قائم مقام وزیر نیرو اعلام کرده با اضافه شدن ۱۰ شهر ایران به لیست شهرهای دارای تنش آبی، تعداد شهرهای این فهرست به ۵۲۷ شهر رسیده است. از میان این ۱۰ شهر تازه اضافه شده، ۵ شهر سنندج، بندرعباس، کرمان، اصفهان و شرق تهران شرایط حادتری نسبت به سایر شهرها دارند. این مقام ارشد وزارت نیرو چاره کار را در صرفه‌جویی ۱۰ تا ۲۰ درصدی مصرف آب دانسته است. محمدرضا امیری کهنوج، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با روزآنلاین، خطر بحران کم‌آبی را گوشزد می‌کند و می‌گوید اقدامات انجام شده از سوی دولت به ویژه در حوزه کشاورزی کافی و موثر نیست.
آبیاری سنتی ۶۰ درصد اراضی کشاورزی
ستار محمودی، قائم مقام وزارت نیرو در ششمین نشست برنامه خشکسالی یونسکو که روز شنبه ۲۳ خرداد برگزار شد از حاد شدن وضعیت کم‌آبی در سنندج، بندرعباس، کرمان، اصفهان و شرق تهران خبر داد. به گفته او، بارندگی‌های امسال نسبت به میانگین بلند مدت، ۲۰ درصد کاهش داشته است و در نتیجه کاهش بارندگی‌ها شهرها و روستاها به لحاظ منابع آب زیرزمینی در حالت خطرناکی قرار می‌گیرند.
قائم مقام وزیر نیرو همچنین خبر داده که تا اواسط تیرماه مصوبه دولت برای قطع آب مشترکان پرمصرف صادر شده و این موضوع قانونی خواهد شد. این مصوبه برای رسیدن به میزان صرفه‌جویی ۱۰ تا ۲۰ درصدی در مصرف آب در دستور کار قرار گرفته است.
محمدرضا امیری کهنوج، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با روزآنلاین با تایید هشدار مقامات وزارت نیرو توضیح می‌دهد: “بخشی از این بحران طبیعی است وبرمی‌گردد به کاهش نزولات آسمانی. البته مصرف ما هم در بخش شرب، صنعت و کشاورزی افزایش پیدا کرده است. ما الان با از بین رفتن منابع آبی مواجه هستیم. بنابراین باید منابع موجود را مدیریت کنیم و به ویژه در بخش کشاورزی نیاز به توجه ویژه داریم. چون بیش از ۶۰ درصد اراضی تحت کشت به صورت سنتی آبیاری می‌شود و این یک خطر بزرگ است.”
او می‌گوید که این موضوع باید بیش از اعلام هشدار از سوی مسوولان جدی گرفته شود: “دولت باید اعتبارات مضاعفی درنظر بگیرد. در بودجه امسال برای آبیاری تحت فشار و استفاده از سیستم‌های نوین بودجه تخصیص پیدا کرد اما این میزان کافی نیست. نزدیک به چهار و نیم تا پنج میلیون هکتار از مجموع هشت و نیم میلیون اراضی ما به صورت سنتی آبیاری می‌شود. حتی اگر ۱۰ درصد از این اراضی هم به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شود، تغییر قابل توجهی حاصل خواهد شد. این نیازمند توجه و تمرکز دولت و مجلس است. همان سرمایه‌گذاری که دولت در زمینه زیرساخت‌هایی مثل راه و حوزه درمان می‌گذارد با همان انگیزه باید ورود کند به بحث آب.”
این نماینده مجلس در مقایسه دولت فعلی با دولت گذشته در حوزه اقدامات اساسی برای مقابله با بحران بی‌آبی می‌گوید: “خیلی تفاوت عمده‌ای نکرده است. البته هرچه پیش می‌رویم بحران شدیدتر می‌شود. بنابراین هر دو دولت هرکاری کرده‌اند کافی نبوده است. وزارت نیرو هم حرفش این است که ابزار لازم را در اختیار ندارد. همه اختیارات و وظایف هم مربوط به این وزارتخانه نیست، بخشی هم مربوط به وزارت جهاد کشاورزی است. در نهایت باید یک عزم ملی وجود داشته باشد برای حل این بحران.”
