افرایم هالوی
توافقی که در لوزان مورد تأیید دو طرف مذاکره قرار گرفت مملو از راه های فرار است و بسیاری از جزئیات نیز در آن حذف شده. برای به نتیجه رساندن مذاکرات باید کار سخت و طاقت فرسایی انجام شود و احتمالاً طی ماه‌های آینده شاهد رویارویی‌های شدیدی برای تنظیم یک توافق جامع و نهایی خواهیم بود.
با توجه به این موارد، رییس جمهور آمریکا، باراک اوباما، این پیش نویس را بنا به دلایل زیر “تاریخی” خواند:
۱- ایران بیش از یک دهه از خواست جامعه بین المللی دایر بر انجام مذاکرات درخصوص برنامه اتمی اش شانه خالی کرد. پیش‌توافق انجام شده در لوزان ثابت می کند که تهران تسلیم شده: ایران بالاخره پذیرفت که مذاکراتی را درخصوص طرح ها و زیرساخت‌های هسته‌ای‌اش که بخش اعظم آن طی سال‌های اخیر به صورت پنهانی ساخته شده انجام دهد.
۲- ایران مجبور شد کاهش ابعاد برنامه اتمی، پیاده سازی تجهیزات قیمتی در برخی از تأسیسات و همچنین کاهش تعداد سانتریفوژهای عملیاتی را بپذیرد. اکثر سانتریفوژها از مراکز تولید برداشته و در محل های مشخصی تحت کنترل بین المللی انبار خواهند شد. سانتریفوژهای جدید نیز از تأسیسات کنونی برداشته خواهند شد و تحت نظارت بین المللی قرار خواهند گرفت.
۳- مرکز فوردو تنها ۱۰۰۰ سانتریفوژ از ۶۰۰۰ سانتریفوژ خود را حفظ خواهد کرد و این سانتریفوژها تحت نظارت بین‌المللی صرفاً برای اهداف توسعه و تحقیقات در زمینه های غیرنظامی مورد استفاده قرار خواهند گرفت. از هیچ گونه ماده شکافت پذیری در فوردو استفاده نخواهد شد و به مدت ۱۵ سال هیچ گونه فعالیت غنی سازی در آن انجام نخواهد گرفت.
۴- ایران مجبور شد یک سری نظارت‌های بین‌المللی بی‌سابقه را بپذیرد: نظارت بر تأسیسات اتمی و پیاده سازی سیستم‌های بنیادین. کارخانه نطنز در حدود ۵۰۰۰ عدد از سانتریفوژهای قدیمی خود را حفظ خواهد کرد و ۱۰۰۰ سانتریفوژ نسل جدید از این مرکز برداشته خواهد شد و تحت نظارت بین المللی قرار خواهد گرفت. رآکتور اراک به تولید پلوتونیوم خاتمه خواهد داد و هسته آن یا نابود یا از کشور خارج خواهد شد. این مرکز از این پس با تأیید قدرت های جهانی صرفاً برای برنامه‌های توسعه و تحقیقات مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
۵- ایران پذیرفته است که به مدت حداقل ۱۵ سال اورانیوم را بیش از ۳ ممیز ۶۷ درصد غنی نکند. تهران همچنین پذیرفته است که ذخایر کنونی اورانیوم غنی شده خود به میزان ضعیف را که در حدود ۱۰ هزار کیلوگرم است به تنها ۳۰۰ کیلوگرم تقلیل دهد. مقادیر مازاد از کشور خارج یا به شکلی متفاوت ذخیره خواهند شد، ولی تحت نظارت ایران نخواهند بود.
۶- ایران پذیرفت که برخی تدابیر را برای پاسخ به خواسته های جامعه بین المللی دایر بر شفاف سازی در آزمایشاتی که در راستای سیستم تسلیحاتی اتمی صورت گرفته اتخاذ کند، ولی جزئیات آنها هنوز نهایی نشده.
۷- سخنان اوباما پس از امضای پیش‌توافق به صورت مستقیم بدون هیچ گونه سانسور یا برشی از تلویزیون ایران پخش شد. هرگز در طول عمر جمهوری اسلامی، هیچ یک از رؤسای جمهور آمریکا چنین تریبونی نیافتند؛ علاوه برآنکه سوژه مورد بحث نیز یکی از حساس ترین موضوعات است.
رییس جمهور اوباما متذکر شد که این توافق یک بعد تاریخی خواهد داشت. هر کسی که طی بیش از یک دهه اخیر در ایران یا خارج از ایران رویدادهای اتمی را پیگیری کرده باشد می پذیرد که به واقع هیچ کس باور نمی کرد ایران درخصوص این مسایل پشت میز مذاکره بنشیند و به مباحثه بپردازد. به علاوه آنکه این کشور با هر یک از مفادی که در بالا ذکر شد موافقت کرد.
ازسوی دیگر، به نظر می رسد که واکنش شتابزده اسراییل و رد کامل این توافق شروع کمپینی ازسوی تل آویو علیه این توافق باشد. ازبین بردن توافق به معنی ازبین بردن تمامی هماهنگی ها و سازش های به دست آمده خواهد بود.
این واکنش اسراییل همانند خواستن خدا و خرماست: نمی توان جنگ تمام عیاری را علیه دستاورد تاریخی رییس جمهور آمریکا به راه انداخت و به موازات آن برای بهبود شرایط با وی به اختلاط پرداخت.
به علاوه، کشاندن این رویارویی ها به صحن کنگره باعث مداخله هر چه بیشتر اسراییل در انتخابات آتی ایالات متحده خواهد شد.
یکی از استدلالاتی که علیه ادامه مذاکرات بیان می شود این است که ایران یک پیشینه طولانی در دروغ گویی و ریاکاری دارد و همه باید انتظار این را داشته باشند که این کشور توافق را نقض کند و جهان را فریب دهد.
بی شک سران ایرانی علاقه خاصی به فریب دهی دارند، ولی این فریب دهی را حتی زمانی که می پذیرفتند دیگر هیچ سانتریفوژی در خاک ایران باقی نماند یا همه تأسیسات اتمی تعطیل شود و موساد بر روند آن نظارت کند، نیز می توانستند انجام دهند.
پیدا کردن راه فرار همیشه امکان پذیر است؛ پس می توان گفت که چیزی به اسم “توافق خوب” نمی تواند وجود خارجی داشته باشد. سران ایرانی تنها در صورتی به توافق پایبند خواهند ماند که برایشان سود داشته باشد.
نتانیاهو خواسته دیگری را مطرح کرده: به رسمیت شناختن حق موجودیت اسراییل ازسوی ایران باید در پیش توافق لحاظ شود. کاملاً آشکار است که ایران موضع خود را تغییر نخواهد داد. درنتیجه، چنین انتظار و خواسته ای از سوی یک فرد نشان می دهد که آن فرد دنبال توافق نیست و نظرش به سوی یک راه حل خصمانه معطوف است.
منبع: آی ۲۴ نیوز، ۱۰ آوریل
