موضوع “مهریه” به عنوان یکی از چالش برانگیزترین مباحث حقوق زنان در ایران طی سال های گذشته مطرح بوده است. با وجود تلاش های بسیاری که از سوی فعالان حقوق زنان صورت گرفته اما همچنان بحث مهریه به دلیل عدم تغییر و اصلاح قوانین، به قوت خود باقی مانده است. شرایط دشوار و چالش های قانونی پیش روی زنان برای استفاده از مهریه به عنوان تنها ابزار مؤثر و اطمینان بخش، برای بسیاری این پرسش را به وجود آورده که به اجرا گذاشتن مهریه و طلب آن و همچنین شرط کردن مهریه های سنگین از سوی زنان آیا می تواند تضمینی برای بهبود وضعیت زنان باشد؟
اجرای قوانین مربوط به مهریه و زندانی شدن مردان به دلیل عدم پرداخت آن یکی از اعتراضات اصلی به فعالان حقوق زنان است. در چنین شرایطی سؤال این است که موضع فعالان حقوق زنان در قبال اجرای مهریه های سنگین و همین طور زندانی شدنِ مردان و ممنوع الخروجی یا ممنوع الورودی مردان به دلیل عدم پرداخت آن، چه می تواند باشد؟ چندی پیش رئیس کمیته صیانت از نهاد خانواده استانداری تهران در مصاحبه با مهرخانه این گونه عنوان کرد که طبق ماده ۲۲ لایحه حمایت از خانواده مهریه تا ۱۱۰ سکه مشمول دیون و عام و در صورت عدم پرداخت شامل مجازات می‌شود. ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی می‌گوید زن می‌تواند تا مهریه نگیرد تمکین ندهد و مرد هم باید مهریه و نفقه را قانوناً بدهد. طبق آمار قوه قضاییه ۲۰۴۴ نفر به دلیل ندادن مهریه در زندان هستند. چرا این اتفاق افتاده است؟
با طرح و بررسی این سؤال رئیس کمیته صیانت ازخانواده این طرح را یعنی زندانی کردن مردان به دلیل عدم پرداخت مهریه را نوعی اشتباه در تصویب قوانین می داند. بر طبق گفته او سخت گیری و زندانی شدن مردان در خصوص مهریه موجب تأخیر در ازدواج و عدم تمایل زنان و مردان برای تشکیل خانواده شده است: “ماده ۵۳ لایحه اخیر حمایت از خانواده می‌گوید که اگر مرد نفقه همسر، فرزندان یا پدر و مادرش را پرداخت نکند، آنها می‌توانند از او شکایت کنند و سه مجازات برای او در نظر گرفته شده است. مجازات اول بازداشت است، مجازات دوم این است که حق طلاق برای زوجه ثبت می‌شود و مجازات سوم این است که حق برداشت از اموال مرد پیدا می‌شود. آیا به نظر شما زندگی زن و مردی که مرد بازداشت و اموال او ضبط می‌شود، سامان پیدا می‌کند؟ ۸۳۰ هزار نفر ورود و خروج به زندان برای مهریه داریم که این ها مبلّغی علیه ازدواج و زنان می‌شوند و مردان دیگری که تجربه آنها را می‌بینند از ازدواج پرهیز می‌کنند”.
در استدلال اکثر کسانی که مخالف زندانی شدن مردان به دلیل عدم پرداخت مهریه هستند تنها چیزی که به چشم می خورد حذف این قانون است آن هم نه به خاطر زنان، بلکه به دلیل این که میزان ازدواج در کشور پایین آمده است. از سوی دیگر در توجیهات ارائه شده از سوی بسیاری از کارشناسان؛ آن چیزی که به چشم نمی خورد نگاه حمایتی از زنان در صورت حذف مهریه است. بررسی و کاوش این مسأله که اساساً چرا زنان به مهریه های سنگین روی آورده اند.
