“توافق بعدی ما، حقوق شهروندی ما”؛ شعاری است که در خیابان های تهران سرداده می شود. ویدئوهایی که یکی پس از دیگری منتشر می شود مردمی را نشان می دهد که خوشحال از توافق هسته ای میان ایران و گروه ۵+۱ حالا دیگر خواستار تحقق مطالبات خود در عرصه داخلی هستند. در این میان “رفع حصر” از اصلی ترین مطالباتی است که در شعارهای مردم نمود دارد. فائزه هاشمی هم به روز می گوید “حالا دیگر وقت آن است که حسن روحانی و کابینه او به طور جدی وارد حیطه های دیگر بشوند و به وعده هایی که در عرصه های دیگر به مردم داده اند عمل کنند”.
پس از اعلام خبر توافق هسته ای، مردم در تهران به خیابان ها آمدند، بوق زدند، شیرینی پخش کردند، رقصیدند و شعار دادند، اما رفع حصر مهم ترین شعاری بود که در خیابان ها از سوی مردم سرداده شد؛ شعارهایی چون “توافق بسته شد نوبت میرحسین شد”، “پیام ما روشنه حصر باید بشکنه”، “امشب شب شادیه موسوی جاش خالیه”، ”روحانی یادت باشه موسوی باید باشه”. “امشب شب شادیه موسوی زندانیه”.
در فضای مجازی
موافقان توافق با انتشار و یادآوری جملات میرحسین موسوی همچون “پیروزی ما آن چیزی نیست که کسی در آن شکست بخورد” و یا “امید بذر هویت ماست” توافق هسته ای را مدیون و نتیجه مقاومت او، مهدی کروبی و زهرا رهنورد می دانند؛ رهبران جنبش سبز که از ۲۵ بهمن سال ۸۹ در حصر و زندان خانگی به سر می برند.
مخالفان توافق اما این توافق را با ترکمنچای مقایسه و شادی مردم از این توافق را به شادی طرفداران تیم تراکتورسازی تبریز تشبیه می کنند که ابتدا اعلام شد تیم شان در لیگ برتر فوتبال ایران قهرمان شده و بعد مشخص شد که قهرمانی از آن تیم دیگری بوده و به آنها دروغ گفته شده است. در چنین شرایطی اما فائره هاشمی به روز می گوید: “کار بسیار بزرگی انجام شده و نباید دست کم بگیریم. کاری که باید انجام می شده.اگر این توافق صورت نمی گرفت، شرایطی که در کشور در همه زمینه ها ایجاد شده بدتر از این می شد. ما داخل کشور زندگی می کنیم و می بینیم چه وضعیتی است. کسانی که با این توافق مخالفت می کنند و آن را خیانت به کشور می نامند، منافع شان در تحریم ها است، من این مخالفت را اعتقادی نمی دانم. در شرایط فعلی و چندین سال است کار اعتقادی خیلی کم می بینیم و کسانی که مخالف این توافق هستند منافع شان در ایجاد دشمن است و داشتن دشمن دائمی. بحث شان و اعتقادشان نه اسلام است، نه ایران و نه منافع ملی. اینها چون منافع شان به خطر افتاده، مخالفت می کنند. شادی مردم به جا است، مردم با این تحریم ها دست و پنجه نرم کرده اند.پدر مردم، پدر جامعه و پدر کشور را درآورده و…اتفاقی که افتاد، شوخی نبود.”
