طرح امر به معروف و نهی از منکر که در مجلس در حال بررسی است، خود حکایت مثنوی هفتاد من می شود اگر قصد شکافتن آن را داشته باشی.
اما در همین حد باید گفت که امر به معروف و نهی از منکر عملی ایمانی و داوطلبانه است که مردم با حکومت و قدرت و مردم با مردم انجام می دهند.این عمل می تواند اشکال گوناگون و فرم های متفاوت داشته باشد.
در معنای مفهمومی و اصلی و رویکرد تاریخی، “امر به معروف و نهی از منکر” وظیفه ای مردمی است که بیشتر توجه به نقد قدرت دارد که قدرت اول و اصلی در جامعه، حکومت و حاکمان هستند. در مجموع، هر جای و موردی که قدرت تمایل به سرکشی دارد به معروف نصیحت می شود و از منکر باز داشته می شود. در این مورد، باز خواست از عمر خلیفه دوم در باره لباس بلندش که از کجا چنین فاخر پوشیده است در تاریخ اسلام مشهور است. این رویه پرسش، تا حدی حیطه امر به معروف زبانی را به مسلمین نشان می دهد. سخن امام علی که به مردم سفارش می کند اورا نصیحت کنند هم، در فرهنگ شیعه علوی در همین راستا معنی می یابد، و باز در همین بستر است که کار حسین می شود امر به معروف و نهی از منکر.
اما در فرهنگ شیعه صفوی، بخشنامه های منع ریش تراشیدن مردها و بستن خانگاه ها… به وسیله شاه سلطان حسین صفوی، می شود امر به معروف و نهی از منکر.
میان این دو امر به معروف و نهی از منکر، تفاوت فراوان است.
در بستر قشری گری رواج گرفته در جامعه امروز ایران، امر به معروف بیشتر به رعایت حجاب زنان محدود می شود. چرا که امر به معروف و نهی از منکر مقامات حکومت، به حکم آقای خامنه ای نادرست است چون موجب وهن نظام می شود. به دستور رئیس قوه قضائیه هم افشا گری های اقتصادی با برخورد سخت مواجه خواهد شد. با کسانی که به هربهانه ای هم امنیت نظام را به خطر اندازند نیز برخورد سخت‌تر می شود که نمونه آن هم دستگیری معترضان به اسید پاشی ها بود. مجموعه این مواضع نشان می دهد که طرح جدید مجلس در ارتباط با امر به معروف و نهی از منکر، در صورت اجرا و عملی شدن به دنبال چه منظوری است.
حال که سمت گیری عمومی طرح مجلس مشخص شد. به نکته راهبردی این طرح خواهیم پرداخت.
مساله راهبردی طرح امر به معروف و نهی از منکر
داستان از این قرار است که با استفاده از باورهای مذهبی جامعه قصد دارند که سازمانی را به وجود آوردند که با بودجه عمومی زیر نظر جناح راست حکومت قرار بگیرد که در موقع لازم به میدان آید و در خدمت جناح راست افراطی انجام وظیفه کند. اما چرا زیر نظر دولت نباشد؟ چون دولت می تواند تغییر کند ولی سازمان ائمه جمعه در اختیار جناح راست حکومت است که مسئولیت این نهاد به آن واگذار می شود.
با این حال، ردیف بودجه سازمان جدید را دولت می دهد. موضوع امر به معروف و نهی از منکری که حیطه عمل آن مشخص و محدود است، به این وسیله به مانوری خیابانی علیه اقشار متوسط جامعه تبدیل می شود که بتواند با بهانه نقض مقررات دینی و شرعی که حال تبدیل به قانون شده، اقشار مزبور را مرعوب کرده و بترسانند. چنین سیاستی در جامعه ایران برای ارعاب جواب داده است، اگر چه نه کاملا موفق اما موثر بوده است. در حقیقت این طرح برای مرعوب کردن اقشاری که در جامعه خواهان تغییر هستند و فضای باز می خواهند تهیه شده است. در تائید این ادعا می توان از قربانبان اسید پاشی مثال آورد که از این اقشار اجتماعی هستند.
حال باید گفت که امر به معروف به شیوه صفوی، که به وسیله حکومت برای کنترل مردم است، نتیجه ناگوار دیگری در پی دارد که مواجه بخشی از مردم با بخشی دیگر است. این نکته را رئیس جمهور و دولت هم درک کرده است به آن اعتراض دارد، ولی برای این اعتراض باید قدم عملی هم بردارد از اختیارات قانونی استفاده کند.
از سوی دیگر، واکنش جامعه مدنی به اسید پاشی ها نیز جای تامل دارد. این واکنش، اقدامی قابل ارج بوده ولی جای آسیب شناسی هم دارد.
مخالفان طرح امر به معروف و نهی از منکر باید با تبلیغ و دلایل روشن به رد آن در افکار عمومی بپردازند. راست افراطی با زبان و رفتار خشن قصد رو در رو قرار دادن اقشار جامعه با هم را دارد.نباید با زبان تند و غیر مستدل در مخالفت با این طرح در زمین راست افراطی بازی کرد چرا که به تجربه می توان گفت که در بازی خشونت، دموکراسی خواهان بازنده هستند. حتی در بازی زبانی تند هم باز این راست افراطی است که نیروهای خود را بهترعلیه آزادی خواهان توجیه می کند.
باید توجه داشت که برانگیختن احساس آزادی خواهان با ترویج واژگان تند به جایی نمی رسد. اقدامات راست افراطی و حتی جریان راست به اندازه کافی مخالفت ایجاد خواهد کرد. پس باید این راهبرد راست را افشا کنیم که با این طرح، به سوء استفاده از یک اصل مذهبی پرداخته و قصد آن دارد که اقشار جامعه را در برابر هم قرار دهد.
در عین حال، باید به راهبردی بیندیشیم که موثر شود و این طرح را منتفی کند تا از دور خارج شود.