اهمیت سفرهای خامنه‌ای به قم

نویسنده
جلال یعقوبی

» دیدار رهبر جمهوری اسلامی با برخی مراجع مذهبی

اساس اخبار منتشره در خبرگزاری‌های داخلی ، آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای در طول هفته‌های اخیر دو بار بصورتی غیر رسمی به قم سفر کرده و هر بار با چند تن از مراجع مذهبی قم دیدار داشته است.

خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران در اینباره نوشت: “رهبر معظم انقلاب اسلامی عصر شنبه به قم سفر کردند و با تعدادی از مراجع عظام تقلید دیدار و گفت‌وگو کردند. امام خامنه‌ای با حضور در بیت آیت‌الله وحید خراسانی با ایشان دیدار و گفت‌وگو کردند.ایشان همچنین با آیت‌الله نوری همدانی و آیت‌الله سبحانی نیز ملاقات کرده سپس برای مناجات و عبادت به مسجد مقدس جمکران مشرف شدند.”

 این خبرگزاری اضافه کرد: “رهبر معظم انقلاب اسلامی، ۱۹ فروردین نیز در سفر به قم با آیت‌الله شبیری زنجانی و آیت‌الله مکارم شیرازی دیدار و گفت‌و‌گو کردند و همچنین بر سر مزار همشیره مکرمه‌شان در حرم حضرت معصومه(س) حاضر شدند؛‌ این سفر نیز با مناجات در مسجد مقدس جمکران پایان یافت.”

آخرین سفر رسمی سیدعلی خامنه‌ای به قم درمهرماه سال ۱۳۸۹ و در زمانی بود که هنوز بحران بزرگ اعتراضات مردمی پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ به پایان نرسیده بود. در آن زمان گفته می‌شد سفر خامنه‌ای و تلاش او برای دیدار با مراجع مذهبی قم برای بازسازی چهره آسیب‌دیده حکومت در میان گروه‌های مذهبی و سنتی انجام شده است.

در آن زمان، حجت‌الاسلام کاظم صدیقی امام جمعه موقت تهران در خطبه‌های نماز جمعه خود سفر خامنه‌ای به قم را “ازمهمترین حوادث تاریخی” نامیده و گفته بود: “مقام معظم رهبری که بصیرت جهانی برای دفع آفات و خطرات بیگانگان دارند و در داخل هم به همه امور توجه می کنند، قم و حوزه علمیه را در حدی می‌دانند که وقت گرانبهایشان را آنهم در حساس‌ترین شرایط زمانی بگذارند و به قم بروند و جلسات مختلفی را برگزار کنند و با روشنگری‌های خود به کشف رازها، معماها بپردازند.”

 او اضافه کرده بود: “رهبری انقلاب اسلامی همان سایه ابری است که خداوند آن را پربرکت قرار داد که بر همه می بارد و همه به او احساس نیاز می کنند.”

گفته می‌شد که خامنه‌ای برای دفاع از اقدامات خود در جریان سرکوب‌های بعد از سال ۱۳۸۸ به قم رفته و اشاره امام جمعه تهران به “کشف راز‌ها و معما‌ها” توسط او در قم نیز به همین ماجرا مربوط است.

البته سفر رسمی به قم ریسک بزرگی است و احتمال بی‌اعتنایی از جانب مراجع مذهبی را در پی دارد. در سال ۱۳۸۹ نیز خودداری آیت‌الله وحید خراسانی و آیت‌الله موسوی اردبیلی از دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای انعکاس گسترده‌ای در رسانه‌های برون مرزی داشت.

