درسهای محاکمه یک پیرمرد

با آنچه در جریان انتخابات ریاست جمهوری ایران جریان یافته مثل روز روشن است جامعه ای که با حدود 70 درصد جمعیت جوان پرانرژی از سوی یک دوجین پیرمرد فرتوت اداره می شود روزی به تجربه پریروز گواتمالا دچار شود؛پیرمردهایی  70 یا 80 ساله ای که هنوز آرزوهای مطولی درمخیله خود می پرورانند، اما بعید نیست روزی به سرنوشت  فراین ریوس مون، دیکتاتور پیشین گواتمالا دچار شوند که کسی به او رحم نکرد و در سن 86 سالگی به ۸۰ سال زندان محکوم شد و قرار است اگر زنده بماند در سن 154 سالگی از زندان مرخص شود.

 سیمای پدربزرگ مانند دیکتاتور اسبق گواتمالا هیچ تاثیری بر رای دادگاه نگذاشت زیرا  لایحه دادگاه  بر اساس شهادت صدها نفر و استناداتی چنان غیر قابل انکار از سوی چندین موسسه و نهاد بین المللی حقوق بشر و وکلا و حقوقدان بدون مرز نوشته و سازماندهی شده بود که راه فراری برای این دیکتاتور سابق باقی نمی گذاشت. با این حال رای دادگاه به ریاست خانم قاضی یاسمین باریوس نتوانست رضایت بسیاری از شاهدان و شاکیان را فراهم کند و آنها اصرار داشتند که فراین ریوس مون باید به زندان طولانی تری محکوم می شد و باید مواظب بود که نمیرد و 80 سال زندان را به پایان برساند.

اهمیت این دادگاه پس از پیگرد قضایی  پینوشه که از سفر به بریتانیا آغاز شد و تا مرگ او در سال 2006 ادامه داشت به این دلیل است که برای اولین بار در تاریخ قضا دادگاههای داخلی یک کشور یک پرونده جنایت علیه بشریت را علیه یک شهروند خود رسیدگی و حکمی صادر کردند که به صورت یک رویه قضایی می تواند مورد استناد بسیاری از مراجع حقوقی قرار بگیرد.

 پرونده دیکتاتور سابق گواتمالا به عنوان دستاورد بزرگی برای نهادهای حقوق بشر هشداری است به همه دیکتاتورها و انحصار طلبان که  حتی در دوران بازنشستگی و ناتوانی حقوق هایی را که نادیده گرفتند و پایمال کردند روزی گریبانگیر آنها می شود و استنادهای یک پرونده قضایی که قضات آن از آن سوی دنیا آمده اند،و قاضی القضات پرونده نیز ممکن است یک حقوقدان خانم باشد و نمی شود آنها را خرید یا از کسی سفارش نمی شنوند.

بسیاری از این رهبران و دیکتاتورهای بازنشسته مانند ژنرال پینوشه  پس از مدتی قدرت را واگذار کردند و تسلیم نتیجه یک انتخابات آزاد و دمکراتیک شدند اما حتی دور بودن از مصادر اجرایی برای بیش از یک دهه و نیز پیرمردی، مصونیتی برای آنان به دنبال نیاورد و شهروندانی که هست و نیست و خانواده خود را در دوران آنان از دست داده بودند پیگرد قضایی این مسئولان سابق را رها نکردند.

دیگرانی مانند جورج رافائل ویدلا خونتای آرژانتین فقط برای 5 سال آرژانتین را اداره کرد و ده سالی از قدرت به کنار بود اما در اولین فرصت پای او به دادگاه باز شد. او در سال 2010 و در سن 87 سالگی  به اتهام همه آنچه همه دیکتاتورها به آن محکوم می شوند از جمله سرکوب سیستماتیک مخالفان ، هدایت لباس شخصی ها و گروههای شبه نظامی و صدور حکم اعدام بسیاری از شهروندان به 50 سال زندان محکوم شد و اگر زنده بماند قرار است در 137 سالگی از زندان آزاد شود.

