در شرایطی که هیچ خبری از وضعیت جعفر پناهی، کارگردان معروف ایرانی نیست، طاهره سعیدی همسر وی در مصاحبه با “روز” خبر داد که با دادستان تهران دیدار داشته، اما جعفری دولت آبادی هیچ جواب درست و مشخصی درباره وضعیت آقای پناهی نداده و تنها گفته است که او از مواضع خود کوتاه نمی آید.
همسر این کارگردان سرشناس سینمای ایران، ساخت فیلم بدون مجوز و داشتن شال سبز در جشنواره مونترال را از جمله اتهامات همسرش خواند و گفت بعد از ملاقاتی که روز 10 فروردین با آقای پناهی در زندان اوین داشته، هیچ خبری از او ندارد و به شدت نگران وضعیت جسمانی اوست.
جعفر پناهی به اتفاق همسر، دختر و مهمانانش که از عوامل ساخت فیلم جدید او بودند در نیمه شب 11 اسفند ماه بازداشت شد. همسر، دختر و مهمانان آقای پناهی آزاد شده اند اما او همچنان در بند 209 زندان اوین به سر می برد.
کارگردان فیلم هایی چون دایره، بادکنک سفید، آینه، طلای سرخ، آفساید و… که تاکنون از جشنواره های معتبری چون کن، برلین و ونیز، جوایز متعددی کسب کرده، اکنون متهم به ساخت فیلمی علیه نظام جمهوری اسلامی است. اتهامی که خانم سعیدی صراحتا رد و تصریح کرد: “ما هنوز در داخل منزل بودیم و حدود 6 الی 7 ساعت، آقایان در حال تفتیش خانه و ضبط وسایل بودند که سایت تابناک خبر از ساخت فیلم علیه نظام، توسط آقای پناهی داد در حالیکه چنین چیزی به هیچ عنوان صحت ندارد.”
خانم سعیدی توضیح داد: “فیلمی که آقای پناهی در صدد ساخت آن بود، درباره مشکلات یک خانواده 4 نفری است که همزمانی با جنبش سبز دارد اما به هیچ عنوان فیلمی ضد نظام نیست.”
جعفر پناهی پیش از این در مراسم چهلم ندا آقا سلطان نیز به اتفاق همسر، دختر و دو تن از همکارانش برای چند ساعت، بازداشت شده بود. این کارگردان شهیر ایرانی در این زمینه توضیح داده بود: “آن موقع وقتی مرا گرفتند ظاهرا به این شکل بود که مرا نشناخته بودند. مرا هشت ساعت نگه داشتند. نهایتا دوستانم و برو بچه های سینما آمدند و با جاهای مختلتفی ارتباط برقرار کردند و نهایتا من و دخترم و همسرم و دو تن از دوستانم را که با هم دستگیر شده بودیم، آزاد کردند. حالا. در مورد من سوء تفاهم شده بود که برسر قبر ندا آقاسلطان مرا دقیقا بازداشت کردند. ولی همان زمان افراد بسیاری هم آنجا بودند که آنها هم دستگیر شده بودند. گویا درمورد آنها هم سوء تفاهم شده بود؟ انگار که در یک اتوبان راه رفته اند و خیال کرده اند که قبر ندا آقاسلطان است”!
22 مهر ماه نیز از سفرآقای پناهی به پاریس جلوگیری و او را ممنوع الخروج کرده بودند. آقای پناهی در مورد ممنوع الخروج شدن خود نیز گفته بود: “این کار را خود دولت انجام می دهد. قرار هم نیست که توضیحی بدهد یا چیزی بگوید. هدف، ممنوع الخروج کردن ماست. این همان دولتی است که چهار سال تمام نگذاشتند من هیچگونه فیلمی بسازم. همان دولتی است که اجازه نمایش فیلم هایم را نداده است. همان دولتی است که مشکل برایم ایجاد کرده و همان دولتی است که این دروغ ها را می گوید”.
و اکنون او در حالی در بند امنیتی زندان اوین به سر می برد که به گفته خودش طی سالهای گذشته ممنوع الکار هم شده بود. آقای پناهی بعد از ممنوع الخروجی، به رادیو فردا گفته بود: “من حدود دو سالی بود که می خواستم کار کنم. اقدام هم کرده بودم. فیلمنامه هم داده بودم. اجازه کار به من ندادند و مسائل مختلفی برایم ایجاد کردند”.
