مریم دستگیر
گفتگوهای ایران و عراق در فضائی از مراقبت و سکوت و رعایت، در حالی که المالکی خود ریاست و میانجی گری جلسه را به عهده گرفته بود، در منطقه حفاظتی سبز بغداد در حالی برگزار شد که اصلاح طلبان ایرانی نگران نپختگی تیم مذاکره کننده بودند و هواداران دولت با گزارش های شعارگونه سعی در القای این داشتند که ایران دست بالاتر را داشته است. درباره این گفتگوی چهار ساعت هر کدام از سفیران گزارشی جداگانه دادند که شباهتی به هم نداشت.
بسیاری از تحلیل گران جهانی با اشاره به موارد بسیاری که در بیست و هفت سال گذشته دو کشور با هم مذاکره و معامله کرده اند ادعا کردند که مذاکرات بغداد تنها در مسائل امنیتی عراق محدود خواهد ماند و هیچ یک از مسائل دو جانبه و منطقه ای را حل نخواهد کرد، اما نومحافظه کاران آمریکائی و هواداران دولت در ایران با تکرار شعارهای مخاصمه جویانه خود علیه یکدیگر نشان دادند که فقط قصد دارند از تبلیغات مربوط به مذاکرات استفاده کنند و هنوز هدف دیگری برای مذاکره و روابط دو کشور نمی شناسند.
گزارش ها چنین می نماید که از دید دولت های ایران و آمریکا آن چه به جلسه دیروز اهمیت داد، تغییر تصویری بود که جهانیان از دو دولت دارند. نفس برگزاریی مذاکرات بدون توجه به محتوا و نتیجه آن به دولت های تندرو جورج بوش و محمود احمدی نژاد امکان داد که تصویر جهانی خود را اندکی بازسازی کنند و نشان دهند که به جز جنگ طلبی و تشنج جوئی مذاکره و صلح را نیز می دانند. که به دولت های ایران و آمریکا امکان داده شد که به افکارعمومی دو کشور و هم جهان نشانه ای از صلح طلبی و میانه روی شان بفرستد.
تفاوت نگرش ها
روزنامه های تهران روز دوشنبه همزمان با برگزاری این مذاکرات عنوان های اول و سرمقاله های خود را به گفتگوهای ایران و آمریکا اختصاص دادند و تفاوت نگرش های داخل کشور را برملا کردند.
کیهان نوشته امروز دیدار حسن کاظمی قمی با رایان کروکر در فضایی انجام می شود که دست برتر با ایران است و آمریکایی ها علیرغم فهرست ادعایی خویش ناچارند به یک چارچوب قابل قبول برای ایران تن بدهند وگرنه خود می دانند گفت وگو پیش از آنکه آغاز شود به پایان می رسد. این مضمونی که روزنامه های دیگر هوادار دولت مانند ایران و رسالت هم تکرار کرده و در مقالات خود ایران را قدرتمند و آمریکا را ضعیف و درمانده توصیف کرده اند که از تهران تقاضای مذاکره کرده است. سیاست روز سخن احمدی نژاد را نقل کرده که گفته خواستند مذاکره گفتیم مستقیم گفتند باشد. بعد گفتند باب همه سخنی باز است اگر مایل باشید ما گفتیم نه خیر لازم نیست.
این ادعا در زمانی جالب به نظر می رسد که در چند ماه گذشته بارها رییس دولت و مقامات ایران پیشنهاد مذاکره درباره همه چیز را داده بودند و سرانجام بعد از آن که دولت ایالات متحده اعلام داشت که تنها درباره عراق حاضر به مذاکره با ایران است و به دنبال آن که رهبر جمهوری اسلامی هم گفتگو را مجاز دانست اما گفت فقط در مورد امنیت عراق، دولت از اصرار بر گفتگوهای همه جانبه دست برداشت.