نماینده سابق مجلس و مدیرمسئول روزنامه توقیف شده زن درباره تاثیر توافق هسته ای برمناسبات داخلی کشور و بخصوص عرصه سیاست داخلی می گوید: “من خیلی ارتباطی بین این توافق و عرصه سیاست داخلی نمی بینم. حتی برعکس خواهد بود، حدس من این است که آنهایی که دلواپس هستند ـ گروه فشار هستند،هر اسم دیگری که روی آنها بگذاریم ـ آنهایی که جزو منتقدین خشن دولت هستند، نه منتقدین آرام و معتدل، آنها از این قضیه عصبانی هستند و می خواهند یکجوری به دولت حالی کنند که فکر نکنید این اتفاق افتاده، همه جا همین طور است برعکس یک جاهای دیگر تلافی می کنند که خشم خودشان را نشان دهند، بگویند دولت توانایی ندارد و مردم را ناامید کنند. ارتباطی نمی بینم و فکر نمی کنم توافق کمک کند در جاهای دیگر هم فضا باز شود و مطالبات مردم بتواند پاسخ بگیرد. شما نگاه کنید کسانی که الان زندانی می شوند، احکامی که صادر می شود خیلی خشن تر شده نسبت به سالهای پیش. احکام اگر قبلا ۴ - ۵ - ۶ سال بود الان کمترین اش ۸ سال است ۱۰ سال- ۱۴ سال و… آن هم به خاطر هیچی. فکر نمی کنم سیاست خارجی منجر به کمکی شود بلکه برعکس کارشکنی می کنند که مردم را ناامید کنند که نتیجه اش را در انتخابات بتوانند بگیرند”.
فائزه هاشمی می افزاید: “تعدادی از اعضای کابینه و مدیران و وزرا و… هم متناسب با شعارهای آقای روحانی و انتظارات رای دهنده ها نبودند و نیستند. اگر آقای روحانی بخواهد حداقل به مطالبات رای دهندگان به خودش پاسخ گوید باید تغییراتی در مدیرانش بدهد. باید ترکیب مدیرانش را با خودش و حداقل حرف هایی که خودش می زند همفکرتر بکند، تا بتواند به وعده ها اجرا کند. انتظار این است،مردم هم انتظار دارند. از این طرف هم مذاکرات هسته ای به نتیجه رسیده و باید انرژی را بگذارند جاهای دیگر. آزادی زندانیان، ایجاد آزادی حداقلی، جلوگیری از کارهای غیرقانونی گروههای فشار و دلواپسان که برنامه های قانونی را برهم می زنند و موانع فراقانونی ایجاد می کنند.درست است که اینها دخیلی دست آقای روحانی نیست اما او می تواند تذکر قانون اساسی بدهد،می تواند مردم را مآگاه کند و توضیح بدهد. اینها را که می تواند بکند. اعلام موضع بکند نسبت به مسائل و… اینها اثر دارد. الان واقعا وقت آن است که به طور جدی وارد حیطه های دیگر بشوند. من نمی گویم نشده اند، شده اند اما نتیجه نگرفته و یا کم نتیجه گرفته اند الان اما باید جدی تر وارد شوند و جزو اولویت های شان قرار دهند”.
او در عین حال یادآور می شود با آن دسته از منتقدان حسن روحانی که معتقدند او در عرصه داخلی هیچ اقدامی انجام نداده و تنها به سیاست خارجی و بحث هسته ای پرداخته موافق نیست: « باید شرایط آقای روحانی را هم درک کرد، ما که می دانیم تقسیم قدرت چگونه است، ما که می دانیم قدرت کجا قلمبه شده و اینکه کسی جرات کرده، اختیار دارد و چقدر امکانات دارد. اگر محدودیت ها، فشارها و تنگناها و محدودیت های دولت را در نظر بگیریم نمی توانم بگویم دولت هیچ کاری نکرده. در جاهایی خوب عمل کرده، در جاهایی نتوانسته و در جاهایی هم شاید تعدادی از افراد کابینه و مدیران دولتی اقدام خاصی انجام نداده اند ولی در این قضایا به دولت نمره منفی نمی دهم،چون به هرحال ما تقسیم قدرت و شرایط را می دانیم و اینکه رئیس جمهور و دولت و کابینه و وزرا چقدر قدرت و امکان دارند. ما وزرای خوبی داشتیم که وارد عمل شدند مثل وزیر علوم که دیدیم چطور شد، استیضاح کردند. وزیر خوبی گذاشته بودند اما آنطور شد حتی آقای جنتی به نظر من عملکردش مثبت بوده، در حیطه ای بیشتر و در حیطه هایی کمتر. اگر با این شرایط بررسی کنیم من فکر نمی کنم دولت هیچ کاری نکرده”.
