امین رئوفی‌نژاد
با آنکه دیروز (یکشنبه) مجلس هشتم با لوایح دولت نهم برای برداشت از حساب ذخیره ارزی موافقت کرد و به آنها رای داد، اما بحث‌های مربوط به این لایحه از حواشی خاصی برخوردار بود که یکی از مهمترین آنها، سخنان یک نماینده اصولگرای تهران درباره میزان موجودی فعلی حساب ذخیره ارزی بود. الیاس نادران که به عنوان مخالف لایحه دولت سخن می‌گفت، در لابه‌لای سخنان خود فاش کرد که بر اساس گزارش بانک مرکزی به مجامع بین‌المللی، تنها 7 میلیارد دلار پول در این حساب باقی مانده است.
نادران که به عنوان مخالف برداشت از حساب ذخیره ارزی در صحن علنی مجلس سخن می‌گفت، با اشاره به لایحه دولت اخیر برای برداشت 45 هزار میلیارد ریالی (تقریبا معادل 5 میلیارد دلار) از حساب ذخیره ارزی به بهانه واردات کالا و مقابله با خشکسالی، خطاب به نمایندگان مجلس هشتم گفت: “اگر می خواهیم 5 میلیارد دلار از آن را اضافه بر تعهدات ایجاد شده تا امروز به این امر اختصاص دهیم بدانیم که چیزی از حساب ذخیره ارزی برای اقدامات دولت و مجلس باقی نخواهد ماند.“
نادران چندی پیش به همراه توکلی، دیگر نماینده اصولگرا که هر دو در رشته اقتصاد تحصیل کرده اند و معمولا به عملکرد اقتصادی دولت نهم انتقادهای اساسی دارند، در تذکری علنی به احمدی نژاد و وزیر نفت کابینه وی، فاش کردند که دولت نهم به طور غیرقانونی و بدون اجازه مجلس از حساب ذخیره ارزی کشور برداشت کرده و با آن اقدام به واردات انبوه میوه و کالا و همچنین واردات بنزین کرده است تا اثرات واقعی تورم در جامعه را به طور ظاهری کاهش دهد.
در نطق دیروز این نماینده تهران، به این موضوع نیز اشاره شد و بر مبنای آن، لایحه اخیر دولت به عنوان یک ”کار تبلیغاتی و رسانه‌ای” ارزیابی شد. وی با اشاره به درخواست سال گذشته دولت احمدی نژاد برای برداشت 1200 میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی برای خرید و ذخیره سازی مواد غذایی که با مخالفت مجلس هفتم روبه‌رو شد، گفت: “در همان زمان دولت بدون اجازه مجلس دو هزار میلیارد تومان اضافه بر مجوزهای مجلس صرف واردات بنزین و گازوئیل کرده بود… یعنی در جایی که دولت نیازی به مجوز مجلس احساس نمی کند از حساب ذخیره ارزی برداشت می کند و در مقابل هر وقت نیاز به رسانه‌ای شدن داشته باشد، از مجلس مجوز می خواهند.“
این نماینده اصولگرا همچنین در نطق خود با اشاره به موضوع کسب اجازه احمدی نژاد از آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی برای برداشت از ذخیره ارزی بدون تصویب مجلس گفت: “مرجعی که اجازه برداشت دوهزارمیلیارد تومان برای واردات بنزین در سال 86 را داده بود می توانست اجازه برداشت 1200 میلیارد دلار راهم بدهد پس چرا دولت در آن زمان ازمجلس اجازه خواست تا مخالفت مجلس رسانه‌ای شود؟”
مخالفت اصلی این نماینده و مصباحی مقدم، سخنگوی سابق جامعه روحانیت، بیشتر بر این نکته متکی بود که تضمینی وجود ندارد که مدتی بعد، و باز هم به بهانه‌ای دیگر، دولت احمدی نژاد لایحه جدیدی برای برداشت از ذخیره ارزی مطرح نکند. نادران گفت: “آیا آنچه اینجا آورده شده همانی است که کفاف نیازهای دولت را می دهد فردا متممی برای اصلاحیه جدیدی نخواهد آمد و باز خشکسالی و سرمازدگی بهانه نخواهد شد برای برداشت های بعدی. ما اگر شفاف بدانیم چقدر باید برداشت کنیم و چقدر باید اجازه برداشت دهیم…“
مصباحی مقدم نیز به این واقعیت اشاره کرد که جبران خسارات ناشی از خشکسالی نیازی به ارز ندارد و با جابه‌جایی در برخی ردیف‌های بودجه می‌توان این مشکل را حل کرد. این نماینده همچنین به جلسه خود با پرویز داوودی، معاون اول احمدی نژاد، در شب قبل از آغاز کار مجلس هشتم و موافقت وی با کاهش برداشت از ذخیره ارزی در این لایحه اشاره کرد. این نماینده اصولگرا نیز که همانند نادران با لایحه دولت نهم مخالف بود، به عدم شفافیت در این لایحه و خصوصا بررسی فوریتی آن اعتراض داشت.
