“صدای خاوران به گوش همه جهانیان رسید، هرچند در داخل کشور سکوت کرده و تاکنون هیچ واکنشی نشان نداده اند و حتی سعی خواهند کرد این جایزه را بی اهمیت جلوه دهند اما صدای مادران را جهان شنید و این گامی به سوی دادخواهی است”.
این بخشی از سخنان پروانه میلانی در مصاحبه با “روز” است؛ خواهر رحیم میلانی از اعدام شدگان دهه ۶۰ که به همراه معصومه دانشمند، مادر بیژن بازرگان و به نمایندگی از خانواده ها و بازماندگان اعدام شدگان دفن شده در گورستان خاوران، جایزه حقوق بشر گوانجگو را در کره جنوبی دریافت کردند.
او که شب گذشته به ایران بازگشته در مصاحبه با “روز” می گوید که علیرغم همه فشارها، تهدیدها و مشکلات، پی گیری ها و استقامت مادران خاوران باعث شد ظلم و رنجی که طی سه دهه بر همه خانواده ها رفته جهانی شود.
جایزه حقوق بشری گوانگجو امسال از سوی کمیته انتخاب کننده این جایزه در کره جنوبی مشترکا به مادران خاوران از ایران و عادل الرحمن خان، فعال بنگلادشی تعلق گرفته. براساس گزارش بی بی سی، جایزه سالانه حقوق بشر گوانگجو را “بنیاد یادبود ۱۸ مه” از سال ۲۰۰۰ و به یاد کشته شدگان اعتراضات روز ۱۸ تا ۲۷ مه سال ۱۹۸۰ در شهر گوانگجوی کره جنوبی اهدا می کند. در اطلاعیه جایزه حقوق بشری گوانگجو آمده که گروه مادران خاوران با وجود پاسخگو نبودن مقام های رسمی ایران و مواجه شدن با تحقیر، توهین، بازداشت و بدرفتاری، در طول ۲۶ سال گذشته بر خواسته های خود پافشاری کرده است.
پروانه میلانی پس از بازگشت از کره جنوبی به “روز” می گوید: انعکاس جهانی این مراسم و این جایزه تاثیر زیادی خواهد داشت. مادران مای با ما ابراز همدردی کردند و به ما این جایزه را دادند و انعکاس جهانی این جایزه نام خاوران را در جهان زنده کرد و رنج و درد خانواده های خاوران را به گوش جهانیان رساند. آنطور که من شنیده ام تمام روزنامه نگاران و رسانه ها با خبر شدند و این قضیه مثل توپ ترکیده.
او با اشاره به سکوت مسئولان و رسانه ها در داخل کشور می گوید: در داخل هیچ واکنشی دیده نشده،شاید می خواهند بگویند این قضیه هیچ اهمیتی ندارد و… اما ما کار خودمان را کردیم و تمام دنیا فهمید که طی این ۳۵ سال ما چه رنجی برده ایم. دنیا هم به اینها فشار خواهد آورد. قطعا سازمان های حقوق بشری بین المللی به حاکمیت فشار خواهند آورد و همین طور بی سر و صدا نخواهد بود.
خانم میلانی اختصاص این جایزه به مادران خاوران را نتیجه ایستادگی و مقاومت آنها در برابر همه فشارها و ظلم ها می داند و می گوید: در درجه اول مادران شروع کردند،بعد تمام اعضای خانواده ها درگیر شدند. ولی ابتدای کار که سال ۶۰ برادر من و سایر بچه ها را کشته بودند مادران بودند که کمر همت بستند و پی گیری کردند و تا پای جان مقاومت کردند که نام بچه های شان و ظلمی که به آنها رفته فراموش نشود. ایستادند و نگذاشتند خاوران فراموش شود،حالا خاوران جهانی شده و این نتیجه سعی و تلاش مادران بود و در کنار آنها، فرزندان و همسران و خواهران و برادران و سایر اعضای خانواده ها.
