پاسخ مثبت و تلویحی حسن روحانی به سئوال یکی از خبرنگاران درباره احتمال بازگشایی “انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران”، و پیامی که از سوی این انجمن منتشر شد، با واکنش “ انجمن صنفی خبرنگاران و روزنامه‌نگاران ایران” مواجه شد. این تشکل تازه تاسیس در بیانیه‌ای خطاب به رییس‌جمهور خواسته تا به تنها تشکل صنفی روزنامه‌نگاران که در سال ۸۸ منحل و پلمب شده است، اجازه فعالیت مجدد ندهد چرا که “آلت دست جریان‌های سیاسی” بوده و رئیسش، رجبعلی مزروعی “ با فرار از کشور در آغوش دشمنان نظام در حال پادویی رسانه‌های بیگانه” است.
درخواست ادامه ممنوعیت فعالیت
در نخستین نشست خبری رییس‌جمهور منتخب، خبرنگار شرق عنوان کرد که “در این چند سال به جامعه روزنامه‌نگاران ایران خیلی سخت گذشته و در انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران - تنها خانه امید روزنامه‌نگاران - تا امروز قفل است، آقای روحانی شما امید را به ایران برگرداندید و توقع روزنامه‌نگاران این است که تنها امید ما را به جامعه روزنامه‌نگاران برگردانید.” حسن روحانی در پاسخ گفت: “من نه تنها آن انجمن را بلکه معتقدم هر انجمنی را طبق قانون باید فعال کنیم به دلیل اینکه این انجمن‌های صنفی بهترین راه برای اداره مسایل جامعه است و اداره مسایل جامعه باید به دست خود صنف و انجمن حرفه‌ای و صنفی برگردد بنابراین تلاشم را در این راه خواهم کرد.”
یک روز پیش‌تر، نامه‌ای از سوی انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران خطاب به رییس‌جمهور جدید منتشر شده بود. این نامه ضمن اشاره به مطالبات مردم در زمینه “از میان برداشتن محدودیت‌های موجود در کار رسانه‌ها، ایجاد فضای مناسب برای کار روزنامه‌نگاران در چهارچوب فعالیت‌های و صنفی، و آزادی روزنامه‌نگاران دربند” حاوی وعده‌ای به اعضای انجمن هم بود. انجمن خطاب به اعضای خود که در این نامه حدود چهار هزار نفر ذکر شده آورده بود: “آقای دکتر روحانی… با عطف توجه به مشکلات رسانه‌ها و انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران که در اثر برخوردهای امنیتی برخی نهادها با صنف روزنامه‌نگاران و سوءتفاهم‌های ناشی از رویداد انتخابات ۸۸ به تعطیلی ناخواسته کشانده شد، گشایش این انجمن را در دستور کار قرار خواهند داد و بار دیگر خانه روزنامه‌نگاران را بر روی روزنامه‌نگاران و فعالیت آنها در چارچوب قانونی و صنفی بازگشایی خواهد کرد.”
اما تشکلی دیگر که در اسم تنها یک “خبرنگاران” بیشتر دارد، روز چهارشنبه 29 خرداد نامه‌ای خطاب به حسن روحانی منتشر کرد که برخلاف نامه قبلی با پوشش گسترده ای از سوی رسانه‌های اصولگرا مواجه شد.