این روزنامه ها در آخرین فرصت و در حالی که تیم های مذاکره کننده راهی بغداد شده بودند خبر دادند که علی شمخانی عضو شورای راهبردی سیاست خارجی شرطی گذاشته و گفته طرف ایرانی هنوز فرصت دارد که شرط مذاکره را تغییر دستور کار مذاکره، منوط کردن آن به آینده عراق و نیز مشروط دانستن آن به عدم مانور نظامی در خلیج فارس پیش و در طول مذاکره اعلام کند و می‌توان خواست محل استقرار ناوهای آمریکایی، به موضع زمان پذیرش مذاکره برگردد.
در همین زمان اعتمادملی در گزارشی با عنوان ورود به قلعه متروک مذاکره ایران و آمریکا نوشت: در جو سنگین قبل از مذاکرات یک تصمیم دولت بوش می‌تواند به مثابه ارسال سیگنال مثبت به تهران تلقی شود و آن تغییراتی در وزارت خارجه آن کشورست به طوری که تیم هواداران تغییر رژیم در ایران جای خود را به تیمی بدهد که خواستار تغییر رفتار جمهوری اسلامی است.
به نوشته اعتماد ملی همین که دولت بوش کمیته ویژه عملیات علیه ایران و سوریه را منحل کرده که اقداماتی مانند کاهش دسترسی ایران به اعتبارات و موسسات بانکی و فروش تجهیزات نظامی و حمایت از نیروهای مخالف حکومت های ایران و سوریه را در دستور داشت، می تواند گام مثبتی تلقی شود.
محمود محمدی رییس کمیته روابط خارجی مجلس در یادداشتی که در همشهری چاپ شده نوشت: تجربه مذاکرات گذشته با آمریکا نشان داده که هر وقت آنها از مهلکه‌ای که به خاطر آن حاضر به مذاکره شده‌اند عبور کرده‌اند، سیاست‌های سرسختانه‌تری علیه ایران در پیش گرفته‌اند که مذاکرات ایران و آمریکا برای آزادی گروگان‌های آمریکایی، مذاکرات معروف به گفت‌وگوهای مک فارلین و گفت‌وگوهایی درخصوص مساله افغانستان و عراق از آن جمله هستند.
به نوشته همشهری در این دور از مذاکرات در صورتی که ایران از یک سیاست حرفه‌ای‌تر و سیاست تبلیغاتی پیچیده‌تر از گذشته استفاده کند در صورت برخورد تاکتیکی آمریکا با مذاکرات، قادر خواهد بود همه اتهامات کاخ سفید علیه ایران را متوجه سیاست جرج بوش کند که ایران را پیوسته عامل عدم امنیت عراق معرفی کرده است.
اعتماد نوشته است: سفرای ایران و آمریکا در بغداد امروز در شرایطی مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند و بعد از 27 سال اولین باب مذاکره رسمی و آشکار را بین تهران- واشنگتن می‌گشایند که چند روزی است جدال اطلاعاتی سنگینی بین ایران و غرب به ویژه آمریکا در جریان است.
اعتماد با اشاره به دستگیری علی شاکری و هاله اسفندیاری دو ایرانی مقیم آمریکا در ماه های اخیر نوشته وزارت اطلاعات ایران طی یک هفته اخیر و در اقدامی کم سابقه و غیرمنتظره دو اطلاعیه مطبوعاتی صادر کرد که در آن درباره دستگیری افراد مرتبط با جریان براندازی نرم و راه‌اندازی انقلاب مخملین سخن به میان آورد و در عین حال از دستگیری افراد مرتبط با شبکه جاسوسی غرب در مرزهای کشور خبر داد.
کارگزاران در سرمقاله خود نوشت: به نظر می‌رسد نمایندگان دو کشور برای مجاب کردن یکدیگر برای دادن امتیاز، کار بسیار دشواری دارند و روزگاری سخت را تجربه خواهند کرد. از طرف دیگر و فارغ از نتایج مذاکرات در کوتاه‌مدت آنچه واجد اهمیت فوق العاده است، تن دادن دو طرف به این گفت و گو است.