موافقان و مخالفان توافق چه می گویند؟
۱۳ سال مذاکره با غرب و گروه ۵+۱ روز گذشته با توافق مذاکره کنندگان به سرانجام رسید. ۱۳ سالی که به ترتیب حسن روحانی، علی لاریجانی، سعید جلیلی و محمدجواد ظریف مسئولان تیم های مذاکره کننده ایرانی بودند و هر دوره به تناسب شرایط حاکم بر کشورهای مذاکره کننده، فراز و نشیب ها و تنش هایی را شاهد بود. بیانیه مشترک محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه و مسئول تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی و فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که روز گذشته منتشر شد پایانی بر ۱۳ سال فراز و نشیب بود؛ بیانیه ای که می گوید “این پایان مذاکره و تداوم همکاری مشترک است”.
براساس توافق حاصل شده در وین، تحریم های ایران در زمینه برنامه هسته ای از سوی امریکا، اروپا و سازمان ملل لغو می شود، ایران محدودیت های درازمدتی را در زمینه برنامه هسته ای خود می پذیرد که براساس گزارش بی بی سی شامل سطح غنی‌سازی، تعداد سانتریفیوژها، عملکرد رآکتور آب سنگین اراک و پذیرش پروتکل الحاقی برای بازرسی‌های گسترده‌تر خواهد بود.
طرفین اعلام کرده اند که توافق به شورای امنیت سازمان ملل در روزهای آتی ارائه خواهد شد تا در قالب یک قطعنامه به تصویب برسد.
حسن روحانی ساعتی پس از اعلام توافق در برنامه زنده سیمای جمهوری اسلامی اعلام کرد براساس توافق صورت گرفته همه اهداف ایران در مورد لغو تحریم‌ها و محدودیت‌ها و ادامه فعالیت هسته‌ای در داخل کشور حاصل شده.
او توافق صورت گرفته را “پایانی برای ظلم‌ها و اتهام‌های غلط و نا‌به‌جا نسبت به ملت بزرگ ایران و آغازی برای روند جدید در شروع همکاری های جدید در جهان” خوانده و گفته است: “روز توافق، روزی است که اتحادیه اروپا و آمریکا لغو همه تحریم ها را به صراحت اعلام می کند و تصمیم خود را ابراز می‌دارد و از آن زمان است که تازه اقدامات ایران آغاز می شود”.
هاشمی رفسنجانی هم گفته: “این پیروزی مرا به یاد فتح خرمشهر و همچنین پیروزی پذیرش قطعنامه انداخت که دنیا در آن مقطع علی‌رغم همه دشمنی‌ها و حمایت‌های که از صدام می‌کردند، در بین‌المللی‌ترین سازمان جهان بر حق ایران صحه گذاشتند و تأکید کردند”.
سیدمحمد خاتمی هم گفته که این توافق نشان داد پیچیده ترین مسائل را می شود از راه مذاکره و تفاهم حل کرد. کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی هم توافق را موفقیتی مهم خوانده.
آن سوتر باراک اوباما، رئیس جمهور امریکا اعلام کرده که با این توافق راه‌های دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای بسته شده است. او در عین حال هشدار داده که هر اقدام کنگره آمریکا را که بخواهد جلو اجرای موفقیت‌آمیز این توافق را بگیرد وتو خواهد کرد.
اوباما هر گونه تخطی از این توافق یا نقض آن در آینده را، چه از طرف آمریکا و ایران و چه از طرف دیگر طرف‌های درگیر، غیرمسئولانه توصیف کرده است.