“انجمن صنفی خبرنگاران و روزنامه نگاران” که در آذر ماه ۱۳۹۰ تاسیس شده تعداد اعضای خود را ۳۰۰ نفر اعلام کرده و گرایش عمده اعضا و هیات مدیره آن به سوی اصولگرایان است. در نامه این انجمن با امضای محمد مهدی دانی، رئیس هیات مدیره آمده است: “همان گونه که مطلع هستید تشکلی تحت عنوان «انجمن صنفی خبرنگاران و روزنامه نگاران» [عنوان را اشتباه ذکر کرده‌اند-؛ روزآنلاین] در گذشته مشغول به فعالیت بوده است که با نقش آفرینی عناصر افراطی و انحصار طلب و برخی از اعضای احزاب تندروی سیاسی، موقعیت آن به یک حزب سیاسی تنزل داده شد و این در حالی بود که نه تنها توفیقی در پیگیری مطالبات صنفی، رفاهی، حقوقی و… روزنامه نگاران و خبرنگاران حاصل نکرد بلکه با تبدیل شدن به آلت دست جریان های سیاسی، زمینه واگرایی اعضا و بی‌اعتمادی آنان را به تشکلی که باید مامن و پناه آنان باشد، فراهم نمود و به دلیل همین اقدامات غیر قانونی توسط دستگاه قضایی منحل گردید. شاهد مثال آن که تنی چند از عناصر آن تشکل از جمله رئیس و یکی از اعضای فعال آن (رجبعلی مزروعی و فریبا داودی مهاجر) اکنون با فرار از کشور در آغوش دشمنان نظام در حال پادویی رسانه های بیگانه هستند.”
همچنین اضافه کرده‌اند که “هم اکنون شواهدی در دست است که عده ای با سوء استفاده از فضای پیش آمده آنچنان که در اولین کنفرانس مطبوعاتی حضرتعالی دیده شد مطالبات غیر قانونی خود را به شما تحمیل نمایند. رجاء واثق داریم، تدبیر قوی جنابعالی در این گونه امور، راه را بر این در خواست های غیر قانونی خواهد بست و به افراطیون مجال میدان داری و سوء استفاده از تشکل های صنفی به عنوان شبه احزاب سیاسی نخواهد داد.”
در ادامه چند مورد از مطالبات خبرنگاران هم ضمیمه شده است.
انجمن‌های جایگزین و بی‌رونق
پس از انحلال و پلمب انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران در ۱۴ مرداد ۱۳۸۸، تشکل‌های صنفی نزدیک به حکومت، با اعلام دوری از روند و مواضع انجمن صنفی سعی در جایگزین‌سازی داشتند اما به توفیق چندانی دست پیدا نکردند. “ انجمن صنفی روزنامه‌نگاران و خبرنگاران ایران” و “انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان” با ترکیب مدیریتی متشکل از مطبوعاتی‌های اصولگرا و موضعگیری‌های سیاسی همسو با اصولگرایان هیچ‌گاه نتوانستند فراگیری و جامعیت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران را به دست بیاورند؛ چرا که طیف گسترده‌ای از روزنامه‌نگاران اصلاح‌طلب اساسا تمایلی به حضور در این تشکل‌ها نداشتند و یا متقابلا انگیزه‌ای هم برای جذب آنها وجود نداشت. به این جمع باید تعداد رو به رشد روزنامه‌نگاران مهاجر در سال‌های اخیر را هم اضافه کرد.
نکته جالب اینکه علی لاریجانی، عضو هیات موسس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران و خبرنگاران ایران در تابستان ۱۳۹۰ در پاسخ به این سئوال که چطور مجوز تاسیس چنین انجمنی در حالی که “انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران” از لحاظ قانونی ثبت شده، صادر می‌شود، توضیح داده بود: “آن انجمن در حال حاضر فعال نیست و در صورت انحلال، ممانعتی برای تاسیس انجمن دیگری با همان شرح وظایف وجود ندارد. البته اگر آن انجمن هم فعال باشد از آنجا که انجمنی که مدنظر ما است به دلیل توجه به خبرنگاران همانطور که در نامش هم ذکر شده، از جامعیت بیشتری برخوردار است، اشکال قانونی بر سر راه ما وجود ندارد. البته اگر لازم باشد می‌تواند تغییری هم در ذکر عنوان انجمن ایجاد کرده و سپس آن را ثبت کرد.”
او تاکید کرده بود که هدف از تاسیس انجمن جدید، موازی‌کاری و یا ممانعت از فعالیت انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران نیست.