منافع ملی
افتاب یزد در سرمقاله خود یادآور شده که بعد از قطعی شدن مذاکرات ایران و امریکا مقامات و رسانه های آمریکائی کمتر در این باره می گویند و می نویسند و هرگونه اظهارنظر در خصوص مباحث بغداد، گوبا به چند رسانه آمریکایی سپرده شده اما در مقابل رسانه های ایرانی مدام اظهارنظرهای گاه ناهماهنگ مسوولان و نمایندگان مجلس را منعکس می کنند که در صورت شکست مذاکرات علیه ایران به کار می رود و در صورت پیروزی مذاکرات نفعی نخواهد داشت.
سردبیر افتاب یزد توصیه کرده که افراد مختلف از پرگوئی درباره روابط ایران و آمریکا بپرهیزند و اظهارنظرهای تریبونی و سخنرانی‌های غیردیپلماتیک را به محافل کارشناسی منتقل و از هر گونه اظهارنظر، قبل از حصول اطمینان از مطابقت آن با منافع ملی خودداری کنند.
جوان توجه داده که نباید انتظار جدی از این مذاکرات داشت، به خصوص که مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکایی ماموریت دارند که در یک موضوع کاملا مفصل صحبت کنند اما ابعاد این مذاکرات و چگونگی پرداختن به قضایا همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
در تالاری که پشت دفتر نخست وزیر عراق برای مذاکرات آماده شده بود سه مترجم هم چیده شده بودند اما از آن جا که رییس هیات آمریکائی فارسی می داند و اصلا جلسه را به زبان فارس باز کرد و دو تن از اعضای هیات ایرانی هم انگلیسی می دانستند، نیاز زیادی به مترجمان پیدا نشد. یکی از آن ها مسائل را برای المالکی نخست وزیر عراق ترجمه می کرد. مصاحبه مطبوعاتی برای پایان مذاکرات در نظر گرفته نشده بود و از همین رو خبرنگاران بین الملی حاضر در بغداد زمان مذاکرات به منطقه سبز راه داده نشده بودند.
در پایان جلسه سفیران جدا از هم از منطقه سبز خارج شدند و هر دو با خبرنگاران جداگانه سخن گفتند. در عرف دیپلوماتیک چنین رفتاری، نه الزاما به معنای اختلاف شدید است بلکه می تواند برای نوعی ابراز حسن نیت هم باشد که به طرفین امکان می دهد که با پرهیز از مجادله لفظی روایت های خود را به زبان خود برای رسانه های خودی بیان کنند. حسن کاظمی قمی، سفیر ایران در بغداد گفت مذاکرات به طور فشرده قریب به چهار ساعت طول کشید و طی آن مسایل به صورت شفاف و روشن مطرح شد.
گزارش جداگانه
“مذاکره گر ایرانی گزارشی مناسب با تبلیغات داخلی داد و به نوشته خبرگزاری های ایرانی گفت اشکالات و ایراداتی را به مدیریت آمریکایی‌ها واشغالگران عراق که باعث مشکلات اساسی برای مردم عراق شده، اشاره کردیم و به صورت شفاف مطالب و نظرات خود را بیان نمودیم.”
در خبرهای رسیده از تهران از قول هیات ایرانی ادعا شده است که هیات ایرانی تاکید کرد که اگر این روند ناامنی‌ها ادامه یابد، بر حجم مشکلات مردم چه در زمینه‌های امنیتی و چه اقتصادی و خدماتی افزوده خواهد شد.و ایران آمادگی دارد بنا به دعوتی که دولت عراق به عمل آورده، مساعدت‌های خود را در زمینه‌ها و به ویژه در مسایل امنیتی اعمال کند.
سفیر آمریکا در عراق در پایان گفت‌وگوها به یک کنفرانس خبری رفت و آن جا اعلام کرد: ما در این گفت و گو نیامده بودیم که دلایل اثبات کننده‌ای برای فعالیت ایرانی‌ها در عراق ارایه بدهیم، بلکه ما خود می‌دانیم که ایرانی‌ها در عراق هستند و فعالیت می‌کنند. او در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر آن که آیا در این دیدار پیامی نسبت به تمایل برای برقراری و عادی‌سازی روابط بین دو کشور مبادله شد، گفت: مهمترین نقاط توافق دو جانبه برای برگزاری این گفت و گو آن بود که محور اصلی این گفت وگو بر مسایل داخلی عراق متمرکز باشد. بنابراین هیچ گونه گفت و گویی در این زمینه که بتواند گویای ارایه‌ی یک پیام باشد انجام نگرفت.