نبود شفافیت در میزان موجودی حساب ذخیره ارزی کشور، موضوعی است که تاکنون بارها مورد اشاره کارشناسان و رسانه‌ها قرار گرفته است. روزنامه‌ها هفته گذشته ضمن انعکاس خبر سخنان سرپرست وزارت اقتصاد در خصوص افزایش موجودی حساب ذخیره ارزی، به این نکته اشاره کردند که حتی اقتصادی‌ترین عضو کابینه هم حاضر نیست درباره موجودی ذخیره ارزی کشور بدون ابهام سخن بگوید.
این در حالی است که در سال‌های پیش، بانک مرکزی گزارش‌های صریح و دقیقی در این باره منتشر می‌کرد. رئیس بانک مرکزی در میانه سال گذشته وعده داد که تا اسفند ماه 86 گزارش عملکرد این حساب منتشر می‌شود، اما با گذشت سه ماه از سال جدید، هنوز چنین اتفاقی رخ نداده است و تنها اعلام رسمی در این باره، سخنان مبهم صمصامی، جانشین دانش‌جعفری، وزیر معزول اقتصاد است که بدون اشاره به رقم واقعی موجودی حساب، از ”افزایش 40 تا 50 درصدی موجودی آن نسبت به سال‌های گذشته” سخن گفته است.
گفتنی است پس از تأسیس این حساب در دولت خاتمی، دبیرخانه حساب ذخیره ارزی نیز در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور مستقر شد. اما با انحلال این سازمان در دولت احمدی نژاد، معاون برنامه‌ریزی رئیس‌جمهور که جایگزین رئیس سازمان سابق شده است، هیچ‌گاه حاضر نشده درباره عملکرد این حساب و موجودی آن به سؤال خبرنگاران پاسخ دهد.
دو هفته پیش، مؤسسه معتبر بین‌المللی “صندوق ثروت‌های حاکمیتی” در گزارشی از درجه شفافیت حساب ذخیره ارزی در 17 کشور دارنده این حساب، که همگی صادرکننده نفت هستند، ایران را در رتبه یکی به آخر قرار داد. بر اساس این گزارش، حساب ذخیره ارزی ایران به لحاظ میزان شفافیت، از 10نمره، تنها توانست 2 نمره را کسب کند. نمره صندوق ذخیره ارزی سایر کشورها بدین ترتیب است: نروژ 10، آلاسکای امریکا 9، آذربایجان 9، کانادا 8، کویت 6، روسیه 5، عربستان 4، قزاقستان 3، ایران 2، عمان 2، ونزوئلا 2، قطر 1، لیبی 1، الجزایر 1، نیجریه 1 و آنگولا 1.
اما با وجود همه اینها، صمصامی سرپرست وزارت اقتصاد دولت احمدی نژاد هفته پیش وضعیت حساب ذخیره ارزی کشور را “در حد بسیار عالی” توصیف کرده بود.