براین بنت
طیب جواد سفیر افغانستان در آمریکا به مزاح می گوید:” ما این همسایه ها را انتخاب نکرده ایم.” او در سخنرانی در میان جمع تحلیلگران، اندیشمندان و روزنامه نگاران درباره نفوذ فعلی ایران در افغانستان خاطر نشان می کند:” ایران به قدرت به مراتب خشن تری تبدیل شده است.“
افغانستان در یک منطقه بد آب و هوا قرار دارد. این کشور برای برقراری امنیت خود به آمریکا و نیروهای ناتو وابسته است و در عین حال دارای طولانی ترین مرزهای مشترک با ایران است. مدت هاست که افغانستان از ایران و آمریکا درخواست کرده است رقابت های دیرینه استراتژیک خود را در داخل خاک افغانستان پیاده نکنند. چند سالی به این درخواست کاملا ً بها داده شد.
ایران در سقوط طالبان مؤثر بوده است. به علاوه، ایران بیش از هر یک از همسایگان دیگر افغانستان به بازسازی این کشور کمک کرده است. از سال 2002، تهران میلیون ها دلار در استان های غربی افغانستان برای جاده سازی، ساخت شبکه های برق رسانی، مدرسه و کلینیک بهداشتی سرمایه گذاری کرده است. مهم تر از همه اینکه، یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا به مجله تایم گفته است، عوامل ایران کیسه های پول نقد به رهبران قبایل غرب افغانستان داده اند تا “برای خود نفوذ بخرند و به آنها یادآوری کنند که ممکن است آمریکایی ها 10 یا 20 سال اینجا باشند، اما ما برای همیشه اینجا خواهیم بود.“
با این وجود، در طول شش ماه گذشته، اقدامات ایران شکل تهاجمی تری به خود گرفته است. آمریکا و نیروهای نظامی ناتو محموله های سلاح های ساخت ایران از جمله خمپاره و مواد منفجره پلاستیکی را که برای انهدام خودروهای نظامی در عراق استفاده می شوند، در افغانستان رهگیری کرده اند. ویلیام وود سفیر آمریکا در افغانستان در همین راستا خاطر نشان کرده است:” شکی نیست که عوامل شورشی از ایران سلاح دریافت کرده اند.” به گفته یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا، کشف اولین مخفیگاه سلاح های ساخت ایران در افغانستان در ماه آوریل “سیستم را شوکه کرد.” در واقع، ایران اقداماتی بیش از اعمال نفوذ بر بخش های غربی افغانستان انجام داده است.
سپس ایران برای اینکه به دولت حامد کرزای یادآوری کند که همسایه غربی این کشور تا چه اندازه می تواند در افغانستان هرج و مرج ایجاد کند، بیش از 130 هزار پناهنده افغان را در بحبوحه کمبود غذا و مسکن و سرمای سخت زمستان به افغانستان بازگرداند. پس از دو دهه جنگ، در حال حاضر بیش از یک میلیون پناهنده افغان در ایران زندگی می کنند. پس از درخواست مستقیم کرزای از احمدی نژاد، ایران اخراج اتباع افغانی را متوقف کرد. اما معلوم نیست ایران به چه بهایی این سخاوتمندی را از خود نشان داده است. به گفته یک مقام آمریکایی، بازگرداندن اتباع افغان از سوی ایران “مسلما ً طراحی شده بود تا ایرانیان نارضایتی خود را نسبت به روابط افغان ها با آمریکا نشان دهند.“
اقدامات اخیر ایران حربه ای در دست جنگ طلبان واشنگتن است که به برجسته کردن اهداف شرورانه ایران در منطقه چشم دوخته اند. مؤسسه انترپرایز آمریکا، هسته متفکران محافظه کار این کشور، در گزارشی که روز سه شنبه منتشر گردید، به شرح نفوذ روزافزون ایران در خاورمیانه و آسیای مرکزی پرداخته است. در این گزارش آمده است، ایران “ تقریبا ً به طور حتم برخی کمک های نظامی در اختیار طالبان افغانستان می گذارد.“
با توجه به کلیه مسائل یاد شده، افغانستان بر سر دو راهی قرار دارد. این کشور به کمک ایران برای توسعه زیربنایی استان های شرقی خود نیازمند است و در عین حال منافع بلندمدتی در حفظ روابط دوستانه با ایران دارد، اما کابل می داند که نمی تواند به قیمت دوری از آمریکا و ناتو این اهداف را محقق سازد. آخرین چیزی که کرزای خواهان آن است این است که مجبور شود بین ایران و آمریکا یکی را انتخاب کند. طیب جواد سفیر افغانستان می گوید:” ایران هم نقشی سازنده و هم مخرب را در افغانستان ایفا کرده است.” ایران با ایفای این نقش تلاش می کند کابل را در تنگنا قرار دهد. این اقدام ایران دوستانه نیست.
منبع: مجله تایم، 22 فوریه 2008