادستانی کشور را به عهده داشت در دیدار هاشمی با وی بنا به گزارش خبرگزاری تاکید کرد: “باید برای استقلال حوزه تلاش کرد.” این مرجع تقلید ضمن تجلیل از “درایت، ایمان و شجاعت” رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: “مقبولیت شما نزد افکار عمومی و بزرگان همه جناح ها وظیفه جناب عالی را برای عبور نظام و کشور از شرایط حاد کنونی سنگین تر می کند.” هاشمی رفسنجانی نیز آزادمنشی حوزه علمیه را بسیار مهم توصیف کرد و گفت: “توجه به مسائل روز یکی از ملزومات تعمیق طرح مسائل در حوزه های علمیه است.”
آیت الله مشکینی امام جمعه قم و رییس مجلس خبرگان که هاشمی در آخرین روز اقامت خود در قم به دیدار وی رفت، رای بالای هاشمی در چهارمین دوره انتخابات مجلس خبرگان را نشان از جایگاه وی نزد افکار عمومی دانست. هاشمی رفسنجانی از آیت الله نوری همدانی نیز – که تفکراتش در نقطه مقابل آیت الله صانعی و موسوی اردبیلی قرار دالرد - دیدار کرد. وی به تحریکات ضدشیعی و تلاش برای ایجاد اختلاف در جهان اسلام سخن گفت و با بیان مشکلات موجود در بانکداری اسلامی گفت: “باید در جهت اسلامی طرح کردن سیستم بانکی تلاش بیشتری کرد” او همچنین گفت: “متاسفانه در کتب دانشگاهی مطالب ضدشیعی گنجانده شده است.”
روزنامه های هوادار هاشمی نوشته اند رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام دو روز بسیار پرکار را پشت سر گذاشت. هم اکنون باید به انتظار تاثیرات سفر وی به قم در عرصه داخل و خارج بود و دید که دیپلماسی متفاوت هاشمی به چه نتیجه ای ختم می شود.