این کارگردان معروف ایرانی، در واکنش به کودتای انتخاباتی 22 خرداد و اعلام احمدی نژاد به عنوان رئیس دولت دهم نیز گفته بود: “احمدی نژاد تحقیر بیشتری انجام خواهد داد. مردم را حقیر می‌کنند و سعی می‌کنند حکومت خودشان را بیشتر و بیشتر به مردم اعمال کنند. چهره‌ای که از او پس از رای‌گیری دیدیم دقیقا حالت چهره یک بازنده بود، و حالا به نظر می‌رسد این موضوع او را بیشتر و بیشتر تهیج خواهد کرد تا هر دروغی که می‌تواند بگوید و این دروغ‌ها هم حد و مرزی نداشته باشد و آنها را اعمال کند. او سعی می‌کند پیشتاز باشد و نهایتا امکان دارد که کارهای خطرناکی از وی سربزند”.
متن مصاحبه “روز” با طاهره سعیدی، همسر جعفر پناهی را در ذیل بخوانید.
خانم سعیدی، براساس اعلام خود آقای پناهی، طی 4 سال گذشته محدودیت های بسیاری برای ایشان به وجود آمده بود. آیا شما و ایشان فکر میکردید این محدودیت ها به بازداشت خانوادگی تان منجر شود؟
درباره بازداشت آقای پناهی، با توجه به تهدیدات و فشارهایی که وجود داشت بله تصور احتمال بازداشت ایشان را میدادیم اما به هیچ عنوان انتظار نداشتیم سر فیلمبرداری بریزند داخل خانه و همه را بازداشت کنند. چون ساخت فیلم بدون مجوز یک مساله کاملا صنفی است نه مساله امنیتی که منجر به زندان شود.
چه نوع تهدیدی صورت گرفته بود؟
روز 21 بهمن رسما به ما زنگ زدند و به جعفر گفتند نباید در راهپیمایی 22 بهمن شرکت کنی و حکم بازداشت تو صادر شده است.
ممکن است توضیح دهید نیمه شب 11 اسفند دقیقا چه اتفاقی افتاد و بازداشت ها به چه صورتی انجام شد؟
ما تازه غذا خورده بودیم و هنوز کار فیلم شروع نشده بود. پیش از آن هم تنها چند سکانس به صورت پراکنده کار شده بود که ماموران آمدند. حدود 6 تا 7 ساعت تمام منزل را بازرسی کردند و ابتدا وسایلی را که ضبط کرده بودند با خود بردند سپس ما را به اتفاق عوامل فیلم بازداشت و مستقیما به زندان اوین منتقل کردند.
چه چیزهایی ضبط کرده و از منزل شما با خود برده اند؟
کیس های کامپیوتر، دوربین های فیلمبرداری و وسایل مربوط به ساخت فیلم، فیلم نامه های دانشجویان، نامه ها، قراردادها، تمام فیلم ها و دی وی دی هایی که در منزل داشتیم به اضافه مقداری ارز با خود بردند. در حقیقت خانه ما با همین وسایل تشکیل می شد و اکنون خانه به قولی لخت است و خالی و هیچ کدام راتاکنون پس داده اند.
شما و دخترتان دو روز بازداشت بودید، محور بازجویی ها چه بود؟
بیشتر فکر میکردند فیلمی که جعفر شروع به ساخت آن کرده، سرمایه گذار خارجی دارد و فیلم به صورت سفارشی ساخته می شود برای جشنواره خاصی. در حالیکه هیچ یک از این احتمالات و تصورات آقایان، درست نبود. از همه عوامل بازجویی شد و از من که اصلا در فیلم دخیل نبودم می پرسیدند چرا اجازه دادی فیلم در خانه ات، فیلمبرداری شود و چرا در فیلم بازی کردید و داستان فیلم چی بود و… بعد هم که از ما تعهد گرفتند و آزادمان کردند؛ عوامل فیلم هم آزاد شدند و فقط جعفر اکنون در بند 209 زندانی است.
چه تعهدی از شما گرفتند و اتهامی که به شما تفهیم کردند چه بود؟
اتهام اقدام علیه امنیت ملی را عنوان کردند و از همه ما التزام و تعهد گرفتند که در برنامه ها و کارهایی که اقدام علیه امنیت ملی باشد شرکت نکنیم. بعد از ما امضا گرفتند که اگر تکرار کنیم نفری ده میلیون تومان از ما خواهند گرفت.
