تنها نه روز مانده به سالگرد سقوط هواپیمای سی 130 در حوالی فرودگاه مهر آباد و با فاصله ای کمتر از یک سال از سقوط هواپیمای فالکون فرماندهان سپاه در حوالی ارومیه، روز گذشته یک فروند هواپیمای آنتونف که حامل تعدادی از کادرهای میانی سپاه بود در فرودگاه مهرآباد سقوط کرد. بر اثر این سانحه 36 تن از 38 سرنشین این هواپیما جان باختند. این سانحه یک روز پس از سخنان وزیر دفاع مبنی بر بومی کردن صنعت ساخت هواپیما، رخ داد.
سقوطی دیگر
ساعت هفت بامداد دوشنبه ششم آذر ماه، یک فروند هواپیمای آنتونف 74 نیروی هوایی سپاه، به خلبانی سید حسن بطحائی، که سایت بازتاب او را “یکی از بهترین خلبانان نیروی هوایی سپاه پاسداران” معرفی کرده، تنها دقایقی پس از بلند شدن از باند فرودگاه در انتهای باند و حوالی رودخانه کن سقوط کرد. بر اساس بیانیه سپاه این هوپیما عازم ماموریتی در بندر عباس و قرار بود پیش از آن در شیراز توقف کند.
اما به روال معمول، اخبار متفاوتی درباره این هواپیما و سانحه پیش آمده در خبرگزاری ها منتشر شده است. نخستین اخبار حاکی از مرگ همه 32 سرنشین و شش خدمه این هواپیما بود، اما در خبرهای بدی اعلام شد دو تن از سرنشینان این هواپیما هنوز زنده اند اما به شدت دچار سوختگی شده اند. درباره هویت سرنشینان این هواپیما نیز برخی اخبار اولیه آنها را اعضای خانواده های سپاه معرفی کرد، اما در خبرهای بعدی اعلام شد که “این هواپیما در حال انجام ماموریت نظامی عادی بوده و حامل هیچ یک از فرماندهان سپاه نبوده است”. برخی خبرگزاری های کشورهم اعلام کرده اند که سرنشینان آنتونف 74 برخی از رده های میانی سپاه بوده اند. به نوشته فارس “این پرواز از پروازهای عادی بازرسی و سرکشی بوده” است.
یحیی رحیم صفوی، فرمانده سپاه پاسداران، درباره هویت سرنشینان این هواپیما به خبرنگاران گفته که “به دلیل دقیق نبودن اطلاعات، مصلحت نیست در این باره چیز بیشتری بگویم و تنها می‌دانم که دو نفر از کل سرنشینان زنده مانده‌اند”. خبرگزاری مهر نیز از قول صفوی “هر گونه گمانه‌زنی در خصوص علت سقوط هواپیما را قبل از تکمیل اطلاعات و بررسی‌ها ناصحیح دانسته است”.
از سوی دیگرخبرگزاری فارس از قول جانشین پایگاه هوایی قدر سپاه، از باز شدن جعبه سیاه هواپیمای آنتونف خبر داده است. به نوشته این خبرگزاری، اکبر میرعلی اکبری گفته که “این پرواز ساعت هفت صبح صورت گرفت و سه یا چهار دقیقه بعد از برخاستن از زمین، دچار سانحه شد”. میرعلی اکبری درباره نحوه سقوط گفته: “ابتدا سمت راست هواپیما به زمین خورد و بعد هواپیما دچار آتش سوزی شد”. او هم چنین اضافه کرده: “با باز شدن جعبه سیاه این هواپیما، کمیسیونی برای پیگیری علت این حادثه تشکیل شده است”. رضا جعفرزاده مدیر روابط عمومی هواپیمایی کشوری نیز در گفت وگو با فارس گفته است: “جزییاتی در خصوص این هواپیما در دست نیست”.