حدود یک ماه بعد از این سفر، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه ، از نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی ، شایعات عدم دیدار وحید خراسانی با خامنه‌ای را تایید کرد اما علت آن‌را چیز دیگری دانست. او گفته بود: “تشخیص من این است که ایشان دغدغه مهمی نسبت به اهل سنت در کشور دارند و معتقدند که اهل سنت دارند خیلی در این کشور میدان می‌گیرند، مقام معظم رهبری نیز معتقدند که باید با محبت رابطه شیعه وسنی تقویت شود تا هم شیعیان در دیگر کشورها در امنیت باشند و هم شیعه و سنی بتوانند در جهان در برابر استکبار بایستند، حکم اولیه اسلام هم همین است. تعبیر و تشخیص من این است که ایشان می گوید من وقتی به دیدار رهبری بروم باید نسبت به این مساله اعتراض کنم و ایشان هم معذوریت هایی دارند؛ بالاخره بین مراجع و علما یک سلسله روابط خاصی است و الا اصلا این گونه نیست که حضرت آیت الله وحید خراسانی مخالف نظام باشند، ایشان حفظ نظام را هم واجب می دانند.”

 اما خسروپناه در همان سخنان به ریشه اختلاف وحید خراسانی و سیدعلی خامنه‌ای هم اشاره کرده : “نظرات ایشان درمساله ولایت فقیه نظر مرحوم آیت‌الله خویی است و لذا حتی ایشان وقتی می‌خواستند بحث بیع را مطرح کنند، ایشان احتراما گفتند من بحث را مطرح نکنم چون ممکن است تضعیف نظام تلقی شود و درست نیست، لذا وارد بحث ولایت فقیه نشدند و باید توجه داشت که رابطه رهبری با مراجع تقلید فوق العاده است.”

اعتراف خسروپناه به تفاوت نگرش فقهی در زمینه “ولایت فقیه” نشان می داد که این مساله دیگر قابل کتمان نیست.

در سال ۱۳۸۹ رسانه‌های منتقد جمهوری اسلامی و نزدیک به هواداران میرحسین موسوی معتقد بودند علت عدم دیدار وحید خراسانی با سیدعلی خامنه‌ای اختلاف جدی درباره آینده رهبری نیز هست. از جمله سایت ندای آزادی در آن زمان اعلام کرده بود: “در بین روحانیون حوزه علمیه قم، پیش بینی شده بود که آیت الله وحید خراسانی به دیدار خامنه ای نمی‌رود و حتی اجازه نمی‌دهد خامنه ای به دیدار او برود، اما ایشان فرزندان خود را برای دیدار خامنه‌ای می‌فرستد. این موضوع باعث شده بسیاری به این نتیجه برسند که منظور آقای وحید خراسانی یادآوری این واقعیت بوده که رهبر جمهوری اسلامی با وجود ادعای سوال برانگیز مرجعیت در حد مرجع نیست و اگر حرفی دارد به فرستادگان من یعنی فرزندانم بزند. پیش از این گفته شده بود که آقای خامنه‌ای قصد گرفتن مجوز اجتهاد برای فرزندش را داشته در حالی که بر اساس نظر بزرگان حوزه، ایشان باید ابتدا برای خودش درخواست اجتهاد کند آنگاه برای فرزندش. این مطلب در بین روحانیون، مدرسین و طلاب جوان حوزه علمیه دهان به دهان نقل قول می‌شود.”

بعد از این سفر، آیت‌الله خامنه‌ای دیگر هرگز بصورت رسمی سفری به قم نداشت. گفته می‌شود علت سفرهای غیر رسمی به قم در واقع دوری از تبعات سفر علنی است که باید نشان‌دهنده مقبولیت و نفوذ خامنه‌ای در میان مراجع قم باشد و با توجه به پرهیز برخی مراجع قم از دیدار با وی در سفرهای رسمی، چنین امکانی وجود ندارد.

سیدعلی خامنه‌ای اما معمولا در طول سال، سفرهای غیر رسمی متعددی به قم، مشهد، مناطق شمال کشور و همچنین ییلاق‌های اطراف تهران، انجام می‌دهد، هرچند اخباری از این سفرها منتشر نمی‌شود. انتشار خبر دو سفر اخیر او به قم، به معنی افزایش اهمیت نقش نیروهای سنتی-مذهبی درون حکومت در ماه‌های آینده خواهد بود. تاکید مکرر بر حضور او در مسجد جمکران نیز از همین زاویه قابل توجه است.