ایران این هفته فاز جدید کاهش یارانه‌های سوخت را شروع کرد و قیمت بنزین را افزایش داد. قیمت‌های جدید بنزین نیمه‌شب ۲۴ آوریل توسط شرکت پالایش و توزیع فرآورده‌های نفتی اعلام شد. قیمت بنزین یارانه‌ای ۷۰۰ تومان (۲۷ سنت) و قیمت بنزین آزاد ۱۰۰۰ تومان خواهد بود که نسبت به قیمت‌های ۴۰۰ و ۷۰۰ تومان، مقدار قابل توجهی افزایش یافته است.
کاهش یارانه سوخت بخشی از مرحله دوم برنامه هدفمند کردن یارانه‌ها در دولت حسن روحانی است. دولت اعلام کرده است که مردم هنوز می‌توانند از باقیمانده بنزین سهمیه‌ای خود با قیمت قبلی استفاده کنند. هر خودرو ماهیانه ۶۰ لیتر سهمیه بنزین با قیمت یارانه‌ای دارد و نیاز مازاد خود را باید با قیمت آزاد تهیه کند.
میانگین مصرف بنزین ایران روزانه بین ۶۶ تا ۷۰ میلیون لیتر است. این میزان در زمان‌های اوج مصرف، خصوصا عید نوروز، به بیش از ۷۰ میلیون لیتر می‌رسد. البته در هفته گذشته میانگین مصرف بنزین به شدت افزایش یافت. به گزارش شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، مصرف بنزین در روز شنبه ۱۹ آوریل به ۸۰ ممیز ۷ میلیون لیتر و روز بعد از آن این میزان به ۹۴ میلیون لیتر رسید. با این‌که این رقم ناگهان به ۷۶ میلیون لیتر کاهش یافت اما بازهم ۶ میلیون لیتر بیشتر از میانگین معمول است. این نشان می‌دهد که مردم از بیم این‌که باقیمانده سهمیه بنزین‌شان از بین برود، در حال ذخیره کردن سوخت هستند. بیژن حاج‌محمدرضا، رئیس اتحادیه مالکان پمپ بنزین گفت، ایرانی‌ها از ترس بالا رفتن قیمت‌ها در حال ذخیره بنزین در بشکه‌های غیراستاندارد هستند.
در واقع، تامین بنزین داخلی و تاثیر مستقیم آن بر تورم و استاندارد زندگی، همیشه پاشنه آشیل ایران بوده است. قیمت یارانه‌ای بنزین، این انتظار را میان ایرانیان ایجاد کرده که قیمت سوخت همواره باید ارزان باشد. این مسئله‌ای است که دولت ایران مجبور است آن را مدیریت کند. برنامه اصلاح یارانه‌ها تاکنون توانسته تاحدودی به کنترل مصرف سوخت کمک کند و در ضمن تا اندازه‌ای قاچاق آن به کشورهای همسایه را کاهش بدهد.
چرا ایران به اصلاح یارانه‌ها نیاز دارد
کاهش یارانه سوخت، شکاف میان قیمت جهانی و داخلی را کاهش می‌دهد. همچنین به دولت کمک می‌کند تا پول خود را ذخیره و مصرف داخلی را کنترل کند. بر اساس برنامه توسعه پنج ساله پنجم ایران، قیمت داخلی بنزین تا یکسال و نیم دیگر باید تا حدود ۹۰ درصد قیمت‌های تحویل روی کشتی خلیج فارس افزاش یابد.
با این حال قیمت کنونی بنزین در ایران بسیار عقب‌تر از این برنامه است. تورم ناشی از تحریم‌های بین‌المللی و سقوط ارزش ریال به دولت اجازه نداد از سال ۲۰۱۱ قیمت‌ها را بالا ببرد. سقوط ارزش ریال نیز به افزایش شکاف میان قیمت جهانی و داخلی کمک کرد.
توقف تولید بنزین در تاسیسات پتروشیمی
وابستگی ایران به واردات بنزین نقطه ضعف کشور است. در دوران احمدی‌نژاد کارخانه‌های پتروشیمی ایران خط تولید خود را تغییر دادند تا بنزین تولید کنند. تاسیات پتروشیمی ایران توانست بنزین با اکتان ۹۵ تولید کند که بطور کلی از کیفیت خوبی برخوردار بود. اما مواد خوشبوکننده این بنزین پایین‌تر از استاندارد بین‌المللی بود و باعث آلودگی هوا، خصوصا در شهر تهران می‌شد.
گروه مشاوران بنزین رئیس‌جمهور ایران اعلام کرد، به منظور کاهش آلودگی هوا واردات بنزین را افزایش می‌دهد. این اقدام علاوه بر بهبود وضعیت هوا اجازه می‌دهد کارخانه‌های پتروشیمی نیز خط تولید سابق خود را ادامه دهند و محصولات صادراتی پرسود را تولید کنند.
ایران در حال حاضر روزانه حدود 3.5 میلیون لیتر بنزین وارد می‌کند. بنا به گفته عباس کاظمی، رئیس شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، این مقدار به حدود ۱۰ میلیون لیتر افزایش خواهد یافت. پالایشگاه‌های ایران روزانه حدود ۶۰ میلیون لیتر بنزین تولید می‌کنند. این رقم در سال ۲۰۱۲ حدود ۴۸ میلیون لیتر بوده است.
در چند سال گذشته ایران قصد داشته توان پالایش و تولید بنزین خود را افزایش بدهد. مقامات نفتی ایران می‌خواهند تا مارس ۲۰۱۵ که قرار است پالایشگاه ستاره خلیج فارس تکمیل شود، به خودکفایی برسند. پارس جنوبی در عسلویه توان تولید ۳۶۰ هزار بشکه میعان گازی را دارد. ۷۵ درصد این میعانات به بنزین و گازوئیل تبدیل می‌شود.
کاهش کنونی یارانه سوخت که بخشی از اصلاح یارانه‌های ایران است می‌تواند موجب بالارفتن تورم شود که برای خانواده‌های متوسط ایرانی سخت خواهد بود. اما در درازمدت این استراتژی به ایران کمک می‌کند تا مصرف داخلی سوخت را مدیریت کند، اندوخته مالی دولت را بالا ببرد و ارزش محصولات نفتی را افزایش بدهد.
منبع: فارین پالیسی -http://www.lobelog.com/gasoline-prices-irans-achilles-heel/ ۲۵ آوریل ۲۰۱۴