اما خبرنگاران اعزام شده به فرودگاه مهرآباد اعلام کرده اند که به آنها اجازه بازدید ازمحل حادثه داده نشده است. اما تصاویر منتشر شده در تمام خبرگزاری ها نشان می دهد خبرنگاران عکاس زمانی اجازه عکسبرداری از هواپیما را پیدا کرده اند که گروه های امداد در حال جمع آوری و انتقال لاشه سوخته هواپیمای آنتونف به محل دیگری بوده اند. خبرگزاری فارس صبح دیروز به نقل از خبرنگار خود نوشته بود که “با گذشت دو ساعت از سقوط هواپیمای آنتونف 74 سپاه پاسداران در فرودگاه مهرآباد به خبرنگاران و عکاسان اجازه ورود به محل حادثه داده نشده است”. این خبرگزاری تاکید کرده “آمبولانس‌ها، خودروهای آتش‌‌نشانی و نیروهای امدادی هلال احمر به سمت محل وقوع حادثه سقوط هواپیمای آنتونف 74 متعلق به سپاه پاسداران در حال تردد هستند و این در حالی است که به خبرنگاران و عکاسان اجازه ورود به محل حادثه داده نمی‌شود”.
خبرگزاری ها در عین حال خبر دادند صحنه سقوط هواپیما در کمترین زمان ممکن به حالت عادی برگشته، چندین جرثقیل با حضور در محل، بقایای هواپیما را به مکانی دیگر منتقل کردند تا به گفته مسئولین، پروازهای فرودگاه مهرآباد به حالت عادی بازگردد.
شواهد امنیتی
اگر چه هنوز اعلام نشده که این هواپیما پس از سقوط دچار آتش سوزی شده یا پیش از سقوط، و در حالی که جانشین پایگاه هوایی قدر سپاه اعلام کرده هواپیما به دلیل از کار افتادن یکی از موتورهایش سقوط کرده است، فرمانده کل سپاه دیروز ساعاتی پس از سانحه این سقوط را مشکوک ارزیابی کرد. رحیم صفوی طی سخنانی در جمع کارکنان سازمان بازرسی کل کشورگفت: “این انفجار از نظر امنیتی و اطلاعاتی شواهدی را نشان می‌دهد و چون در هفته بسیج بوده، معنا و مفهومی را در بر دارد”.
او همچنین تاکید کرد: “این امر طبیعی است، هم بعد از رزمایش بزرگ پیامبر اعظم، و هم در هفته بسیج دشمنان باید کاری انجام دهند. دور تا دور ما را دشمنان کینه‌توز و عنود و در درونمان نیز بعضا منافقین وجود دارند”.
فرمانده کل سپاه پاسداران تنها کسی است که در روز گذشته از انفجار هواپیما پیش از سقوط سخن گفته و اعلام کرده که “در هر صورت ایران در محیط خطر سیر می‌کند. در این هواپیما 32 پاسدار و 6 خدمه پروازی بودند و هنگامی که هواپیما از باند فرودگاه بلند می‌شود، منفجر می‌شود”. به گفته صفوی “میزان ضرباتی که به بسیج وارد می‌کنند، بالاتر از آن است که 38 نفر را به شهادت برسانند. این شهادت‌ها قطعا انگیزه بسیجیان را قوی‌تر خواهد کرد و آنها روحیه ما را با این شهادت‌ها تقویت می‌کنند”.
و این در حالی است که فرمانده سپاه حفاظت فرودگاه های کل کشور، بر غیر نظامی بودن ماموریت این هواپیما تاکید کرده و ساعتی پس از سقوط آن گفته است: “این هواپیما پس از حادثه آتش گرفته، اما علت دقیق این اتفاق در لحظات اولیه قابل تشخیص نیست و باید این موضوع را به بازخوانی جعبه سیاه موکول کرد”.
پیشتر و در جریان سقوط هواپیمای سی 130 ارتش و هواپیمای فالکون فرماندهان سپاه نیز مصطفی پورمحمدی با مشکوک خواندن آن سوانح، از احتمال استفاده دشمن از جنگ الکترونیک برای ساقط کردن هواپیما سخن گفته بود اما سایر مقامات و از جمله کمیته تحقیق مجلس این گمان را رد کردند و کهنه بودن هواپیماها و نبود تجهیزات لازم بر اثر تحریم را علت حادثه دانستند.