او معتقد است که این جایزه و جهانی شدن مساله خاوران گامی به سوی دست یابی به دادخواهی است: ما آنجا هنگام دریافت جایزه هم گفتیم که ما دادخواهی می خواهیم. ما اعدام نمی خواهیم، حتی برای کسانی که دست شان کاملا به خون جوانان ما آغشته است، ما اعدام نمی خواهیم ولی می خواهیم تمام کسانی را که در این اعدام ها دست داشتند به دادگاه صالحه مردمی بکشانیم و حتی وکیل مدافع به آنها بدهیم. ما نمی خواهیم خشونت را بازتولید کنیم. ما می خواهیم آمران و عاملان اعدام ها، در دادگاه صالحه مردمی محاکمه شوند.
با گذشت سه دهه از اعدام های دسته جمعی و مخفیانه زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ و دفن دسته جمعی آنها در خاوران همچنان خانواده ها نمی توانند به راحتی بر سر خاک اعضای خانواده خود در خاوران بروند. پروانه میلانی می گوید: ما آنجا هم گفتیم، ما گل می بریم از دست مان می گیرند زیر پای شان له می کنند. سنگ قبر می گذاریم می شکنند، درخت می کاریم می آیند از ریشه در می آورند. هر کاری می کنند که ما نتوانیم سر خاک عزیزان مان برویم.
او می افزاید: از جنازه هایی که زیر خاک هستند نمی ترسند از بازماندگان خاوران می ترسند. از بازماندگانی که اصرار دارند بروند و خاوران را زنده نگه دارند می ترسند. اما من نباشم دختر من خواهد بود، دختر من نباشد نوه من خواهد بود، بالاخره دادخواهی خواهد شد و اینطور نخواهد ماند.
مادران خاوران در متن پیامی که در مراسم دریافت جایزه گانگجو قرائت شده نوشته اند که “در طی این سال‌ها بسیاری از ما، تنها به خاطر داشتن خانواده‌ای دگراندیش یا برای پیگیری کشف حقیقت یا برای شرکت در مراسم یادبود کشته شدگان خودمان یا دیگری از کار برکنار یا ممنوع الخروج یا به اشکال مختلف تحقیر و تهدید و از زندگی اجتماعی محروم شده‌ایم، ولی علیرغم تمامی این اذیت و آزار‌ها ما هم چنان ایستاده‌ایم تا بتوانیم به کشف حقیقت و برقراری عدالت یاری رسانیم”.
آنها در این پیام که وب سایت سازمان عدالت برای ایران منتشر کرده نوشته اند: “هرچند بسیاری از ما پیر و ضعیف و ناتوان و بیمار شده‌ایم و برخی نیز فوت کرده‌اند، ولی تا زمانی که جان در بدن داریم، ما خانواده‌های خاوران از مادر و پدر و خواهر و برادر و همسر و فرزندان؛ در هر کجای دنیا که باشیم، برای کشف حقیقت تلاش خواهیم کرد تا بتوانیم یک زندگی انسانی بسازیم و دیگر هیچ کسی به خاطر داشتن عقیده‌اش به بند کشیده نشود و جان خود را از دست ندهد”.
آنها درباره گورستان خاوران توضیح داده اند: “خاوران قطعه زمینی در جنوب شرقی تهران و بخشی از گورستان غیر مسلمان هاست. این گورستان از سال ۱۳۶۰شمسی و پس از اولین اعدام‌های فعالان سیاسی دگراندیش و عمدتا چپ راه اندازی شد. حکومت آن را لعنت آباد نامید و خانواده‌ها آن را گورستان یا گلزار خاوران نامیدند. هیچ یک از دفن شدگان در این گورستان توسط خود خانواده‌ها به خاک سپرده نشده‌اند و حکومت آنها را مخفیانه در گورهای فردی و جمعی مدفون کرده است.اما خاوران تنها گورستانی نیست که دگراندیشان را به شکلی غیر متعارف دفن کرده‌اند. احتمالا در تهران و قطعا در شهرستان‌ها، گورستان‌هایی مشابه و حتی ناشناخته‌ای وجود دارد که عزیزان ما را بی‌خبر از خانواده‌‌هایشان در آنجا مدفون کرده‌اند و خانواده‌ها را برای دانستن حقیقتِ چرایی و چگونگی این کشتار‌ها مورد اذیت و آزار قرار می‌دهند. تمامی این خانواده‌ها جزو مادران خاوران هستند.”
