الین شیلینو
به گفته مقامات سیاسی، ایران روز جمعه با هدف رفع بن بست ایجاد شده بر سر برنامۀ هسته ای این کشور رسما ً به طرح پیشنهادی مشوق های بین المللی پاسخ داد، اما به موضوع اصلی توقف فعالیت های غنی سازی اورانیوم اشاره ای نکرد.
در عوض، در این پاسخ، نامۀ منوچهر متکی وزیر امور خارجۀ ایران، آمده است، ایران مایل است مذاکرات گسترده ای را با خاویر سولانا مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و شش قدرت جهانی که در مقابله با بلندپروازی های هسته ای ایران مشارکت داشته اند، آغاز کند. در این نامه هیچگونه اشارۀ خاصی به هیچ یک از پیشنهادات بسته مشوق ها که ماه گذشته به ایران ارائه شد، نشده است.
به گفته مقامات، در نامۀ منوچهر متکی آمده است، “زمان مذاکره از موضع متکبرانه و نابرابر به پایان رسیده است.” متکی همچنین با انتقاد از تحریم های شورای امنیت سازمان ملل بر ضد ایران، آنها را “غیرقانونی” خوانده و از “عدم اعتماد” بخاطر “رفتار ریاکارانۀ قدرت های بزرگ” سخن گفته است. به گفته کریستینا گالاچ سخنگوی سولانا، نامۀ ایران بعدازظهر جمعه به دفتر سولانا تحویل داده شد.
گوردون جاندرو معاون منشی مطبوعاتی کاخ سفید در بیانیه ای اعلام کرده است،” ما در نظر داریم پاسخ ایران را بررسی کنیم.” او خاطر نشان کرده، آمریکا “قبل از اینکه پاسخ رسمی دهد” نامۀ ایران را با پنج دولت دیگر – انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین – مورد بحث و گفتگو قرار خواهد داد. در همین حال یک مقام وزارت امور خارجه انگلیس نیز اعلام کرده است، “ما نامۀ ایران را دریافت کرده ایم و قبل از دادن پاسخ در حال مشورت با سایر دولت ها هستیم.” اعضای دفتر سولانا نیز اعلام کرده اند که دربارۀ محتوای این نامه فورا ً اظهارنظر نخواهند کرد.
با این وجود، برخی از مقامات شرکت کننده در مذاکرات، از پاسخ ایران ابراز ناامیدی کرده اند. به گفته یک مقام، “در این پاسخ هیچ چیز جدیدی وجود ندارد.” مقامات غربی مدت هاست که ادعا می کنند، ایران خواهان طولانی کردن تلاش های دیپلماتیک است تا بتواند فعالیت های هسته ای خود را ادامه دهد.
یک مقام دیگر نیز اظهار داشته است، احتمال می رود صرفا ً به این خاطر که ایرانیان بدون رد مستقیم مشوق ها به بستۀ پیشنهادی پاسخ داده اند، به ناچار چرخشی مثبت در سیاست شش قدرت جهانی صورت گیرد. در همین حال روسیه و چین به پیگیری مذاکرات با ایران علاقه مندند، حتی اگر ایران تولید اورانیوم غنی شده را که خواست شورای امنیت سازمان است، متوقف ننماید.
در مقابل، آمریکا، فرانسه و انگلیس مایلند در صورت عدم موافقت ایران، همچنان این کشور را با تحریم های بیشتر تحت فشار قرار دهند. در اواخر ماه ژوئن، اتحادیه اروپا با اعمال تحریم های جدید بر ضد ایران موافقت کرد. شصت و یک شرکت و شخصیت ایرانی – که همگی با برنامه های هسته ای و موشکی این کشور در ارتباطند – اکنون در معرض ممنوعیت دریافت ویزای اروپا و بلوکه شدن اموال و یا هر دو مورد قرار دارند.
در نامۀ ایران آمده است، “شباهت های خاصی” – که ظاهرا ً به نکات مورد توافق اشاره دارند – میان نامۀ متکی که اوایل سال جاری به سازمان ملل ارائه شد و نامۀ ارائه شدۀ شش قدرت جهانی در ماه گذشته وجود دارند. در نامۀ جدید متکی آمده است که سعید جلیلی، مذاکره کنندۀ اصلی هسته ای ایران، رهبری هیئت ایرانی را به عهده خواهد داشت.
هرگونه توافق از جانب ایران در خصوص برنامۀ هسته ای این کشور می تواند به فروخواباندن بحث ها دربارۀ حمله نظامی اسرائیل به ایران کمک کند. حتی شایعۀ پاسخ مثبت ایران به بسته پیشنهادی کافی بود تا روز جمعه بهای نفت خام را اندکی پایین آورد.
شش قدرت جهانی در پیشنهاد خود با در نظر گرفتن جدول زمانی برای شروع مذاکرات، به ایران فضای مانور دادند. طبق طرح آنها مذاکرات مقدماتی پس از یک فاصله زمانی شش هفته ای آغاز خواهد شد، در این فاصله شورای امنیت اقدامات بیشتر تنبیهی بر ضد ایران اتخاذ نخواهد کرد و ایران نیز برنامه غنی سازی اورانیوم خود را ادامه نخواهد داد.
این اقدام به ایران امکان خواهد داد همزمان با ادامۀ غنی سازی اورانیوم در سطوح فعلی، مذاکره دربارۀ آینده برنامه هسته ای خود را آغاز کند. اما در نامۀ ایران هیچگونه اشاره ای به این رویکرد یعنی “تعلیق در برابر تعلیق” نشده است.
منبع: نیویورک تایمز، 5 ژوئیه، 2008