آرمین عارفی
آیا فعالیت های غنی سازی اورانیوم ایران غیرقانونی است؟ آیا اسراییل می تواند با حمله به تأسیسات هسته ای این کشور، امنیت خود را تضمین کند؟
اسراییل به دنبال آخرین گزارش آژانس اتمی احساس می کند که مواضع اش تقویت یافته. دولت یهود که همواره بر بی نتیجه بودن مذاکرات با ایران اصرار داشته، پس از اظهارنظر آژانس اتمی مبنی بر دو برابر شدن فعالیت های غنی سازی ایران در مرکز زیرزمینی فوردو، مواضع خود را تأیید شده می بیند. ایران در تاریخ ۱۸ اوت در حدود ۲۰۰۰ سانتریفوژ، یعنی در حدود ۱۰۰۰ سانتریفوژ بیشتر از ماه مه، در این مرکز نصب کرده است. براساس این گزارش، امروز از این تعداد، در حدود ۷۰۰ سانتریفوژ راه اندازی شده اند.
یکی از منابع دیپلماتیک غربی نزدیک به این پرونده دراین خصوص می گوید: “بدون هیچ تعجبی شاهدیم که برنامه اتمی ایران شدت یافته. امروز به تدریج درحال همسو شدن با مواضع اسراییل هستیم. تهدیدی که امروز مطرح است دیگر به میزان غنی سازی اورانیوم [۲۰ درصد] مربوط نمی شود، بلکه موضوع مهم تعداد سانتریفوژهایی است که زیر زمین قرار گرفته اند و ازاین پس آسیب ناپذیر خواهند بود.” به بیان دیگر، زمان برای دستیابی کامل ایران به ماشین آلات آسیب ناپذیر در برابر بمب بسیار کوتاه است. از نظر مقامات اسراییلی، در آن زمان جمهوری اسلامی هر وقت بخواهد می تواند در آسودگی و امنیت کامل اقدام به ساخت بمب اتمی کند.
انرژی جایگزین برای نفت
این همه سر و صدا از دید اکبر اعتماد، رییس سابق سازمان انرژی اتمی ایران از سال ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۸ [در زمان شاه] غیرقابل توجیه است. او به لوپوئن اظهار داشت: “گزارش آژانس اتمی به هیچ مورد جدیدی اشاره نمی کند. ایران همواره گفته که به غنی سازی اورانیوم که براساس پیمان منع گسترش اتمی مجاز شناخته شده، ادامه خواهد داد.” براساس این پیمان، ساخت و تولید سلاح اتمی برای کشورهایی غیر از پنج عضو دائمی شورای امنیت ممنوع اعلام شده است.
ولی ازسوی دیگر در این پیمان، استفاده از هرگونه فن آوری و تجهیزات لازم برای تحقیقات، تولید و استفاده از انرژی صلح آمیز اتمی مجاز شناخته شده. اکبر اعتماد همچنین می گوید: “غنی سازی اورانیوم نیز جزو فعالیت های مجاز است.” تهران همواره از لزوم یافتن یک انرژی تمام نشدنی جایگزین برای نفت سخن گفته. تهران همچنین اظهار داشته که قصد دارد رآکتور تحقیقات پزشکی خود را برای تشخیص برخی امراض سرطانی مجهز کند. ولی از دید کشورهای بزرگ که مسؤول مذاکره با ایران اند، سرانجام این برنامه هسته ای به اهداف دیگری منتهی خواهد شد.
“تنها هدف دستیابی به بمب است”
یک دیپلمات غربی می گوید: “هیچ هدف قابل توجیه دیگری غیر از دستیابی به بمب اتمی وجود ندارد.” در سال ۲۰۰۲ افشاگری مخالفان جمهوری اسلامی باعث شد تا جامعه بین المللی به وجود دو مرکز هسته ای ناشناخته در ایران [کارخانه غنی سازی نطنز و رآکتور آب سنگین اراک] پی ببرد و همین مسأله صلح آمیز بودن اهداف جمهوری اسلامی از ساخت چنین مراکزی را زیر سؤال می برد. همین دیپلمات می گوید: “از لحاظ مقوله تکثیر اتمی در منطقه، یک بمب اتمی ایرانی یک فاجعه به شمار می رود.”
اکبر اعتماد با رد مسأله تکثیر اتمی، این سؤال را مطرح می کند: “در زمینه حقوق بین المللی، از چه زمانی عمل کردن بر اساس ظَن و تردیدها و نه واقعیات در دستور کار قرار دارد؟” او می گوید: “هند و پاکستان که پیمان منع تکثیر اتمی را امضاء نکرده اند و بمب اتمی نیز در اختیار دارند، باعث وقوع هیچ گونه فاجعه ای نشده اند و این درحالی است که اسلام آباد به هیچ وجه به عنوان یک الگوی باثبات شناخته نمی شود.” با این حال، عربستان سعودی که با تهران در جنگ سرد بسر می برد، هشدار داده در صورتی که رقیب بزرگ شیعه اش به بمب دست یابد، این کشور نیز وارد مسابقه هسته ای خواهد شد.