اما حالا و دو سال پس از آن تاریخ، این تشکل تازه تاسیس خود را جایگزین انجمن صنفی روزنامه‌نگاران دانسته و خواستار جلوگیری از فعالیت مجدد، بزرگترین و فراگیرترین تشکل روزنامه‌نگاری ایران شده است که از سوی فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران هم به رسمیت شناخته می‌شود.
انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران در سال ۱۳۷۶ تاسیس شد و اعضای هیات مدیره آن با رای مستقیم اعضای مجمع عمومی و برای یک دوره سه ساله انتخاب می شدند. در آخرین دوره فعالیت علی مزروعی، ریاست، ماشاءالله شمس‌الواعظین، نیابت رئیس، و بدرالسادات مفیدی دبیری انجمن را برعهده داشتند.
در تیر ماه ۱۳۸۷ وزارت کار و امور اجتماعی طی نامه ای انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران را واجد شرایط انحلال اعلام کرد و در مرداد ۸۸ و در میانه التهابات پس از انتخابات ریاست جمهوری و در شرایطی که بسیاری از روزنامه‌نگاران بازداشت شده بودند، سعید مرتضوی، دادستان وقت تهران حکم به پلمب دفتر انجمن داد.
وزیر ارشاد و افتخار به روزنامه‌هایی که نیست
پس از توقیف یکباره چندین نشریه توسط قوه قضاییه در اردیبهشت سال ۱۳۷۹ و به دنبال انتقادات آیت‌الله خامنه‌ای و با استناد به قانون مختص دستگیری اراذل و اوباش که از سوی میرحسین موسوی توقیف فله‌ای لقب گرفت، حوادث پس از انتخابات ریاست‌جمهوری ۸۸ دومین رکورددار توقیف و منع انتشار نشریات است. اگرچه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره توقیف بیش از ۲۰ نشریه تنها در سال ۸۸ آن را “توقیف طبیعی چند مورد مطبوعات” خواند و تاکید کرد علت بازداشت خبرنگاران دستگیرشده در آن سال “بحث خبرنگاری” نبوده است.
حالا و در آخرین روزهای حضور سیدمحمد حسینی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی او ادعا می‌کند که “در حال حاضر ۶۰ روزنامه سراسری در کشور وجود دارد که از این میزان ۳۲ روزنامه مربوط به اصلاح‌طلبان است. همین‌طور ۱۴روزنامه هم وجود دارد که گرایش خود را اعلام نکرده‌اند.”
صادق زیباکلام، در پاسخ به این ادعا در مصاحبه با روزنامه بهار گفته است: “تا جایی که من اطلاع دارم روزنامه‌های اصلاح‌طلب، شرق، بهار، اعتماد و آرمان هستند. شاید بتوان روزنامه مردمسالاری را به این فهرست اضافه کرد. ولی من خیلی خوشحال می‌شوم که آقای وزیر بتواند تنها پنج روزنامه اصلاح‌طلب دیگر هم نام ببرد.”
عباس عبدی هم با رد این ادعا، وزیر فرهنگ و ارشاد را یکی از ضعیف‌ترین وزرای دولت احمدی‌نژاد می‌داند و می‌گوید که علاوه بر توقیف‌هایی که درباره نشریات اعمال شد، بعضی روزنامه‌ها هم به دلیل مشکلات مالی و گرانی کاغذ، مجبور به تعطیل نشریه‌های خود شدند.
همچنین علی‌اکبر قاضی‌زاده با “کابوس‌وار” توصیف کردن هشت سال گذشته گفته است: “ به هیچ‌وجه عیبی ندارد که آقای وزیر، مراجعه کنند تا ببینند چه تعداد روزنامه‌نگار از این حرفه محروم و بیکار شده‌اند. از همه این موضوعات مهم‌تر ایشان ارزیابی کنند که در این چند سال مطبوعات ما چه اعتباری کسب کرده‌است، یعنی یک ارزیابی عادلانه داشته باشند که کشور ما در این دوره چه چهره‌ای پیدا کرده است. آیا چهره‌ای که ما در این چند سال در دنیا ساخته‌ایم در حد و توان ما بوده است؟ آیا همانی است که ما واقعا هستیم؟”