 دادگاه دیکتاتور اسبق گواتمالا به صورت علنی برگزار شد و صد ها شاهد و کارشناس پزشک قانونی و روان شناس در آن شهادت دادند. او به نسل کشی و سرکوب سیستماتیک نیمی از جمعیت کشور که  مایان ها نامیده می شوند متهم شد که در دوران جنگ داخلی حدود 7 در صد از جمعیت آنان در اثر حملات پی در پی نیروهای پلیس و ارتش کشته شدند. او مسئول اداره گواتمالا فقط برای یک دوره ریاست جمهوری بود در شرائطی که این کشور 36 سال درگیر جنگ داخلی بود. در جریان این جنگ داخلی سی ساله  200 هزار نفر کشته و 45 هزار نفر ناپدید شدند. نیروهای تحت امر دیکتاتور پیشین گواتمالا کارگران و دانشجویان را در خیابان دستگیر می کردند و دیگر کسی از سرنوشت آنان مطلع نمی شد. لباس شخصی هاو پلیس ضد شورش گوا تمالا در دوران ریاست جمهوری او با پوشش ارتش به روستاهای محل زندگی اقلیت مایان ها حمله و در هر حمله دهها نفر را قتل عام می کردند. برخی از شاهدان این حملات در دادگاه حاضر شدند. یکی از آنها گفت من یازده ساله بودم که به روستای ما حمله کردند و 95 نفر را کشتند . به ما می گفتند شما کمونیست هستید در حالی که فقط کشاورز بودیم. یکی دیگر از شاهدان زن 41 ساله ای به نام النادپاز سانتیاگو به دادگاه گفت که در 12 سالگی به روستای آنها حمله شد. او به قضات گفت که به همراه مادرش به کوهها فرارو تا شش ماه با خوردن ریشه گیاهان وحشی زندگی کردند تا دستگیر شدند. او و مادرش برای آشپزی و نظافت به یک پادگان سپرده شدند و در آنجا به صورت گروهی به آنها تجاوز می شد. از 100 شاهدی که در دادگاه حضور یافتند 94 نفر یکی از بستگانشان را از دست داده بودند، به 16 نفر از آنان تجاوز شده بود، و 84 نفر در اثر آتش سوزی و اینکه لباس شخصی ها روستای آنان را به آتش کشیده بودند زخمی بر تن داشتند.برخی از آنان به دادگاه گفتند در اثر شکنجه هایی که تحمل کرده اند حتی فرزندان آنها که در آن زمان هنوز به دنیا نیامده بودند بیمارند و خانواده آنها از بیماری روحی رنج می برند. در این دادگاه کارشناسان گزارش های متعددی از بازرسی گورهای جمعی ارائه دادند که از زن و کودک وپیرمرد همه شکنجه و اعدام شده بودند.

دیکتاتور پیشین گواتمالا در حالی به اتهام قتل ، تجاوز ،آدم ربایی، مشارکت در نسل کشی و جنایت علیه بشریت در گواتمالا محاکمه و محکوم شد که این کشور هنوز از نظام قضایی بسیار پیشرفته ای برخوردار نیست اما کمک سازمان های حقوق بشر و حقوق دانان و وکلای بدون مرز امکان رسیدگی به این پرونده را فراهم کرد. جالب توجه است که ژنرال فراین ریوس مون تا چندی پیش نماینده پارلمان بود و پارلمان مصونیت قضایی ویژه ای به او اعطاکرده بود تا نتوان او را به اتهام جنایت علیه بشریت محاکمه کرد. اما مدت کوتاهی پس از اینکه دوران نمایندگی او به پایان رسید فشار نهادهای مدنی و سازمان های حقوق بشر رئیس جمهور و نماینده سابق  پارلمان را به دادگاهی جنجالی کشاند که پیرو آن نام دستگاه قضایی گواتمالای فقیر به خاطر محاکمه یک پیرمرد دیکتاتور سابق ماندنی شد.