اما توافق هسته ای جمهوری اسلامی و گروه ۵+۱ مخالفان سرسختی هم دارد که در خارج از کشور از بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل تا عربستان و تعدادی از نمایندگان جمهوری خواه آمریکا را شامل می شود. بنیامین نتانیاهو گفته که اسرائیل به این توافق متعهد نیست و هر کاری برای دفاع از خود خواهد کرد. او این توافق را یک اشتباه تاریخی خوانده است.
تعدادی از نمایندگان جمهوری خواه کنگره امریکا هم در مقابل توافق موضع گرفته اند. سناتور لیندزی گراهام از ایالت کارولینای جنوبی و نامزد انتخابات ریاست جمهوری در حزب جمهوریخواه براساس گزارش رادیو فردا گفته “این یک توافق وحشتناک است. همه چیز را بدتر خواهد کرد، و من بسیار نگران هستم که ما شاهد یک دهه فاجعه باشیم.”
جان بینر، رئیس مجلس نمایندگان امریکا هم گفته: “به جای اینکه جهان امن‌تر شود، این توافق تنها باعث جسور شدن ایران- بزرگترین حامی تروریسم در جهان- از طریق کمک به بی‌ثباتی و مشروعیت بخشیدن به رژیم‌اش خواهد شد”.
رادیو فردا همچنین گزارش داده که کاتن، سناتور جمهوری خواه گفته: “هر نماینده یا سناتوری که به این توافق رای (مثبت) دهد سرنوشت سیاسی‌اش را به دست آیت‌الله‌ها سپرده است… چرا که اگر ایران ظرف یکسال، پنج سال یا ۱۰ سال به سلاح اتمی دست پیدا کند، مردم آمریکا دنبال این خواهند رفت که چه کسانی از این توافق حمایت کردند که باعث دستیابی آنها (ایرانی‌ها) به سلاح هسته‌ای شد”.
مخالفان توافق هسته ای در داخل ایران هم سکوت نکرده اند؛ آنها که به عنوان دلواپسان شناخته می شوند در سایت های خود، همچون رجانیوز به انتشار فیلم شادی طرفداران تیم فوتبال تراکتورسازی، پس از آنکه به آنها به دروغ گفته شد تیم شان قهرمان لیگ برتر فوتبال ایران شده پرداخته اند.
تقی دژاکام، عضو شورای سردبیری روزنامه کیهان و همچنین از اعضای سایت رجانیوز، شادی برای توافق را به شادی حامیان تراکتورسازی پس از اعلام قهرمانی تشبیه کرده و مهدی کوچک زاده، نماینده عضو جبهه پایداری در مجلس در صفحه اینستاگرام خود عکس دکتر مصدق را در حالی که دست ثریا، ملکه سابق ایران را می بوسد منتشر کرده است. این در شرایطی است که تعدادی از موافقان توافق هسته ای و حامیان دولت، طی روزهای گذشته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه را امیرکبیر خوانده و یا با دکتر مصدق مقایسه کرده و توافق هسته ای را همسطح ملی شدن صنعت نفت ایران خوانده اند.
روزنامه کیهان هم در سرمقاله خود با این عنوان که “ملت ما توافق ندیده نیستند” نوشته است که ماجرای پرکش و قوس ما با زورگویان مستکبر عالم، به واسطه مذاکره یا توافق به پایان نمی‌رسد.
در جریان مذاکرات بیش از ۲ سال گذشته بین ایران و گروه ۵+۱ بیش از هرکسی نام دو نفر مطدح بود. محمدجواد ظریف و جان کری، وزرای خارجه ایران و امریکا. حالا ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت خبر داده که موسسه بین المللی تحقیقات صلح استکهلم در سوئد روز سه شنبه محمد جواد ظریف و جان کری وزرای خارجه ایران و آمریکا را به دلیل نقش آفرینی در انعقاد توافق تاریخی هسته ای، به عنوان نامزد دریافت جایزه صلح نوبل سال ۲۰۱۶ معرفی کرد.
