در حالیکه جان کری وزیر امورخارجه آمریکا و محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه ایران، یک‌ماه پیش از فرارسیدن مهلت دستیابی به توافق جامع هسته‌ای برای دیدار روز شنبه آماده می‌شوند، هنوز اختلافات عمیق بین ایران و شش قدرت جهانی پابرجاست.
افراد حاضر در مذاکرات هسته ای هشدار داده‌اند، فشار سیاسی می‌تواند توافق را به تاخیر بیندازد یا از مسیر خارج کند. طرفین تلاش دارند توافق هایی را که دوم آوریل در لوزان سوئیس بدست آمد نهایی کنند.
در حالیکه در فصل بهار تمرکز بر تلاش‌های دولت اوباما در مقابله با کارشکنی‌های کنگره معطوف بود، اکنون دیپلمات‌ها می‌گویند با فشار سیاسی رو به رشدی از جانب تندروهای ایران مواجه‌اند.
یکی از سخت‌ترین موضوعات توافق، دسترسی به دانشمندان و سایت‌های ایرانی است تا از این طریق اطمینان یابند تهران از توافق تخطی نخواهد کرد و بتوانند مسائل حل‌نشده درباره گذشته هسته‌ای کشور را حل کنند. مقامات غربی می‌گویند، ایران در گذشته تلاش‌هایی برای ساخت سلاح هسته‌ای انجام داده است.
در حالیکه دیپلمات‌های ارشد غربی اصرار دارند برای دستیابی به توافق زمان لازم وجود دارد، اما می‌گویند بیانات مقامات ارشد ایرانی از جمله رهبر این کشور فضای مانور مذاکرات را محدود می‌کند.
رابرت اینهورن از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده آمریکا تا سال ۲۰۱۳ می‌گوید: “به نظر من در حال حاضر چند چالش وجود دارد. خصوصا با توجه به آن‌چه رهبر گفته است، ایرانی‌ها وسوسه می‌شوند به مسائلی بازگردند که قبلا در مورد آن‌ها توافق کرده‌اند.”
دیدار شنبه پس از روزها مذکرات مقامات ارشد ایران و شش قدرت جهانی صورت می‌گیرد. ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا که در توافق ۲ آوریل نقش مهمی ایفا کرد نیز در این دیدار حضور دارد. مقامات می‌گویند در مورد متن توافق و نگرانی‌های طرفین پیشرفت‌های زیادی صورت گرفته و حرکت‌هایی درباره مسایل باقی‌مانده از ماه آوریل انجام شده است. یکی از آن‌ها اطمینان از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در صورت تخطی ایران از مفاد توافق و سرعت لغو تحریم‌هاست.
با وجود این دیپلمات‌ها به مسائلی اشاره می‌کنند که حل آن‌ها بسیار دشوار است.
یکی از آن‌ها ترکیب اقداماتی است که ایران برای لغو تحریم‌ها باید بردارد. یک دیپلمات آشنا به مذاکرات می‌گوید، تعدادی از آن‌ها روشن است: حذف هزاران سانتریفیوژ غنی‌سازی اورانیوم از نیروگاه‌ها و خروج بخشی از ذخیره اورانیوم غنی‌شده. با این حال هنوز اختلاف‌هایی در مورد چگونگی راستی‌آزمایی انجام تعهدات ایران باقی است.
دو طرف توافق کرده‌اند که ایران می‌بایست در ده سال آینده، همواره به مدت ۱۲ ماه با انباشت اورانیوم کافی برای ساخت سلاح فاصله داشته باشد. ایران می‌گوید هیچگاه به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نبوده است.
به رغم توافق ماه آوریل، جزئیات درباره سایت فوردو نیز حل نشده باقی مانده است. همچنین در مورد نوع تحقیقات هسته‌ای ایران در سال‌های تحت توافق نیز نکاتی وجود دارد. هیچکدام از طرفین در مورد سرعت لغو تحریم‌های سازمان ملل به نتیجه نرسیده‌اند. این تحریم‌ها فروش اقلامی را که می‌تواند در برنامه هسته‌ای نیز مورد استفاده قرار گیرد منع کرده است. مقامات غربی می‌گویند این روند ممکن است چند سال طول بکشد.
ژرار آرو سفیر فرانسه در آمریکا، در نشست روز سه‌شنبه شورای آتلانتیک هشدار داد که ممکن است تا ۳۰ ژوئن توافقی حاصل نشود. وی گفت، ایران می‌خواهد تصمیم‌گیری در مورد مسایل کلیدی را در روزهای آخر به وزرا واگذار کند.
وی گفت: “بنابراین آخر ماه ژوئن داستان خواهیم داشت. بی‌خوابی وزرا، کوبیدن درها به هم. من به تهران می‌روم تا بهترین نتیجه را [برای توافق] بگیریم.”
آمریکا و دیگر قدرت‌های جهانی مدت‌هاست در مورد دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بر دو مسئله اصرار داشته‌اند: تحت توافق نهایی ایران باید به تمام سئوالات در مورد فعالیت‌های هسته‌ای خود در گذشته پاسخ گوید. این موضوع شامل دسترسی به دانشمندان، سایت‌ها و اسناد می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای این هفته در گزارش خود گفت، با این‌که ایران اطلاعاتی تکمیلی در مورد بخشی از فعالیت‌های خود در گذشته ارائه کرده است اما هنوز سئوالات زیادی باقی مانده. همچنین ایران باید پروتکل الحاقی را اجرا کند که به آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اجازه دسترسی به سایت‌های غیرهسته‌ای را نیز می‌دهد.
آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران هفته گذشته گفت، به “دشمن وقیح” ایران اجازه دسترسی به مراکز نظامی یا مصاحبه با دانشمندان را نخواهد داد. او در سخنرانی ۲۰ ماه مه گفت: “این اجازه مطلقا داده نخواهد شد؛ این را هم دشمنان بدانند، هم کسانی که منتظرند ببینند تصمیم نظام جمهوری اسلامی چه می‌شود.”
منبع: وال استریت ژورنال - 29 مه 2015
