چهارفصل♦ قا ب

نویسنده
شهلا گروسی

‏احتمالاً بسیاری از توریست هایی که دهه 60 و 70 به ساحل میامی رفته اند خبر ندارند که با دان مارتین یکی از ‏بزرگترین نوابغ کمیک قرن بیستم عکسی ناخواسته به یادگار گرفته اند. مردی فوق العاده آرام که از دراز کشیدن در ‏ساحل میامی کنار خانه اش لذت می برد و علاقه عجیبی داشت که خود را در پسزمینه عکس توریست هایی که مشغول ‏عکاسی کنار دریا بودند سُر بدهد. بیخود نیست که او را دیوانه ترین هنرمند مجله ‏MAD‏ لقب داده اند! مجله ای که از ‏ابتدای دهه 1950 زندگی آمریکایی و فرهنگ پاپ را هدف شوخی های خود قرار داده است!‏

danmartin1.jpg

درباره دان مارتین

‎ ‎دیوانه ترین کارتونیست‎ ‎

مجله ‏MAD ‎‏ نقطه عطفی در تاریخ مطبوعات طنز آمریکا به شمار می رود، در آغازین سال های دهه 1950 که ‏هنوز رؤیای آمریکایی در هزار و یک فیلم، نمایشنامه و رمان به صلابه کشیده نشده بود و همه چیز روبراه به نظر می ‏رسید، مجله ‏MAD‏ پا به میدان گذاشت و زندگی آمریکایی و فرهنگ پاپ را هدف شوخی های خود قرار داد. هجو ‏اخلاقیات طبقه متوسط، فیلم های هالیوودی و جنگ سرد مؤلفه های ثابت نشریه در دوران اوج (1960-1970) بودند و ‏چند کارتونیست و طنزپرداز دیوانه نقش اصلی را در شکل گیری طنز بدیع و منحصر به فرد ‏MAD‏ بر عهده داشتند، ‏تا به حال از اینان “مورت دراکر” و “سرجیو آراگونز” را معرفی کرده ایم اما بی گمان “دان مارتین” دیوانه ترین ‏کارتونیست جمع دیوانگان مجله ‏MAD ‎‏ است!‏

danmartin2.jpg

‏”دان مارتین” متولد 1931 نیوجرسی، پس از پایان تحصیل در آکادمی هنرهای زیبای پنسیلوانیا کار خود را به عنوان ‏تصویرساز و کارتونیسست آزاد در نشریات آغاز کرد اما شهرت و محبوبیت را با کمیک های اش در ‏MAD‏ به دست ‏آورد. اولین اثر او در این مجله سپتامبر 1956 به چاپ رسید. اوایل خط های اش بریده بریده و دندانه دار بودند و تقریباً ‏‏8 سال طول کشید تا سبک خود را ارتقا دهد و به خط های صاف و نرم و کاراکتر معروف اش برسد. کاراکتر دماغ ‏کوفته ای آثار مارتین موجود فوق العاده خنده دار و بخت برگشته ای است که قربانی موقعیت های عصبانی کننده، ‏نامأنوس و غریب می شود و جالب آن که کارتونیست کم هیجان ترین عناوین ممکن را برای این موقعیت های فراواقعی ‏انتخاب می کند: “یک روز آرام در پارک” یا “بعد از ظهری در کنار ساحل”. در یکی از کمیک های مارتین با عنوان ‏‏” شبی در ایستگاه اتوبوس میامی” مردی کنار دستگاه ‏CHANGE MACHINE ‎‏ (پول خُردکن) می رود، اسکناسی ‏داخل دستگاه می اندازد و در عوض، دستگاه جنسیت او را به یک زن ‏CHANGE ‎‏ می کند! شوخی های مارتین، ‏دیوانه وار و در عین حال همه فهم، خنده دار و اکثراً همراه با اسلپ استیک (بزن و بکوب) هستند. او استعداد غریب و ‏ظرفیت پایان ناپذیری هم در ابداع کلمات من درآوردی برای نمایش سروصدای صحنه در آثارش داشت. مثلاً در یک ‏کارتون از ‏BREEDEET BREEDEET‏ برای قور قور یک قورباغه و در کار دیگری از ‏FAGROON ‎klubble klubble‏ برای صدای فروریختن یک ساختمان استفاده می کرد. اسامی آهنگین بی معنای کاراکتر های اش ‏هم شاخصه دیگر کمیک های اش بود: “فستر بسترتستر”، یا آقای “فون بون”!‏

danmartin3.jpg

بی گمان اوج کار دان مارتین را اواخر سال های 1960 تا اوایل دهه 1970 می توان دانست که معمولاً در هر شماره ‏MAD‏ سه کمیک یک یا دو صفحه ای از او به چاپ می رسید و هر از چندی مجله، ویژه نامه ای را کامل به چاپ ‏کمیک های اش اختصاص می داد، از دهه 1980 مارتین کم کم از دوران خوب فاصله گرفت و اجازه داد دیگران ایده ‏های آثارش را بنویسند. اواخر همین دهه بر سر حق امتیاز تجدید چاپ آثارش با “ویلیام گینس” ناشر مجله ‏MAD‏ ‏درگیر اختلاف شد و در سال 1987 به سی سال همکاری با این نشریه خاتمه داد. کمی بعد در ‏CRACKED‏ یکی از ‏قدیمی ترین نشریات طنز امریکایی مشغول به کار شد هرچند دیگر موفقیت سابق را تکرار نکرد. سال 2000 “دان ‏مارتین” در اثر بیماری سرطان درگذشت، چهار سال بعد از آن نام او وارد “تالار مشاهیر کتاب های کمیک” شد و در ‏سال 2007 انتشارات ‏MAD ‎‏ به یاد او مجموعه سی ساله آثارش را در دو جلد منتشر کرد.‏

معروف است که دان مارتین آدم فوق العاده آرامی بوده که از دراز کشیدن در ساحل میامی کنار خانه اش لذت می برده ‏‏( آثارش را به دفتر ‏MAD‏ در نیویورک پست می کرده) علاقه عجیبی هم داشته که خود را در پسزمینه عکس توریست ‏هایی که مشغول عکاسی کنار دریا بودند سُر بدهد. احتمالاً بسیاری از توریست هایی که دهه 60 و 70 به ساحل میامی ‏رفته اند خبر ندارند که با یکی از بزرگترین نوابغ کمیک قرن بیستم عکسی ناخواسته به یادگار گرفته اند. بیخود نیست ‏که او را دیوانه ترین هنرمند نشریه ‏MAD‏ (‏MAD’s maddest artist‏) لقب داده اند!‏