یکی از اهالی شهر قم به روز گفت که مردم این شهر با حمله به خودروها و ماموران گشت ارشاد، موفق شدند چند جوان دستگیر شده را از دست نیروی انتظامی رها کنند. این اتفاق شامگاه پنجشنبه 8 تیر در خیابان صفائیه که از مراکز تجمع و خرید جوانان شهر قم است، روی داد.
صفائیه که از خیابان های مشهور شهر قم است، خیابانی باریک با مراکز تجاری، بوتیک ها، آبمیوه فروشی ها و رستوران های زیادی است که در سال های اخیر به محلی برای تفریح جوانان این شهر تبدیل شد.
قم شهری در 120 کیلومتری تهران است که به علت قرار داشتن حرم حضرت معصومه (خواهر امام هشتم شیعیان) و بزرگترین حوزه علمیه شیعه جهان در آن، به پایتخت مذهبی ایران تبدیل شده است.
حضور پرشمار روحانیون و طلبه های علوم دینی در قم همراه با سکونت تعدادی از پرنفوذترین مراجع تقلید شیعه در این شهر، قم را به طور سنتی به عنوان شهری با فضای مذهبی معرفی کرده است.
این مسائل باعث شد پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷ میزان سرکوب آزادی های اجتماعی در قم به طور فوق العاده ای افزایش پیدا کند. در تمام ۳۳ سال گذشته نیروی انتظامی، بسیج، انصار حزب الله و دیگر نهادهای مشابه، جوانان قمی را که در گفتمان رایج حکومت، از “هنجارهای اجتماعی و اسلامی” تبعیت نمی کنند به شدت سرکوب کرده اند.
در قم اکثر سینماها و پارک ها از ورود جوانان مجرد جلوگیری می کنند، پوشش غیر از چادر برای زنان و دختران می تواند به بازداشت آنها منجر شود، دستگاه قضایی و نهادهای انتظامی و شبه نظامی رفتار اجتماعی جوانان و نوجوانان را کنترل می کنند و در صورت مشاهده کوچکترین ارتباطی میان دو جنس مخالف آنها را دستگیر و به مراکز قضایی معرفی می کنند که می تواند به صدور احکام قضایی برای آنها منجر شود.
با ظهور پدیده گشت ارشاد در سال های اخیر، قم به یکی از مراکز اصلی نمایش قدرت اتوموبیل ها و ماموران نیروی انتظامی در پوشش گشت ارشاد تبدیل شد. ماموران مرد و زن نیروی انتظامی به دخترانی که بر اساس معیارهای حکومتی، پوشش اسلامی را رعایت نکنند تذکر می دهند و آنها را دستگیر می کنند و پسرانی هم که آرایش مو یا لباس پوشیدنشان به مذاق ماموران خوش نیاید به سرنوشتی مشابه دچار می شوند.
تحقیر و سرکوب در قم
در یکی از آخرین این موارد، برخورد خشن ماموران گشت ارشاد با چند تن از اهالی قم، واکنش خشمگینانه تعدادی از مردم این شهر را به دنبال داشت.
الیاس از مغازه داران خیابان صفائیه که خود شاهد عینی این ماجرا بوده به روز می گوید: “خیابان صفائیه شب های جمعه بسیار شلوغ است و تعداد زیادی از جوانان و خانواده ها برای خرید، تفریح یا ملاقات با یکدیگر به این خیابان می آیند. گرمای فوق العاده هوا در تابستان هم باعث می شود که پنجشنبه شب ها اکثر مردم قم به خیابان هایی مانند صفائیه بیایند.”
او می افزاید: “گشت ارشاد در همه جای قم است. تازه به جز گشت ارشاد، جاهای دیگر هم هستند که جوانان را تعقیب می کنند. مثل بسیجی ها و حزب اللهی ها که خیلی اوقات حتی کارت شناسایی هم ندارند اما به محض اعتراض، با سلاح سرد و دستبند بازداشتت می کنند و تو را با خود می برند.”
به گفته الیاس، در ماجرای پنجشنبه شب ابتدا یک خودروی ون گشت ارشاد اقدام به دستگیری پسر و دختری کرد که در گوشه ای از خیابان مشغول صحبت با یکدیگر بودند.
او می گوید: “با دخالت مادر دختر، مردم حاضر در خیابان متوجه می شوند و مطابق معمول این صحنه ها در اطراف محل واقعه حلقه می زنند که برخورد خشن ماموران نیروی انتظامی با دختر و پسر بازداشتی باعث تحریک آنها می شود….مادر دختر با جیغ و خواهش و التماس از ماموران می خواست دخترش را با خودشان نبرند. این وضعیت و برخورد تحقیرآمیز نیروی انتظامی با این مادر و دختر خشم مردم حاضر در صحنه را برانگیخت. یواش یواش عده ای از مردم شعار دادند ولش کن، ولش کن. با اضافه شدن به تعداد جمعیت، برخی خودروهای عبوری مانند تاکسی ها و اتوموبیل های شخصی و همینطور موتوسیکلت ها، با توقف در جلوی خودروهای گشت ارشاد خیابان را بستند تا مانع حرکت اتوموبیل های نیروی انتظامی بشوند. در اینجا بود که تعدادی از مردم و جوانان با حمله به نیروهای پلیس با آنها درگیر و موفق شدند جوانان دستگیر شده را از چنگ گشت ارشاد نجات و فراری دهند.”
موارد زیادی از واکنش اعتراضی مردم به برخوردهای خشن ماموران گشت ارشاد با جوانان و بخصوص زنان و دختران در شهرهای دیگر به ویژه تهران در سال های اخیر گزارش شده اما این نخستین بار است که چنین خبری از شهر قم مخابره می شود.
روز پیش از این در گزارشی از غوطه ور بودن شهر قم در برخی ناهنجاری های اجتماعی مانند اعتیاد، مصرف نوشیدنی های الکلی ناسالم و فحشا و تن فروشی خبر داده بود.
الیاس می گوید: “جوانان قمی هیچ فرقی با جوانان دیگر ایران ندارند. آنها هم تفریح و آزادی می خواهند. اما جوابی به جز تحقیر و سرکوب نمی گیرند.”