درباره فیلم، مباحث زیادی تاکنون مطرح شده است هم از سوی رسانه های حکومتی و هم از جانب برخی از هنرمندان. ممکن است بفرمایید داستان فیلم ربطی به مسائل سیاسی داشت و آنچنانکه گفته شد بر علیه جمهوری اسلامی بوده است یا نه؟
فیلم درباره یک خانواده 4 نفری و مشکلاتی است که این خانواده با هم دارند که همزمانی با جنبش سبز نیز دارد. اما به هیچ عنوان ضد نظام نیست و این جریان سازی ها کاملا با غرض ورزی است، چون 6 تا 7 ساعت طول کشید که خانه را بازرسی و وسایل را ضبط کنند و ما را با خود ببرند و ما هنوز داخل خانه بودیم که سایت تابناک به دروغ نوشت فیلمی علیه نظام در حال ساخت بوده و….
در حال حاضر آقای پناهی در بند 209 هستند و شما ده فروردین با ایشان ملاقات کردید. چه اتهامی به ایشان مشخصا تفهیم شده است؟
در دیداری که داشتیم گفت که ساخت همین فیلمی که الان صحبتش را کردیم به همراه حضور در جشنواره مونترال و داشتن شال سبز و بدون مجوز بودن فیلم، اتهامات ایشان است.در حالیکه ساخت فیلم بدون مجوز، یک مساله کاملا صنفی است نه امنیتی که منجر به زندان شود. اما نکته قابل تامل این است که در بازجویی ها به او گفته اند چرا مثل بقیه، تو هم نمی روی خارج زندگی کنی و… که جعفر پاسخ داده است به هیچ عنوان از ایران نمی روم و حاضر نیستم کشورم را ترک کنم.
آقای پناهی درباره نوع بازجویی ها و رفتارها صحبتی کردند؟
گفتند که رفتارها محترمانه است؛ به هر حال جعفر آدم گمنامی نیست و بالاخره آزاد می شود و هر رفتاری خود آقایان میدانند که بازتاب خواهد داشت. اما در اصل به نوع دیگری او را آزار می دهند. تا ده روز بعد از آزادی ما به جعفر نگفته بودند و او گمان میکرد که من و سولماز و بقیه، همچنان در بازداشت هستیم. از طرفی روزهای متوالی مثلا 8 روز پیاپی، سراغ او نمی روند و در بلاتکلیفی و بی خبری بدی قرار می گیرد.
وضعیت روحی و جسمی ایشان چطور بود؟
وضعیت روحی اش خوب بود و دوست داشت اخبار بیرون از زندان را بشنود که من نیز اخبار را در اختیار او قرار دادم.اما در باره وضعیت جسمی اش به شدت نگران هستیم. کلی وزن از دست داده و لاغر شده بود. احساس کردم بیمارست. با توجه به اینکه پیش از این، دو بار دچار اسپاسم شدید درناحیه قفسه سینه شده که کارش به اورژانس کشیده بود به شدت نگران هستم، بخصوص اینکه پزشک او علتش را عصبی و ناشی از مشکلات کاری دانسته و ادامه این حالت را خطرناک وحتی منجر به سکته قلبی دانسته بود. از طرفی او را به سلولی کوچک تر منتقل کرده اند که مثل دخمه بوده و هیچ فضایی برای تحرک نداشته و همین مساله نیز باعث نگرانی ما شده است.
بعد از ملاقات، تاکنون تماسی با آقای پناهی داشته اید و خبری از او دارید؟
متاسفانه تماسی نبوده و هیچ خبری از او ندارم؛ من نیز در همان حدی خبر دارم که شما و رسانه ها خبر دارید. هیچ کسی هم پاسخگو نیست و جوابی به ما نمیدهد. وکیل ایشان، خانم غیرت نیز تاکنون موفق به ملاقات با او و یا مطالعه پرونده نشده و در بی خبری به سر می بریم. تنها میدانیم که با کوهیار گودرزی در یک سلول بسیار کوچک بودند که کوهیار روز چهارشنبه به بند عمومی منتقل شده و اکنون نمیدانیم در انفرادی است، یا با چه کسی هم سلول است و در چه وضعیتی به سر می برد.
شما دیداری نیز با دادستان تهران داشته اید. ممکن است در این زمینه توضیح بفرمایید؟
بله من با ایشان دیدار کردم و خواهان مشخص شدن وضعیت جعفر و آزادی او شدم اما هیچ پاسخی به من نداد و تنها گفت که جعفر از مواضعش کوتاه نمی آید. من فکر میکنم چیزهایی دارند که میخواهند جعفر به گردن بگیرد اما جعفر قبول نمیکند. میخواهند اعترافاتی از او بگیرند و بگویند که جرم هایی مرتکب شده است وگرنه شال سبز و فیلم بدون مجوز که جرم نیست.