آن چیزی که مسلم است در صحبت با بسیاری از زنان وقتی بحث مهریه مطرح می شود، اکثر آنان در ایران مهریه را نوعی حمایت مالی از زن می دانند. بسیاری از زنان در توجیه گذاشتن مهریه های سنگین به این مسأله اشاره می کنند که مهریه نوعی دلگرمی زنان در زندگی مشترک است. سؤالی که از قانون گذاران باید پرسید این است که چه چیزی در کشور ایران و در قوانین می تواند تضمینی جدی برای زنان بعد از جدایی شود که بتواند جایگزین مهریه شود. زمانی که بحث مهریه و زندانی شدن مردان می شود نکته ی انتقادی استفاده ابزاری برخی از زنان از مهریه است. در این مساله شکی نیست، اما آیا کسی به وضعیت زنان بعد از طلاق توجه کرده است؟ در اینک ه استفاده ابزاری زنان از مهریه و به اجرا گذاشتن و زندانی کردن مردان به دلیل آن کار اشتباهی است شکی نیست اما نکته ای که باید به آن توجه شود ایجاد این نوع نگاه ابزاری به مهریه و توسل به آن از سوی زنان شده است. در چند سال گذشته، بدتر شدن وضعیت اقتصادی طبعاً به این نگاه دامن زده است. مسلماً بسیاری از زنان که از لحاظ مالی احساس امنیت نمی کنند و از یک سو قانون و جامعه را نه تنها حامی خود نمی بینند بلکه علیه شان عمل کرده است چاره ای جز استفاده از آن ندارند. در اینجا بحث دفاع از این نوع استفاده نیست بلکه بحث پرداختن به نگرشی است که از سوی زنان در اجرای حکم مهریه به وجود آمده و نتواسته است جایگزینی مناسب تر پیدا کند.
در کشورهای غیرمسلمان که زنان مهریه در ازای ازدواج دریافت نمی کنند، اما قوانین به گونه ای تنظیم شده اند که مادران و زنان بعد از متارکه، احساس امنیت دارند. جدا از نگرش های جامعه به زنان، اکثر زنان بعد از طلاق بدون همسر می توانند زندگی مستقل خود را داشته باشند. بسیاری از آنان بعد از جدا شدن، از کمک های دولت برای زندگی مستقل برخودار هستند. اگر به جای محکوم کردن زنان به اجرای حکم مهریه اساساً به قانون مهریه و قوانین اجرایی دقت بیشتری شود، بی شک امنیت زنان تنها به همین گرفتن و شرط مهریه های سنگین محدود نمی شود، در نتیجه بسیاری از زنان حتی با وجود مهریه های سنگین و به اجرا گذاشتن آن باز هم به خاط روجود قوانین تبعیض آمیز احساس عدم امنیت می کنند.
نکته دیگر در برخورد و نوع نگاه حاکمیت به آن است، نگاهی به رویکردهای قانونی در چند سال گذشته نسبت به این معضل نشان می دهد که هیچ تلاشی برای حمایت از زنان و هموار کردن جدایی زنان از مردان نشده است همچنان قوانین تبعیض آمیز حضانت به جای خود باقی است و حق حضانت بر عهده پدر است. طبیعی است که در چنین شرایطی بسیاری از زنان تنها راه نجات خود را در اجرای مهریه می دانند. این در شرایطی است که رئیس کمیته ی صیانت از خانواده به جای اصلاح در قوانین تبعیض آمیز و انتقاد از آن، این گونه می گوید که سطح تعهدات حقوقی بین همسران برابر نیست و همه تعهدات مالی بر عهده مرد است و زن تنها تعهد اخلافی دارد. در واقع بی‌تعهدی در برابر تعهدخواهی کار غلطی است. سطح کیفرهای قضایی هم برابر نیست. مرد اگر نفقه ندهد دستگیر می‌شود اما زن برای ترک خانه دستگیر نمی‌شود. جدایی و طلاق نتیجه همین تضادهاست و قوانین به دلیل ضعفی که دارند بخش عمده‌ای از طلاق‌ها را هدایت می‌کنند.
ایشان مسأله مهریه و معضل موجود را متوجه زنان می کنند و به جای حل مسأله راه حل شان اعمال خشونت بیشتر علیه زنان است. حال باید پرسید که آیا کنترل زنان، حبس کردن در خانه برای تمکین و دستگیری آنها به دلیل ترک خانه می تواند متضمن امنیت زنان باشد؟ و مشکل قانون را حل می کند؟ آیا این چنین نگاهی نگرانی و ناامنی زنان را در روابط زناشویی بیشتر نخواهد کرد؟
نکته دیکری که باید توجه کرد آگاه سازی زنان در خصوص این قانون است. این مسأله باید برای بسیاری از زنان روشن شود که اجرای این حکم و به زندان فرستادن مردان نمی تواند امنیت و ضمانتی برای زندگی آنان باشد. آگاه سازی در خصوص شروط ضمن عقد جایگزین بهتری برای وضع مهریه های سنگین و به زندان فرستادن مردان است. از سوی دیگر تغییر قوانین قضایی به نفع مردان و به ضرر زنان خود مسبب مشکلات دیگری است. آن چیزی که باید به آن توجه شود اصلاح و بازسازی قوانینی است که بتواند به زنان احساس امنیت بدهد، امنیتی که تنها راه چاره اش را در شرط مهریه های سنگین پیدا نکند.
پی نوشت ها:
[](http://)
mehrkhane.com/…/تشکیل-شورای-حل-اختلاف-خانواده-70-درص….
منبع: مدرسه فمینیستی