دهه ۶۰ به ویژه تابستان ۶۷ یکی از سیاه ترین دوران از این لحاظ در تاریخ جمهوری اسلامی محسوب می شود؛ سازمان عفو بین الملل در خرداد ۱۳۶۸ در بیانیه ای اعلام کرده که ۹۰۰ مورد اعدام را در عرض ۵ ماه در این سال ثبت کرده است. سازمان عفو بین الملل در آن سال اسامی بیش از ۱۷۰۰ نفر را که اعدام سیاسی شده بودند جمع آوری کرده بود.این در حالی است که روایت ها از تعداد اعدام شدگان آن دوران به بیش از ۵۰۰۰ نفر اشاره دارد.
مقامات جمهوری اسلامی، به استثنای آیت الله منتظری، همواره یا منکر اعدام های سیاسی شده و یا در قبال آن سکوت اختیار کرده و تمام تلاش خود را به کار برده اند تا قضیه اعدام های دهه ۶۰ و بخصوص سال ۶۷ به فراموشی سپرده شود.
هرچند همه اعدام شدگان دهه ۶۰ و حتی تابستان ۶۷ در خاوران دفن نشده اند اما این قبرستان به عنوان نمادی از اعدام شدگان دهه ۶۰ شناخته می شود؛ قبرستانی که همچنان مسئولان امنیتی جمهوری اسلامی از حضور خانواده های قربانیان در آن جلوگیری و محدودیت های بسیاری در این زمینه ایجاد میکنند.
پیش از این منصوره بهکیش که ۶ عضو خانواده اش در دهه ۶۰ کشته و اعدام شده اند در مصاحبه با “روز” گفته بود : “خاوران را اگر پی گیری خانواده ها نبود تا الان معلوم نبود چه بر سرش می آورند کما اینکه بارها با بولدوزر زیر و رو کرده اند و ما نمیدانیم استخوان های بچه های ما آنجا هست یا نیست. ۴ سال ۳۵ پیش هم باز بولدوزر انداختند و فقط میخواهند نشان دهند که زمین عادی زراعی است درخت های خشک کاشتند به شکل های مختلف می خواستند کاری کنند خانواده ها نروند در پایین را بستند و قفل زدند و ناچار شدیم از در بالا و از بخش بهایی ها وارد شویم و فاصله زیادی را پیاده برویم اما با همه اینها خانواده ها می ایند و یک تعدادی هم مثل من پی گیرتر هستند. از این مساله ناراحت هستند. خودشان هم میدانند چه کرده اند و مانده اند که چه بکنند با این مساله و هیچی هم برای گفتن ندارند و میخواهند بایکوت کنند و کاری کنند به فراموشی سپرده شود و کسی اسمی از خاوران نیاورد. اما چنین کاری نمی توانند بکنند. آن زمانی که بچه های ما را تنها برای یک برگ اعلامیه یا یک دو ریالی که میخواسته برود و از تلفن عمومی تلفن بکند می گرفتند و می بردند و اعدام میکردند گذشته. الان کوچکترین کاری میکنند خبر پخش می شود نمی توانند در این عصرو دوران، خاوران را بایکوت کنند و به فراموشی بسپارند. همه خانواده ها را هم بکشند دیگر خاوران را همه می شناسند. خاوران زنده است. خودشان هم مانده اند توی این قضیه که چگونه حلش کنند تنها راه حل هم این است که پاسخ بدهند حداقل اعتراف کنند که ما اینکار را کردیم”.
گزارش کامل درباره خاوران و اعدام های دهه ۶۰ را در این لینک می توانید بخوانید.