همزمان با هشدار اعلام شده از سوی قائم مقام وزیر، خود وزیر نیرو هم عنوان کرده که تا “اقتصاد آب” اصلاح نشود، مشکل بی‌آبی حل نخواهد شد: “۷۲ درصد از جامعه برای آب شرب مصرفی در یک ماه کمتر از ۱۰ هزار تومان پرداخت می کنند. این درحالی است که همین خانوار بیش از ۱۰۰هزار تومان برای مکالمات تلفنی خود به مخابرات پرداخت می‌کند. این نشان می‌دهد که اگر اقتصاد آب درست شود، یک بازار جدی برای فناوری‌های جدید ایجاد شده و ما می‌توانیم مشکلات آب و نیاز منابع آب را برطرف کنیم.”
حمید چیت‌چیان تاکید کرده: “یکی از راه‌های اساسی ما برای فائق آمدن بر مشکل آب این است که آب مفت باید ممنوع شود.”
به گفته وزیر نیرو، مجموع آب تجدید شونده کشور در سال‌های گذشته ۱۳۰میلیارد متر مکعب بوده اما این مقدار در حال حاضر به ۱۰۵ تا ۱۱۰میلیارد متر مکعب رسیده است. همچنین میزان متوسط بارندگی در ۶ سال اخیر از ۲۵۰ میلیمتر در سال به ۲۰۴ میلیمتر کاهش یافته است.
ضمن این که ذخیره سرانه آب در کشور ۱۵۰۰متر مکعب به ازای هر نفر است که این رقم در سال ۱۳۳۵، ۶۹۰۰ مترمکعب برای هر نفر بوده.
پیشتر مشاور وزیر نیرو اعلام کرده بود که مصرف آب در ایران “دو برابر مصرف در جهان و از خط قرمز عبور کرده است.”
راهکارهایی برای مدیریت آب در منزل
علاوه بر بحث‌های کلان مربوط به اراضی کشاورزی و مدیریت منابع آب، شهروندان تا چه اندازه می‌توانند در پیشگیری از ابعاد فاجعه‌بار بحران بی‌آبی مشارکت داشته باشند؟ خبرگزاری ایسنا به سراغ مدیر دفتر مدیریت مصرف آبفای یزد رفته و از او درباره راهکارهای عملی مدیریت بهینه مصرف آب پرسیده است.
سیاوش پاکدل توضیح داده که بیشترین مصرف آب در منزل مربوط به قسمت شستشو مانند ظرفشویی در آشپزخانه یا استحمام و دیگر سرویسهای بهداشتی است و این در حالی است که استفاده از شیرآلات اهرمی و البته استاندارد به دلیل وجود قطعه آب‌فشان در آنها که هوا را با آب مخلوط می‌کند، بدون ایجاد خللی در فعالیتهای مورد نظر تا ۳۵ درصد در کاهش مصرف آب موثر است.
او همچنین گفته است: بیشترین مصرف آب در سرویسهای بهداشتی نیز مربوط به فلاش‌تانک در توالت است به نحوی که در انواع معمولی بین ۱۵ تا ۲۰ لیتر آب بهداشتی را به فاضلاب تبدیل می‌کند ولی انواع کم مصرف و دو مرحلهای این محصولات با قیمتهای مناسبی در بازار وجود دارد که حجم آب کمتر و قابل کنترلی را متناسب با نیاز مصرف می‌کند به نحوی که مصرف آب را در هر مورد استفاده به ۶ لیتر کاهش می‌دهد.
این کارشناس حتی توصیه می‌کند آن دسته از افرادی که از انواع معمولی این وسیله استفاده میکنند با قرار دادن یک بطری نوشابه خالی یا هر چیز دیگر، حجم آب مخزن فلاش تانک را کاهش دهند.
به گفته این مقام آبفا استفاده از سردوشهای کاهنده مصرف و شیرهای اهرمی در حمام را در کاهش مصرف از ۱۵ تا ۱۸ لیتر در هر دقیقه به ۶ تا ۸ لیتر بسیار تاثیرگذار است.