سیاست دوگانه
“اگر عربستان سعودی راست می گوید، چرا زمانی که اسراییل [که آن موقع دشمن اش بود] به بمب اتمی دست یافت، سراغ تکثیر اتمی نرفت؟” ازنظر رییس سابق آژانس اتمی، مورد دولت یهود همچنان به اتخاذ سیاست دوگانه دامن می زند. “اسراییل ازنظر اتمی یک کشور قانون شکن است: تل آویو که هرگز پیمان منع تکثیر اتمی را امضاء نکرده و هرگز هم ازسوی شورای امنیت سازمان ملل مجازات نشده، امروز تهدید می کند که به ایران حمله می کند.” با اینکه این کشور هرگز اعلام نکرده که دارای سلاح اتمی است، ولی کارشناسان معتقدند که اسراییل بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ کلاهک اتمی دراختیار دارد. این کشور در سال ۱۹۶۹ با ایالات متحده به یک “توافق” رسید که براساس آن سران اسراییلی باید از هرگونه اعلام رسمی درخصوص توان هسته ای کشورشان خودداری کنند و هرگز دست به آزمایش نزنند. در ازای آن، واشنگتن نیز هیچ گونه فشاری در رابطه با این پرونده اعمال نخواهد کرد.
اسراییل برای توجیه موضع اش مبنی بر مخالفت با دستیابی ایران به بمب اتمی، به تهدیدهای سران جمهوری اسلامی اشاره می کند که همواره علیه اسراییل روا داشته اند. اکبر اعتماد می گوید: “یک شورای امنیت وجود دارد که اسراییل می تواند نسبت به اظهارات سران ایرانی به آنجا شکایت کند. ولی این کشور نمی تواند یک طرفه به قاضی برود و درعین حال از حمله و مداخله نظامی نیز سخن بگوید.” کشورهای غربی برای جلوگیری از پیامدهای فاجعه بار چنین اقدامی به این نتیجه رسیده اند که تحریم ها را علیه تهران تشدید کنند، چرا که این تحریم ها به شدت بر اقتصاد ایران تأثیر می گذارد.
ازبین بردن آثار مشکوک
یک منبع دیپلماتیک غربی با اشاره به تحریم کشورهای اروپایی که از اول ژوئیه مطروحه شده می گوید: “از لحاظ تأثیری که تحریم ها برجای گذاشته، ما شاهدیم که از ۱۰ درصد در اوایل سال جاری به ۷۰ درصد رسیده ایم. آنچه که هنوز اعمال نشده، تحریمی کلی علیه انجام امور تجاری و بازرگانی با جمهوری اسلامی است، ولی هنوز تا اعمال این تحریم فاصله زیادی داریم.” مشکل این است که افزایش قیمت نفت باعث شده تا تهران علی رغم کاهش صادرات اش بتواند به درآمد قابل قبولی دست یابد.
نگرانی کشورهای غربی تنها به مراکز هسته ای ایران محدود نمی شود. آژانس اتمی همچنین ایران را متهم کرده که مانع نظارت اش بر پایگاه نظامی پارچین شده و اینکه تهران پس از درخواست آژانس برای بازدید از این مرکز، تمامی آثار و ردهای مشکوک باقی مانده در آن را ازبین برده. “ناظر پیمان منع گسترش اتمی” دولتمردان جمهوری اسلامی را مظنون به آن کرده که در یک کانتینر مخصوص آزمایش های شدید غیراتمی انجام داده اند که می تواند برای مصارف اتمی نیز مورد استفاده قرار گیرد. این موضوع ازسوی حکومت تهران تکذیب شده.
یکی از کارشناسان نزدیک به این پرونده دراین خصوص می گوید: “آژانس اتمی معتقد است که این پایگاه نظامی با مسایل هسته ای ارتباط دارد، زیرا دارای عناصری است که می توانند به راحتی از مسیر خود منحرف شوند.” اکبر اعتماد نیز در پایان می افزاید: “آژانس اتمی یک توافق امنیتی با ایران به امضاء رسانده که تنها امکان کنترل مواد شکافت پذیر را در مراکز اعلام شده می دهد و پایگاه پارچین جزو مرکز مورد توافق نیست.”
منبع: لوپوئن، ۴ سپتامبر