یک روز پس از اعلام خودکفایی
سقوط این هواپیما غیر از همزمانی با هفته بسیج با برخی دیگر از اظهارات مقامات کشور هم همزمان است. روزگذشته روزنامه ایران از قول محمد نجار، وزیر دفاع جمهوری اسلامی نوشت “وزارت دفاع قصد بومی کردن صنعت هواپیماسازی را دارد”. نجار که سال گذشته تا آستانه استیضاح پیش رفت اما بنا به مصالحی طرح استیضاح او مسکوت ماند، این سخنان را درمراسم نمایش توانمندی هواپیماهای توپولف ۳۳۴ و ۲۱۴ در تهران و یک روز پیش از این سانحه بیان کرده است. وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح همچنین گفته است: “تلاش می کنیم در رشته های مختلف صنایع هوایی خودکفا شویم و دانش هوایی را بومی کنیم” او مأموریت وزارت دفاع را ساخت انواع هواپیماها و بالگردهای نظامی و غیرنظامی بیان کرده و گفته “صنعتگران و متخصصان وزارت دفاع توانایی ساخت بسیاری از قطعات هواپیما و تعمیرات اساسی انواع هواپیما را در اختیار دارند و کشور ما در صنایع هوایی استفاده کننده صرف نیست”.
وزیر دفاع در عین حال نتایج ارزیابی هواپیماهای توپولف ۳۳۴ و ۲۱۴ را مناسب دانسته و تاکید کرده بود که “در صورت رضایت شرکت ها و خطوط هوایی کشور برای خرید این هواپیما، وزارت دفاع آماده خدمات دهی، تولید قطعات و تعمیرات اساسی آنهاست”.
همزمان با این خبر روزنامه جمهوری اسلامی نیز از پرواز نمایشی دو فروند هواپیمای روسی در آسمان تهران خبر داد و در شماره دیروز خود نوشت: “نوراله رضایی نیارکی سرپرست سازمان هواپیمایی کشوری گفته یک شرکت هواپیماسازی روسی برای معرفی این هواپیماها به ایران آمده بود و قرار است این هواپیماها در « ایرشو » کیش شرکت کنند و در آن جا قدرت مانور و توانایی هواپیماهای خود را به شرکت های هواپیمایی ایرانی نشان دهند تا در صورت تمایل ایرلاین های داخلی نسبت به خرید این هواپیماها اقدام کنند”.
این در حالی است که سقوط های مکرر هواپیماهای روسی و اوکراینی در ایران طی چند سال اخیر موجی از انتقادات را نسبت به خرید این هواپیماها به دنبال داشته است. خبرگزاری فارس نیز روز گذشته در گزارشی از سقوط هواپیماهای آنتونف در یک سال اخیر در دنیا خبر داد که هشت فروند از این نوع هواپیما در سال جاری در نقاط مختلف دنیا سقوط کرده و بر اثر آن 110 تن جان خود را از دست داده اند. به نوشته این خبرگزاری این هواپیمای ساخت اوکراین 18 درصد سوانح هوایی امسال را به خود اختصاص داده و نمونه هایی از آن در یک سال گذشته در روسیه، مجارستان، افغانستان، اوگاندا، کامرون، کنگو و روسیه سقوط کرده اند. آن هم در حالی که عمر هواپیمای ساقط شده در فرودگاه مهرآباد تهران از سوی مقامات سپاه، چهار سال عنوان شده است.
یک کارمند هواپیمایی دو سال پیش و در جریان سقوط یک فروند هواپیمای بوئینگ 707 متعلق به ارتش در داخل فرودگاه مهر آباد گفته بود: “منتظر فاجعه یا حوادث خیلی هولناکتر از این هم باشیم چون بیش از یک سال است که مجموعه هواپیمایی کشوری سعی می کند سپاه را از جابجایی مسافران با هواپیماهی نظامی ایلوشین 76 و آنتونف 74 آن هم با شماره پرواز های نظامی منصرف کند که آقایان با بهانه نخ نما شده امنیت ملی قضیه را ماستمالی می کنند”.
اگر چه مقامات ایران در چند سال اخیر شاهد سقوط های متعدد هواپیما بوده اما هیچ گاه نتایج تحقیقات صورت گرفته و دلایل سقوط این هواپیماها به اطلاع افکار عمومی نرسیده است. هواپیمای آنتونف 74 دیروز در حالی سقوط کرد که دو هفته پیش یک هلکوپتر نظامی در حوالی نجف آباد اصفهان دچار سانحه شده بود. علاوه بر این سه ماه پیش یک فروند توپولف در فرودگاه مشهد سقوط کرد و کمتر از یک سال پیش نیز دو هواپیمای نظامی، اولی یک فروند سی 130 و دومی یک فروند فالکون حامل فرماندهان سپاه منجر به مرگ بیش از 160 نفر از شهروندان، خبرنگاران و فرماندهان سپاه شد. سوانحی بدون توضیح.