کروکر همچنین در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر آن که شما پیش از این گفت و گو اعلام کرده بودید که درباره فعالیت‌های ایرانی‌ها در عراق و ورود اسلحه از ایران به عراق گفت و گو خواهید کرد، گفت: “هدف اصلی ما آن بود که در این زمینه تلاش بیشتری بکنیم و درباره آن سخن بگوییم اما طرف ایرانی آمادگی این موضوع را نداشت.”
اما کراکر به خبرنگاران گفت که طرف ایرانی روی مکانیسم و اصول، بیشتر ازجزییات مفهوم امنیتی که آمریکا نیازمند بهبود آن است، تمرکز کرده بود. به گفته کراکر، طرف ایرانی به صورت جزیی درخصوص مواردی که او مطرح کرده است، پاسخ نداده اند: “آنها همچنین هیچ موضوع خاصی را برای اینکه مطرح کنند، فراتر ازآنها که به آنها اشاره کردم و انهایی که روی آن گفت وگوکردیم، مطرح نکردند.”
به نقل خبرگزاری های بین المللی سفیر آمریکا نیز گفته است که درگفت وگو با مقامات ایرانی درخصوص نگرانی های عمده امریکا درخصوص رفتار تهران درعراق صحبت کرده است: “به مقامات ایرانی گفتم این فعالیت ها باید متوقف شود.”
در همین حال مقامات عراقی گفته اند گفتگوی سفیران ایران- آمریکا صمیمانه بود. علی الدباغ، سخنگوی دولت عراق تاکید کرده که این نشست فقط بر عراق متمرکز بود: “میان دو کشور حسن نیت، تفاهم و تعهد وجود دارد.”
همیشه موفقیت
تحلیلگران بین المللی برای تفسیر آن چه از این مذاکرات به دست خواهد آمد منتظر می مانند، چرا که به طور معمول، به ویژه بر اساس رسمی که دولت احمدی نژاد گذاشته، در پایان هر مذاکره خارجی، هیات ایرانی اعلامیه ای صادر می کند که در آن ادعاهائی مطرح می شود که گاه مورد تکذیب قرار می گیرد. ادعاهائی شبیه تذکر هیات ایرانی و اتمام حجت و هشدار.
در گذشته چند باری گزارش های فریبنده از مذاکرات خارجی بعد از مدتی با توضیحات دیگران برعکس نشان داده شده. چنان که بعد از مذاکره بار پیش سفیر آمریکا در عراق [زلمی خلیل زاد] با عراقچی معاون وزارت خارجه ایران، دادستان کل کشور از اصلاح طلبان ایراد گرفت که چرا مطالبی در داخل کشور گفته و نوشته اند که موجب شده است سفیرامریکائی در حالی که دستش را بر کمر گذاشته بود مطالبی را به ما دیکته کرده است. نمونه دیگر نوع خبررسانی درباره سفر رییس جمهورست که همواره از آن به عنوان موفقیت یاد می شود. و همین تعبیر در جریان اولین سفر محمود احمدی نژاد به سعودی هم به کار رفت ولی چندی بعد دو تن از حاضران در آن دیدار فاش کردند که پادشاه سعودی به رییس جمهور ایران توجه داده که این راهی که می رود به ویرانی ایران خواهد انجامید.
بگذارید ببنیم
خبرگزاری اسوشیدپرس نوشته با توجه به دستور کارمشخص دیدار، هیچ کدام یک ازطرفین روی ادعاهای آمریکا درخصوص برنامه اتمی ایران، صحبتی نکرده اند. کراکرگفته است که دولت عراق برای دعوت از ایران و آمریکا برای جلسه ای دیگر، برنامه ریزی کرده است: “درخصوص اینکه چه اتفاقی پس ازاین می افتد، فکر می کنم می خواهیم صبرکنیم وببینیم که آیا تغییری دررفتار ایرانی ها اتفاق می افتد؟”